Mŏ Triệu Thị Tư, jĭ kang ƀô̆ jang pơgang kơ plei Cuôn 2 (xăh Ngọc Phái, apŭng Chợ Đồn, dêh char Bắc Kạn) đĭ hloh 20 sơnăm. Tơ̆ tơring groi kông, trong nơnăm vih vơ̆t ưh kơ ‘lơ̆ng, mŏ Tư hlôi jing hơnih gơnang lui ngeh ăn vă jê̆ 80 ŭnh hnam kon pơlei tơ̆ plei bơngai Dao âu. Hnam pơgang xăh tơ̆ hơtăih kơna hnam bu đei bơngai jĭ pơ lŏ, tơdrong vei lăng drŏ kăn oei hơnăp dăh mă đei kon iĕ... tă kơ đei kang ƀô̆ drŏ kăn jang pơgang kơ pơlei pơtho hơlen, ưh kơ jô̆ ƀơ̆t tŏk bŏk măng dăh mă ƀơ̆t pơgê hrôih. Mŏ Triệu Thị Tư tơroi găh tơdrong ‘mêm hăm tơdrong jang: “Kŭm yua đơ̆ng ĭnh mơ nơh đĕch, hơdrol sơ̆ ưh kơ đei jên tơgŭm kiơ ôh, mă lei ĭnh ‘meh pơvih pơvăn ăn kon pơlei ‘noh jang đei đĕch. Tơpă ‘noh ĭnh mơ noh kơ jang, kŭm đei kon pơlei lui ngeh, tơgŭm...”.

Kon pơlei bơngai Dao lăng sư nhen bơngai lơ̆m hnam. Mŏ Triệu Thị Chung, kon pơlei plei Cuôn 2 tơroi: “Hơdrol sơ̆, dôm tơdrong hlôh vao găh vei lăng ƀơ̆t nghe oei lơ̆m klak ĭnh ưh kơ băt, ƀơ̆t lăp, oei ưh kơ băt đei kơ dih athei năm khăm thoi yơ, sŏng sa lơ liơ vă kơ tôm kơ chơ̆t, iŏk đơ̆ng ƀơ̆t oei hơnăp, ĭnh hlôi đei mŏ Tư jang pơgang pơlei jang tơnăp pơtho trong vei lăng nghe kŭm nhen vang ƀet bơ̆ng tôm. Tơ̆ âu, kon pơlei nhôn tôch kơ sơđơ̆ng yua kơ tơdrong hơlăng đơ̆ng mŏ, mưh kơ tơ̆ng hnam kơ yơ đei bơngai jĭ pơ lŏ ‘noh sư năm truh tơ̆ hnam apĭnh jet gia, pơlung, ƀơ̆t lăp sư oei iŏk jên kơ dih sư răt pơgang hơmet ăn kơ nhôn....”

Yua đơ̆ng tơring groi kông, hơtăih kơ anih kơ drơ̆m xăh truh 2,3 jĭt kilômet trong bri kơna bơngai jang pơgang pơlei đei hơnăp jang tôch kơ tih lơ̆m tơdrong tơroi tơbăt, pơtho pơhrăm jơhngơ̆m jăn, vei lăng jơhngơ̆m jăn kon pơlei. Bơngai jang pơgang pơlei kŭm jing bơngai iung jang hơdrol lơ̆m tơroi tơbăt găh tơdrong jang vei lăng cham char, vei lăng rơgoh ‘lơ̆ng tơmam sa păng tang găn jĭ jăn. ‘Nhŏng Hoàng Văn Quỷ, bơngai jang pơgang tơ̆ plei Khâu Đấng, xăh Bộc Bố, apŭng Pác Nặm, dêh char Bắc Kạn tơbăt; Tơdrong yak hloh 2,3 kilômet trong bri ƀơ̆t tŏk bŏk măng vă  năm tơ̆ hnam bơngai jĭ khăm hơlen hlôi đĭ joăt hăm dôm kang ƀô̆ jang pơgang pơlei: “Ĭnh jang pơgang pơlei đơ̆ng sơnăm 2001 bơih, ƀơ̆t blŭng jang ƀôh mơmat dêh, dôm jơ jang lơ kŭm hŏk pơhrăm đei lơ kơna joăt, ƀôh ƀônh ƀiơ̆. Tơ̆ âu ƀơ̆t blŭng a đei bơngai tơroi jĭ pơ lŏ ĭnh gô năm khăm, hơmet, hơlen lăng tơdăh ƀôh jĭ dêh gô pơtho tơƀôh vă bơngai ŭnh hnam ba năm tơ̆ hnam pơgang hơmet mă tơtom.”

Lơ̆m dêh char Bắc Kạn dang ei đei hloh 1.100 ‘nu bơngai jang pơgang pơlei tŏk bŏk sa jên tơgŭm 447.000 hlak jên 1 ‘nu 1 khei. Jên tơgŭm âu tơpă tôch kơ tŏ sĕt, ưh kơ măh răt đak xăng păng hơmet gre hon đa yua đơ̆ng lơ pơlei tơ̆ hơtăih, bơngai jang pơgang athei yak hloh trong hơtăih hăm kông krang, đak glung... vă gơh truh tơ̆ dôm ŭnh hnam đei bơngai jĭ. Mŏ Hoàng Thị Biên, kŭm đĭ đei hloh 20 sơnăm jang pơgang tơring tơ̆ plei Nhài (xăh Bản Thi, apŭng Chợ Đồn) tơbăt: “Đơ̆ng ‘lơ̆p ĭnh đĭ ‘meh mơ nơh kơ jang pơgang bơih, yua kơ ƀă ĭnh ‘noh  jang pơgang đơ̆ng hla ‘long. Truh ƀơ̆t đei lăm y tá drŏ kăn iŏk đe rơneh ĭnh chih măt kiơ̆ hŏk, ƀơ̆t doh ưh kơ đei jên khei kiơ ôh, mă lei ĭnh oei pơ vih pơvăn ăn lơ̆m pơlei. Sơnăm 2000 ĭnh ‘noh đei kon pơlei ăn năm hŏk lăm jang pơgang pơlei. Dang ei ‘noh jên tơgŭm kŭm tŏ sĕt sot mă lei ĭnh oei hơdrin pơvih pơvăn ăn kon pơlei, lăp ‘meh kon pơlei pran jăng grăng hơkâu, đei tơdrong arih sa sơđơ̆ng.”

Lơ̆m ‘măng jĭ COVID-19 đei ƀôh âu ki, khŭl jang pơgang pơlei hlôi vang jang hơdrin lơ̆m dôm grŭp tang găn jĭ COVID-19 tơpôl. Đe sư ‘noh jĭ bơngai năm tơ̆ rim trong, tơteh ‘măng rim hnam vă pơtho kon pơlei dôm trong jang tang găn jĭ, kơchăng gơvar hơnih, tang găn jĭ tơpoh lanh să mưh đei bơngai jĭ. ‘Nâu kŭm jing tơdrong tơm gĭt kăl tơgŭm Bắc Kạn ‘noh jĭ dêh char tuch luch lơ̆m teh đak đei ƀôh dôm bơngai tơpoh jĭ tơ̆ tơpôl. Ƀok Triệu Đình Tiệp, Kơdră vei lăng Hnam pơgang xăh Ngọc Phái, apŭng Chợ Đồn, dêh char Bắc Kạn tơbăt: gơnang đơ̆ng tơdrong tơgŭm đơ̆ng khŭl jang pơgang pơlei mă tơ̆ Ngọc Phái đĭ đăng kơ sô̆ hơioh lơ̆m sơnăm đei ƀet bơ̆ng, đĭ đăng kơ sô̆ ŭnh hnam iŏk yua đak rơgoh, đĭ đăng đe mĕ oei hơnăp đei pơtho tơƀôh vei lăng jơhngơ̆m jăn tôm, tơdrong jang vei rơgoh cham char đei vei sơđơ̆ng ‘lơ̆ng: “Lơ̆m khei ‘năr âu ki, khŭl jang pơgang pơlei hlôi tơgop tôch kơ gĭt kăl ăn tơdrong jang vei lăng jơhngơ̆m jăn blŭng a ăn kon pơlei. Mă đơ̆ng oei tơƀơ̆p lơ mơmat tat, jên tơgŭm ưh kơ lơ mă lei hăm jơhngơ̆m đon jang tơnăp, hơdrin hăm tơdrong jang ‘noh khŭl jang pơgang pơlei oei plang đĭ jơhngơ̆m ăn tơdrong jang vei lăng jơhngơ̆m pran kon pơlei, mă loi ‘noh jĭ tơ̆ pơlei đei lơ bơngai kon kông arih sa. Kiơ̆ đơ̆ng noh kŭm tơgŭm Hnam pơgang xăh băt đei kơ tơ̆ng ang jơhngơ̆m pran kon pơlei, đơ̆ng noh đei trong jang hơmet pơ ‘lơ̆ng tơtom ưh kơ lê̆ jĭ đei ƀôh lanh să.”

Yua đơ̆ng tơdrong đei kơ dih, teh, kon pơlei oei sa, tơpôl, khŭl jang pơgang pơlei đei hơnăp jang tôch kơ gĭt kăl lơ̆m tơdrong tơroi tơbăt, pơtho jơhngơ̆m jăn, tơgŭm kon pơlei tơ̆ dôm tơring hơtăih hơtŏ, tơring mơmat tat dêh hloh gơh băt hăm tơdrong đei yua đei vei lăng pơgang. Khŭl jang pơgang pơlei hlôi bơ̆jang kiơ̆ ƀlep 9 tơdrong jang, hơnăp jang đơ̆ng kơ dih hăm tơdrong jang tơnăp păng pơhăl; tơgŭm ăn tơdrong tơlĕch jang dôm tơdrong jang tơm kơ teh đak găh jang pơgang tang găn jĭ; tang găn hơ kĕ hơkong ăn hơioh; tang găn iŏk ŭnh om ưh kơ tôm sơnăm, oei băl hơgăm;... tơgop gĭt kăl vei sơđơ̆ng tơdrong hơgăt jang pơgang lơ̆m pơjing Tơring tơrang ‘nao tơ̆ dôm tơring kon pơlei kon kông, tơring oei lơ mơmat tat găh mŭk drăm - tơpôl.