VOV4.Bahnar - Lơ̆m 1 khei âu ki, jĭ pơ lŏ lĕch đe lơ̆m dêh char Gia Lai đei ƀôh tôch kơ hrê hơ mơt hăm kơ sô̆ bơ ngai jĭ tŏk hrĕnh. Tơ̆ hơ năp yan âu ‘nâu, kon pơ lei, khŭl kơ dră tơ ring hlôi atŭm hăm anih jang pơ gang lơ̆m tơ drong tơ lĕch jang tơ drong jang tang găn, hơ met jĭ pơ lŏ lĕch đe.

Đơ̆ng rŏng hloh 1 giĕng ‘năr ‘mi hơ nơ̆ng, mŏ Pel, oei tơ̆ plei Phung, xăh Biển Hồ, pơ lei tơm Pleiku kŭm hăm rim bơ ngai lơ̆m ŭnh hnam dăr lăng jơ̆p pơ gar hnam vă hŭt lê̆ đak tơ̆ng, pơ lôch klanh tang găn jĭ pơ lŏ lĕch đe. Mŏ Pel tơ băt, ‘nâu jĭ tơ drong jang hơ nơ̆ng kơ ŭnh hnam mŏ đơ̆ng blŭng pơ yan ‘mi truh dang ei:

        “ Lơ̆m ŭnh hnam ‘noh tam mă đei bu jĭ pơ lŏ lĕch đe, mă lei ĭnh kŭm athei tang găn, kŭm athei pơm rơ goh, lơ̆m hnam mưh tep athei chô̆ kơ mŭng, oei jum dăr hnam mă đei ƀôh đak tơ̆ng tơ̆ ‘ngoăih ‘noh athei tuh hŭt, pơm rơ goh jum dăr pơ gar păng hnam.”

      Yă Đinh Thị Hoa, Phŏ Kơ dră Anih vei lăng kon pơ lei xăh Biển Hồ tơ roi, đơ̆ng blŭng sơ năm truh dang ei, xăh hlôi chih đei 15 hơ nih jĭ tơ̆ dôm pơ lei hăm hloh 20 ‘nu jĭ pơ lŏ lĕch đe. Khŭl kơ dră xăh hlôi tơ tĕnh đei dôm trong jang vă gơ var tơ ring dôm hơ nih jĭ, tơ roi tơ băt ăn kon pơ lei hơ tŏk ‘lơ̆ng jơ hngơ̆m đon tang găn jĭ pơ lŏ lĕch đe.

         “Đơ̆ng rŏng kơ chă ƀôh hơ nih jĭ, xăh hlôi jang hơ dai hăm hnam pơ gang xăh păng bơ ngai jang pơ gang kơ pơ lei kŭm hăm kon pơ lei iung jang chong pơ ‘ngoăih râm rĕk, hơ met đak tơ̆ng, hơ nih mă mur chek lar, klanh cheh pơ tăp vă pơ lôch. Hơ dai hăm athei hnam pơ gang xăh roi tơ băt hăm Anih vei lăng tơ drong jĭ jăn dêh char Gia Lai vă tơ gŭm, pơ truh pơ gang vă pruih, tang găn tơ̆ dôm hơ nih jĭ dang 200 mét kơ na dôm hơ nih jĭ đei tang găn kĕ.”

Kon pơ lei  Gia Lai tang găn jĭ pơ lŏ lĕch đe hăm trong ưh kơ lê̆ dôm tơ mam mong đei đak tơ̆ng

      Apŭng Ia Grai jĭ 1 lơ̆m dôm tơ ring chih iŏk jĭ pơ lŏ lĕch đe krê hơ mơt hloh tơ̆ dêh char Gia Lai hăm vă jê̆ 370 ‘nu jĭ lơ̆m sơ năm ‘nâu. Kiơ̆ kơ ƀok Ngân Văn Thư, Kơ dră vei lăng Hnam pơ gang apŭng Ia Grai, dang ei anih tŏk bŏk hơ met ăn 20 ‘nu jĭ, jô̆ păh lăp rim năr sơng iŏk 5 ‘nu jĭ, găh lơ ‘noh dôm kŏng nhân chrek kơ tăk kơ su.

 “ Hnam pơ gang kŭm hlôi jang tơ gŭm ăn khŭl pơ gơ̆r jang kơ Anih vei lăng kon pơ lei apŭng hơ vơn pơ đĭ hloi khŭl jang chĭnh trĭ mơ̆t jang, tơ lĕch jang lơ ‘măng đĭ đăng kon pơ lei hơ drin jang kiơ̆ pơm rơ goh cham char pơ lôch klanh. Oei lơ̆m apŭng ‘noh jĭ dôm kŏng nhân kơ kŏng ti kơ su, dôm khŭl pơm tơ lĕch mir đak lar ‘noh dôm hơ nih jĭ oei đei klanh. Mă loi ‘noh jĭ pơ nhan, tơ mam chrek kơ tăk kơ su oei đei. Băt hơ dăh đei tơ drong tơm pơm ăn ‘noh hnam pơ gang hlôi jang tơ gŭm, pơ jing trong tơ lĕch jang hơ tŏk loi dơ̆ng tơ drong jang hơ len lăng, dăr lăng, krao hơ vơn kon pơ lei vang jang pơm rơ goh cham char, pơ lôch klanh.”

      Kiơ̆ kơ Anih jang vei lăng tơ drong jĭ jăn dêh char Gia Lai, akŏp kơ sô̆ bơ ngai jĭ pơ lŏ lĕch đe đơ̆ng blŭng sơ năm truh dang ei hlôi tŏk truh 2.821 ‘nu (lơ̆m noh, đei 1 ‘nu lôch). Jĭ pơ lŏ lĕch đe đei ƀôh tơ̆ 131/220 xăh, phường, thị trấn kơ đĭ đăng dôm apŭng, thị xã, pơ lei tơm. Dôm tơ ring đei kơ sô̆ bơ ngai jĭ lơ ‘noh Ia Grai, Ia Pa, Chư Prông, Krông Pa, Chư Pưh, Pleiku, Đăk Đoa...

       Ƀok Đinh Hà Nam, Phŏ Kơ dră Anih vei lăng găh jang pơ gang Gia Lai tơ băt, đei 3 lơ̆m akŏp kơ sô̆ 4 tuýp pơ lŏ lĕch đe tŏk bŏk đei ƀôh tơ̆ dêh char  DEN 1, DEN 2 păng DEN 4. Yua thoi noh gô oei hơ nơ̆ng krê hơ mơt tơ̆ hơ năp kơnh, tơ chĕng hơ drol jĭ dêh đei lơ̆m khei 8 păng khei 9. Mă loi ‘noh, bơ ngai jĭ tuýp ‘nâu bơ̆ih oei gô hơ nơ̆ng đei ƀơm tuýp nai păng tơ drong jĭ kŭm dêh hloh. Thoi noh, hơ mơt kơ sô̆ bơ ngai jĭ pơ lŏ lĕch đe dêh păng lôch lơ̆m tơ ring tơ̆ hơ năp kơnh gô đei ƀôh krê hơ mơt. Kiơ̆ kơ ƀok Đinh Hà Nam, tơ̆ hơ năp đei ƀôh krê hơ mơt đơ̆ng jĭ pơ lŏ lĕch đe, anih jang pơ gang tơ ring tŏk bŏk jang kiơ̆ tơ păt dôm trong jang tang găn jĭ, pruih pơ gang pơ lôch mur tơ̆ dôm tơ ring đei hơ nih jĭ; pơ gơ̆r ‘lơ̆ng tơ drong sơng iŏk, hơ met bơ ngai jĭ vă tơ jur ƀiơ̆ dôm bơ ngai jĭ pơ lŏ lĕch đe lơ̆m tơ pôl. Hŭt lê̆ hơ nih cheh kơ tăp păng oei đơ̆ng mur păng pơ lôch klanh ‘noh jĭ tơ drong rim ŭnh hnam kăl kơ jang hơ nơ̆ng lơ̆m tơ drong jang tang găn jĭ pơ lŏ lĕch đe.

“ Lơ̆m dêh char Gia Lai kiơ̆ kơ tuýp hlôi băt đei ‘noh hơ mơt kơ jĭ pơ lŏ lĕch đe dêh păng lôch tơ̆ hơ năp kơnh đei ƀôh tôch kơ hrê hơ mơt. ‘Năr đei ‘mi đang kơ ‘noh prăng, đak tơ̆ng ‘noh 1 tơ drong hiôk ăn kơ mur, pơ lŏ lĕch đe iung. Athei rim tơ ring jang tơ gŭm ăn anih pơ gơ̆r jang tang găn jĭ tơ ring găh tơ drong jang tơ roi tơ băt, tơ roi găh tang găn pơ lŏ lĕch đe vă pơm liơ hŭt lê̆ tơ drong chek lar đơ̆ng klanh, tơ dăh bơ̆n yua klĭnh, bô̆i vă mong đak ‘noh athei yua tơ nglơ̆p đơ̆p vă mur hoei kơ mơ̆t chek lar đei lơ̆m noh”.

            Thuem: Tơ blơ̆