VOV4.Bahnar – Đơ\ng ro\ng kơ băt đei bơngai mă blu\ng [ơm j^ Whitmore lơ\m tơring kơ dêh char Đăk Lăk (hơnơ\ng đei krao noh j^ "xơmach xa 'nhe\m bơngai" ), anih jang Y te# jang atu\m hăm jơnu\m pơgơ\r tơring hlôi tenh kuăng tơle\ch lơ trong jang vă hơlen tang găn păng tơjră pơrang j^ âu.

          Pơgê năr 8/6/2022, Khul kơpal anih jang Y te# dêh char Đăk Lăk tơroi, 'nao [ôh băt minh 'nu bơngai [ơm j^ Whitmore – hơnơ\ng đei krao noh  "xơmach xa 'nhe\m bơngai" tơ\ tơring.

          Kiơ\ tơroi tenh đơ\ng Anih jang Hơlen pơrang j^ Đăk Lăk, bơngai [ơm j^ Whitmore noh hơ ioh oei tơ\ xăh Ia Lốp, apu\ng Ea Súp. Đơ\ng ro\ng kơ băt đei bơngai [ơm j^ Whitmore, anih jang hlôi jang atu\m hăm dôm anih jang đei tơre\k tơle\ch chă hơlen tang găn j^ tơpoh.

          Kiơ\ nơ\r tơroi đơ\ng me\ bơngai j^, tơdrong j^ pơtơm adrol kơ mơ\t tơ\ hnam pơgang lơ\m 10 năr hăm tơdrong pơlo\ to#, pơ 'ngeh, j^ ăh 2 păh hơme\ng đon. Tơ\ hnam năm khăm tơ\ thây pơgang bơih, huch pơgang lơ\m 3 năr mă lei ưh đei da [iơ\. Năr 4/6 bơngai hơ ioh âu đei 'nhăk truh Hnam pơgang Tơm tơring Tây Nguyên păng [^ch hnam pơgang kơlih pơlo\ to# 39 đo# C, 2 păh hơme\ng đon pơ 'ngeh tih, ăh hơla đon noh nhen le\ đei đak đuh, j^ păng ha [ơ\r ưh kơ gơh.

            Đơ\ng ro\ng kơ anih jang kơpal xơkơ\t tơ\ xăh Ia Lốp, apu\ng Ea Súp đei bơngai j^ Whitmore, lơ hơ ioh lơ\m thôn pă đei năm hu\m tơ\ đak krong, đak glung nhen adrol bơih. Oh Lương Thị Chi, rơneh xơnăm 2007, oei minh kueng hăm bơngai [ơm j^ Whitmore mă blu\ng tơ\ Đăk Lăk ăn tơbăt, oh ưh kơ băt âu jing tơdrong j^ hli hlơt, mă lei [ôh boăl athei năm tơ\ hnam pơgang đang kơ [ôh kang [o# y te# truh hơlen đak, pruih pơgang brai pơnhu\l tăp dăr noh inh băt tơdrong j^ âu hli hlơt thoi yơ: “Tơje# hnam đei bơngai [ơm j^ noh inh hiơ\r kơ đon. Hiơ\r kơyuơ hnam tơje# mă ưh gơh năm ngôi tơ\ hnam păng tơpoh hli hlơt kơyuơ đơ\ng pơrang j^ pơm lôch bơngai âu”

        {ak sih Lê Quang Mạnh, Pho\ Kơdră Anih jang Y te# xăh Ia Lốp, apu\ng Ea Súp, dêh char Đăk Lăk ăn tơbăt, đơ\ng ro\ng kơ băt đei minh 'nu [ơm j^ Whitmore lơ\m tơring, Anih jang hơlen pơrang j^ dêh char jang atu\m hăm y te# xăh păng jơnu\m pơgơ\r tơring năm tơ\ hnam bơngai j^ vă hơlen păng tơle\ch trong tang găn pơrang j^. Anih jang pơtruh khul chă pruih pơgang brai pơnhu\l tăp dăr dơnâu mong đak, dôm anih yô chơgaih, anih oei kơ 20 unh hnam tăp dăr hnam kơ bơngai [ơm j^ Whitmore: “Lơ\m xăh duh đei 2 thong đak glung, kon xâu hơnơ\ng năm hu\m tơ\ noh, rôp ha hơdang. Nhôn gô tơroi tơbăt ăn kon pơlei hơto\k hlôh vao ăn kon pơlei đơ\ng ro\ng kơ oei xa tơje# noh athei pơ 'nguaih rơgoh, atu\m hăm noh ưh kơ đei xo\ nhă đak 'me# hli hăp pơjing đei tơdrong j^ Whitmore.”

        Tơre\k truh jơhngơ\m jăn kơ bơngai [ơm j^ Whitmore to\k bo\k đei hơmet j^ tơ\ Hnam pơgang tơm tơring Tây Nguyên, [ak sih Trần Thị Thúy Minh, Kơdră khoa Nhi to\ng hơp kơ Hnam pơgang tơm tơring Tây Nguyên ăn tơbăt, truh kơsơ\ năr 9/6, đơ\ng ro\ng 4 năr [^ch hnam pơgang hơmet ming, bơngai j^ mă blu\ng hlôi hlăm, pham ưh đei 'lơ\ng, j^ 'ngok. Dang ei hnam pơgang to\k bo\k oei hơmet kiơ\ trong g^t hloh. Duh kiơ\ [ak sih Minh, Whitmore jing minh tơdrong j^ hli hlơt, [ônh pơm kon bơngai lôch răm: “Dang ei noh bơngai hơ ioh âu pơlo\ to# hơnơ\ng, pham noh to\k bo\k đuh, dang ei oei gơnơm pu\n ai đe\ch bơih, ưh đei bu kh^n akhan adrol ôh. Tơdrong j^ hlăm, kơdih pơrang j^ tơjră hăm pơgang phara băl păng hăp pơrăm pơđ^ klak klơm âu to lơ\m hơkâu jăn”

        Kiơ\ [ak sih Lê Phúc, Pho\ Kơdră Anih jang hơlen pơrang j^ dêh char Đăk Lăk, Whitmore noh tơdrong j^ tơpoh ăn bơngai păng kon tơrong. Tơdrong tơm pơm đei j^ noh kơyuơ đơ\ng xơmach Burkholderia pseudomallei đei lơ\m đak păng teh 'me#, hăp ke\ tơjră hăm lơ kơloăi pơgang khang sinh, tơdrong pran lơ\m hơkâu jăn ưh ke\ tơjră pran ôh. Tơdrong j^ pơrăm lơ anih lơ\m hơkâu jăn, tơnap kơ hơmet ming. J^ tơpoh tam mă hơdăh thoi yơ noh kon pơlei athei kơchăng tang găn hăm tơdrong pơ 'nguaih hơkâu jăn hơnơ\ng: “Tơdrong tơpoh đơ\ng bơngai âu truh bơngai nai noh dang ei tam mă đei trong xơkơ\t hơdăh, mă lei trong tơpoh tơm noh kiơ\ hơkar. Dang mưh bơ\n oei tơje# hăm anih teh, trôp, đak 'me# 'mach mă đei xơmach Whitmore lơ\m noh, ăh anih tơhlơ\t gô tơpoh kiơ\ anih rơka tơhlơ\t noh mơ\t lơ\m hơkâu jăn. Kơyuơ trong tơpoh thoi noh bơ\n roi pơ 'nguaih rơgoh hơkâu jăn, chamc har, xo\ng xa athei pai x^n. Ne\ gan oei tơje# oei thong đak, trôk tra#p 'me# 'mach, dăh mă tơring đei hơbuh pơrang j^ Whitmore noh athei kơchăng tôch dêh”

        Mă 'nao đei 1 'nu [ơm j^ whitmore lơ\m tơring, mă lei hăm tơdrong hli hlơt đơ\ng pơrang j^, atu\m hăm noh Đăk Lăk to\k bo\k ăh pơyan 'mi, [ônh ăn tơdrong lang xă pơrang j^, noh anih jang y te# Đak Lak hlôi tenh kuăng pơm jang hơlen tơring teh, hơmet kơchăng bơngai jang păng tơmam drăm vă tơjră hăm pơrang j^ hơbuh hli. Atu\m hăm noh jang hadoi hăm jơnu\m pơgơ\r tơring, jơnu\m jang tơpôl tơroi tơbăt ăn kon pơlei, vă hơto\k hlôh vao tơnăp hloh găh tang găn pơrang j^.

Lan chih păng pơre nơ\r