Kiơ̆ trŏ năr chih đơ̆ng hơ drol, mŏ Nguyễn Thị Diễm Thương, plei Đắk Kual 2, xăh Đắk N’drung ‘mĭn kon drŏ kăn vă jê̆ 6 khei năm tơ̆ hnam pơ gang xăh vă ƀet jrŭm mă 3 vắc xin 5 lơ̆m 1 tang găn dôm tơ drong jĭ ƀach hâu, hiĕn iĕr, gơ̆ hơ kâu, jo jăn păng jĭ tơsŏh, jĭ ‘ngok yoa pơ rang Hib pơm tơ lĕch. Mŏ tơroi, tơdrong ƀet bơ̆ng tôm kơna kon mŏ pran jăng, grăng hơ kâu: “Kăn ƀô̆ jang pơ gang tơ roi năr ƀet ăn kơ bơ̆n, mưh vă truh năr ƀet ‘nŏh kăn ƀô̆ krao ăn kơ bơ̆n hơ drol 1 năr dơ̆ng vă bơ̆n ƀlŏk năm ƀet. Pơ ma atŭm đe hơ iŏh hrei ‘nâu pha hăm chăl sơ̆, oei tơ drong jĭ ‘nŏh bơ̆n ưh gơ̆h băt hơ drol kơ na bơ̆n athei ƀet bơ̆ng vă tang găn jĭ ăn đe hơ iŏh.”

Kŭm nhen mŏ Nguyễn Thị Diễm Thương, gơ nơm đei roi tơ băt tơ drong sĭt kơ tang, đei yoa đơ̆ng ƀet bơ̆ng jĭ, kơ na mă hnam hơ tăih kơ hnam pơ gang xăh, gre yak vih vât mơ mat tat, mă lei mŏ Thị Bân tơ̆ plei Bu N’drung, xăh Đắk N’drung, apŭng Đắk Song oei ƀet bơ̆ng jĭ tôm, trŏ năr ăn 3 ‘nu kon: “Ăn kon ƀet bơ̆ng tôm, ning mônh kơnh bơ̆n da ƀiơ̆ pơ ngơ̆t ƀiơ̆, tơ pă ‘nei sơ đơ̆ng jơ hngâm ‘lơ ‘lŏ. 3 ‘nu kon inh mă ưh đei gre inh kŭm khŏm yak jâng ba đe sư ƀet ‘mơ̆i. Oei hơ năp kŭm năm ƀet, pơ ma atŭm đĭ ƀet tôm bơih.”

Đắk Song jĭ 1 lơ̆m dôm tơ ring năm hơ drol lơ̆m tơ drong ƀet bơ̆ng jĭ pơih xă tơ̆ Đắk Nông. Kiơ̆ ƀok Nguyễn Văn Sơn, Hnam pơ gang apŭng Đắk Song, vă pơ jing đon lui ăn kon pơ lei, Hnam pơ gang hơ tŏk tơ drong pơ tho ăn dôm anih jang, khul grŭp jang pơ gang hơ nơ̆ng roi tơ băt, pơ tho đon, hơ dai hăm ‘nŏh chă dăr lăng, hơ met pơ ‘lơ̆ng anih jang, tơ mam, vắc xin, pơm ‘lơ̆ng ăn tơ drong ƀet bơ̆ng… Lơ̆m dôm năr ƀet bơ̆ng, Hnam pơ gang athei kăn ƀô̆ jur dăr lăng tơ̆ dôm hnam pơ gang xăh, bơ̆ jang trŏ trong ƀet bơ̆ng: “Iŏk đơ̆ng hơ tuch sơ năm, nhôn jang hơ doi hăm  khu, jang tơ̆ pơ lei pơ gơ̆r jô̆ hơ len đe hơ iŏh, mă 2 dơ̆ng, pơih lăng lơ̆m phần mềm ‘nŏh nhôn gơ̆h vei lăng ‘lơ̆ng rim bơ ngai. Tơ̆ phần mềm đei nơ̆r chih tơ roi tôch rơ đăh, nhôn chă pơ ma nuh hăm rim bơ ngai tôch hiôk, oei mưh bơ ngai yơ đei tơ drong, tam mă chông ba kon hơ ‘lơ̆ng năm ƀet ‘nŏh gô đei pơ jao ăn kăn ƀô̆ jang pơ gang pơ lei truh hơ len năng, sư hăm oei lơ̆m pơ lei ưh, vă gơ̆h băt hrôih dôm bơ ngai tam mă ƀet mă ưh ‘nŏh ƀet tam mă tôm vă pơ gơ̆r ƀet pơ tôm ăn rim bơ ngai, pơm ‘lơ̆ng ăn hơ iŏh kĕ tang găn hăm tơ drong jĭ.”

Kiơ̆ Anih vei lăng jang pơ gang dêh char Đắk Nông, mă đơ̆ng đei dơ̆h lê̆ tơ drong ƀet bơ̆ng jĭ yoa đơ̆ng jĭ COVID-19 lơ̆m 2 sơ năm âu ki, mă lei gơ nơm bơ̆ jang tôch tơ năp đơ̆ng rim anih jang pơ gang, tơ drong tơ gŭm lăp đon đơ̆ng kon pơ lei kơ na kơ sô̆ bơ ngai ƀet vắc xin kiơ̆ tơ drong jang ƀet bơ̆ng pơih xă kơ dêh char iŏk đei jơ nei ‘lơ̆ng. Đĭ khei 9 sơ năm 2022, kơ sô̆ bơ ngai đei ƀet bơ̆ng lơ̆m dêh char truh 70% nơ̆r hơ găt. Lơ̆m 3 khei hơ tuch sơ năm, dêh char adrin iŏk đei 90% kơ sô̆ bơ ngai đei ƀet bơ̆ng rim kơ loăi vắc xin.

Hrei ‘nâu Đắk Nông oei vei 150 anih ƀet bơ̆ng păng vă ăn dơ̆ng khul grŭp jur ƀet tơ̆ tơ ring mưh kăl. Anih jang pơ gang oei hơ met tôm bơ ngai jang, tơ mam păng pơ gang vă pơm ‘lơ̆ng ăn tơ drong ƀet bơ̆ng gơ̆h đei yoa hlŏh. Ƀok Huỳnh Thanh Huynh, Phŏ Kơ dră vei lăng tơ drong jang pơ gang dêh char Đắk Nông tơ roi găh 1,2 trong jang vă pơ ‘lơ̆ng lơ̆m sơ năm 2022 ƀet bơ̆ng vắc xin đei đơ̆ng 90% tŏk tơ̆ kơ pal: “Nhôn tơ chơ̆t pơ jing 1 khul, vă bơ̆ jang tơ gŭm păng tơ lĕch dôm trong jang kăl hlŏh; mă 1 drơ̆ng nơ̆r hăm dôm tơ ring hơ len năng rim bơ ngai, yoa tơ drong oei xa ưh đei 1 dơ nơ̆ng, dang ei bơ ngai vă ƀet oei ƀât yơ, arih lơ liơ vă gơ̆h drơ̆ng 1 nơ̆r. Mă 2 dơ̆ng ‘nŏh pơm anih ƀet mă lăp. Kŭm hăm ‘nŏh nhôn oei apinh hăm dôm anih jang kơ pal jăh pơ truh tôm vắc xin vă anih jang pơ gang Đắk Nông gơ̆h ƀet tôm ăn rim bơ ngai.”

Kiơ̆ nơ̆r tơ tă đơ̆ng anih jang pơ gang: adrol păng ƀât oei hơ năp, đe drŏ kăn hơ năp athei ƀet 1,2 kơ loăi vắc-xin tang găn dôm tơ drong jĭ krê hơ mơt nhen jĭ: Ƀach hâu, hiĕn iĕr, gơ̆ hơ kâu, hơ nơ̆k, Rubella, grŏnh, jĭ chŭ, HPV păng jĭ klơm B,... Tơ dăh ưh đei ƀet dôm jrŭm vắc-xin âu, tôch hơ mơt nge ‘nao rơ nĕh tơ pŏh dôm tơ drong jĭ krê, ƀơm ưh ‘lơ̆ng truh jơ hngâm pran... Hăm đe hơ iŏh hŏk mâm non truh lăm mâu yăo athei ƀet tôm 11 kơ loăi vắc xin đei: Vắc xin hơ nơ̆k; Vắc xin tang găn jĭ tơ sŏh, jĭ lơ̆m đon, jĭ ‘ngok, jĭ lơ̆m pham yoa pơ rang jĭ mât; Vắc xin Ƀach hâu – Hiĕn iĕr – gơ̆ hơ kâu; Vắc xin grŏnh – bŏ – Rubella vă tang găn tơ drong jĭ ƀônh tơ pŏh păng krê hơ mơt hăm jơ hngâm pran kơ đe hơ iŏh.