VOV4.Bahnar - J^ tơ\ lăm măt (yoăn krao ‘no\h đáy mắt) ‘no\h j^ tơ drong j^ đa đei tơ\ bơ ngai kră păng jing tơ drong tơm pơm ăn bơ ngai jing măt tol lơ hlo\h tơ\ Việt Nam hrei ‘nâu. Mă lei hăm lơ bơ ngai, đon hlôh vao găh tơ drong j^ âu ưh kơ rơ đăh, pơm ăn lơ bơ ngai gô j^ dêh ‘mơ\i mă băt, jing hơ met mơ mat, [ât lăp jing măt tol hloi. Tơ drong ‘nâu pơm ưh ‘lơ\ng truh tơ drong arih xa kơ đe sư.

Tơ\ lăm măt (Đáy mắt) ‘no\h j^ nơ\r krao mưh jang pơ gang vă tơ [ôh 2 an^h đei hlom lơ\m klong măt ‘no\h j^ đak kơ mil păng võng mạc. Đak kơ mil ‘no\h j^ an^h đak krăl, hlăng, tih hlo\h tơ\ lăm măt, sư pơ truh ang hơ dăh đơ\ng ‘ngoăih mât tơ\ lăm măt. Võng mạc ‘no\h j^ tăl huan hrip io\k ang hơ dăh, sư sơng io\k păng pơ truh dôm tơ drong đei lăng [ôh ăn kơ ‘ngok. Võng mạc đei 1 an^h tôch g^t kăl oei krao ‘no\h hoàng điểm, tơ gu\m ăn măt lăng [ôh rơ đăh um rup tơ\ ‘ngoăih. Dôm tơ drong j^ đei tơ\ an^h đak kơ mil păng võng mạc đei krao atu\m ‘no\h tơ drong j^ tơ\ lăm măt.

Kiơ\ hla ar tơ roi đơ\ng Hnam pơ gang hơ met j^ Măt Dak Lak, sơ năm 2017, hnam pơ gang io\k hơ met ăn 1.509 ‘nu bơ ngai đei tơ drong j^ tơ\ lăm măt. Sơ năm 2018 ‘no\h 1.605 ‘nu bơ ngai. Đei 5 tơ\ drong j^ đa đei tơ\ lăm klong măt ‘no\h: J^ võng mạc yoa đơ\ng j^ hơ yô đak s^k, huyêt ap to\k; j^ găm võng mạc to\k bo\k; j^ [ât an^h hoàng điểm hăm bơ ngai kră; kơ ch^l huan võng mạc to\k bo\k; tơ plo\ võng mạc. Lơ\m no\h j^ võng mạc đơ\ng j^ hơ yô đak s^k, huyêt ap to\k đei lơ hlo\h. Tơ drong ‘no\h yoa kơ so# bơ ngai j^ hơ yô đak s^k, huyêt ap to\k lơ\m tơ pôl roi đunh roi to\k, oei kơ so# bơ ngai hơ met, găn đei j^ ‘lơ\ng ‘no\h lăp to\ se\t đe\ch. 2 tơ drong j^ âu mưh đei đunh sư pơm tơ le\ch lơ tơ drong krê tơ\ mât.

{ok Nguyễn Việt Miên (62 sơ năm) tơ\ xăh Ea Kpam, apu\ng Cư M’gar, dêh char Dak Lak hơ met j^ võng mạc yoa đơ\ng hơ yô đak s^k tơ\ Hnam pơ gang Măt dêh char Dak Lak đ^ vă je# 1 sơ năm ‘nâu. Adrol kơ ‘no\h, yoa j^ hơ yô đak s^k dêh kơ na măt găh ‘ngieo [ok jing ưh bang, lăng ưh rơ đăh tơ mam ju\m dăr, lăng chư ưh bang.

{ok Nguyễn Việt Miên ăn tơ băt: “Măt inh ưh kơ bang, đo\k chư ưh gơ\h, roi đunh roi ưh bang păng măt [re. Inh [et pơ gang jru\m ‘nâu j^ jru\m mă 9 bơih. Pơ ma atu\m măt găh ‘ngieo oei huei mơ\n, vă akhan sư dơ\ng ưh pă roi dêh bơih, măt oei rơ đăh thoi so, huei pă roi ưh bang kiơ ră.”

Oei yă Vũ Thị Kim (60 sơ năm) tơ\ th^ trơ\n Quảng Phú, apu\ng Cư M’gar, dêh char Dak Lak j^ huyêt ap to\k lơ sơ năm ‘nâu. Mă đơ\ng vei lăng ‘lơ\ng tơ drong j^ kơ dih ră mă lei kiơ\ khei ‘năr, măt yă ku\m [ơm ưh ‘lơ\ng yoa đơ\ng j^ huyêt ap to\k ‘năi. Tôch pu\n yă năm khăm j^ tơ tom păng đei [ak si juăt hơ met j^ măt tơ le\ch đei trong hơ met lăp ‘lơ\ng.

Yă Vũ Thị Kim tơ roi: “Tơ\ hnam inh [ôh măt ưh kơ bang mă lei huei kơ j^, tơ drong ‘nâu đei dang 1 khei. Đơ\ng ro\ng kơ năm khăm, đei [ak si roi tơ [ôh, [et ăn pơ gang. {et jru\m ‘nâu j^ jru\m mă 4 păng măt lăng hơ dăh vă nhen thoi adrol ki bơih. Adrol sơ\ ‘no\h măt ưh kơ bang, lăng ưh [ôh kiơ, dang ei gơ\h đo\k chư dơ\ng bơih.”

Dôm bơ ngai đei j^ tơ\ lăm klong măt mă lơ ‘no\h bơ ngai ‘lo\ kră ngăl, đơ\ng 45 sơ năm to\k tơ\ kơ pal, đei dôm tơ drong j^ nhen hơ yô đak s^k, huyêt ap to\k, bek plên, dôm bơ ngai đei j^ tơ\ măt. Tơ drong răm mă dôm tơ drong j^ âu pơm tơ le\ch ‘no\h bơ ngai j^ jing ưh bang, măt lăng ưh rơ đăh. Tơ dăh ưh đei băt hrôih păng hơ met tơ tom, tơ drong j^ âu [ât lăp jing pơm ăn măt tol.

Yoa thoi noh, đe [ak si juăt hơ met j^ măt tơ tă dôm bơ ngai [ônh đei j^ athei năm khăm hơ len măt mă hơ nơ\ng, mă loi j^ mưh [ôh măt roi ưh bang. Dôm bơ ngai đei ‘nho\ng o\h lăm hnam j^ hơ yô đak s^, huyêt ap to\k, bek plên athei khăm măt hơ nơ\ng 6 khei 1 ‘măng. Găh noh dơ\ng athei vei lăng 2 păh măt mă ‘lơ\ng kiơ\ đơ\ng đo\h măt mil mưh le\ch tơ\ trong dăh mă bơ\ jang tơ\ an^h đei lơ ‘nhui, [ruih [răm.

Thu Huế - Quang Nhật: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\