VOV4.Bahnar - Mưh truh pơ yan pơ dơh hŏk ‘noh kơ sô̆ kơ sô̆ hơ ioh lôch yua đơ̆ng glơ̆k tơ̆ Dak Lak ‘noh tŏk lơ. ‘Ngoăih kơ ưh kơ đei bơ ngai vei lăng ‘noh tơ drong tơm pơm ăn găh lơ yua đơ̆ng hơ ioh ưh kơ đei pơ tho glơi kŭm nhen dôm trong tang găn glơ̆k. Yua thoi noh, đe mĕ ƀă kăl kơ bơ ngơ̆t truh, vei lăng hơ ioh. Mă loi ‘noh, dôm anih jang vei lăng kăl kơ pơm tơ drong hiôk pơih dôm lăm pơ tho glơi ăn hơ ioh, mă loi noh jĭ tơ̆ dôm pơ lei pơ la, hơ nih đei lơ đak krong, đak glung, dơ nâu đak vă hơ ioh gơh chă vei lăng kơ dih kâu.

Tơ̆ Dak Lak, kiơ̆ chih jô̆ đơ̆ng Anih vei lăng găh bơ ngai jang, lĭnh jĭ kơ ra păng tơ pôl, đơ̆ng blŭng sơ năm 2022 truh dang ei, lơ̆m tơ ring hlôi đei ƀôh 12 ‘măng glơ̆k kơ đak, pơm ăn 24 ‘nu hơ ioh lôch, lơ̆m noh, đei 7 ‘măng glơ̆k tơ pôl păng 5 ‘măng glơ̆k kơ dih. Vă đĭ đăng dôm ‘măng glơ̆k tă kơ đei ƀôh tơ̆ tơ ring tơ rang.

Blŭng khei 6 âu ki, 1 ‘măng glơ̆k kơ đak ơh sơ ‘ngon pơm ăn 3 ‘nu oh hŏk tro lăm 6 hnam trưng hŏk jăl 2 Chu Văn An tơ̆ apŭng Ea H’leo lôch. Đơ̆ng rŏng kơ brŏk đơ̆ng năm pơm lêh pơ tôch sơ năm hŏk tơ̆ hnam trưng, đe oh pơ tơm băl năm tơ̆ đak glung Ót, găh thôn 5, xăh Ea H’leo vă pơ ngôi. Ƀơ̆t kơ plăh pơ ngôi chơt, 3 ‘nu oh ưh kơ pŭn tơ blơ̆r jơ̆ng pơ̆k tơ̆ đak jrŭ păng lôch. Hơ drol ‘noh, lơ̆m kơ sơ̆ ‘năr 7/5/2022, tơ̆ xăh Ea Bhốk, apŭng Cư Kuin kŭm hlôi đei ƀôh tơ drong truh glơ̆k kơ đak ơh sơ ‘ngon, bơ ngai răm ‘noh 3 ‘nu ‘nhŏng oh pôm mĕ ƀă lơ̆m 1 ŭnh hnam. Đơ̆ng rŏng kơ hơ dai hăm ƀă đe sư brŏk đơ̆ng yuă ‘ngiĕt, 3 ‘nu ‘nhŏng oh sư pơ tơm băl năm văh ka. Truh 7 jơ gơ măng, nŏng kơ gô ưh kơ ƀôh đe kon brŏk sŏng sa, ŭnh hnam gơ nang kơ bơ ngai chă chă. Truh 8jơ gơ măng âu mơ̆n ‘noh chă ƀôh đe kon hlôi lôch tơ̆ dơ nâu đak.

Kiơ̆ kơ dôm anih jang vei lăng, ‘ngoăih kơ ưh kơ đei bơ ngai vei lăng ‘noh dêh char Dak Lak đei đak krong, đak glung, hơ bong thong đak lơ, mă loi ‘noh jĭ tơ̆ dôm tơ ring tơ rang ‘noh tơ drong tơm pơm ăn găh lơ ‘noh yua đơ̆ng đe oh tam mă đei chă pơ tho ăn glơi păng trong tang găn glơ̆k kơ đak. Hơ dai hăm ‘noh, lơ mĕ ƀă yua kơ hrăt hrot hăm tơ drong jang, ưh kơ đei vei lăng kon hơ ‘lơ̆p. Ƀok Nguyễn Duy Tuyết, Kơ dră Anih vei lăng tơ gŭm tơ pôl, Anih vei lăng găh bơ ngai jang lĭnh jĭ rơ ka păng tơ pôl dêh char Dak Lak tơ băt:

“Lơ̆m khei ‘năr âu ki đei lơ ‘măng tơ drong truh glơ̆k kơ đak đei ƀôh tôch kơ ơh sơ ‘ngon. Mă loi ‘noh jĭ glơ̆k tơ pôl. ‘Noh jĭ tơ drong pơm ăn kơ nhôn tôch kơ bơ ngơ̆t. Đei ƀôh tơ dỏng truh glơ̆k kơ đak tơ drong jang tơ roi tơ băt ‘noh jĭ 1 păh mă lei đon băt kơ chăng păng hơ năp jang đơ̆ng mĕ ƀă păng bơ ngai vei lăng hơ ioh. Ƀơ̆t lăp bơ ngơ̆t găh tơ drong jang kơ na pơm pơ hơi lê̆ đe oh năm glơi, năm jang dôm tơ drong jang mă bơ̆n ưh kơ vei lăng lê̆ đei ƀôh glơ̆k kơ đak tôch kơ mơ mat.”

Mĭnh tơ drong yan âu tôch kơ kăl đei bơ ngơ̆t truh ‘noh jĭ tơ̆ tơ ring tơ rang, dôm lăm pơ tho glơi, trong tang găn glơ̆k ăn hơ ioh tam mă đei bơ ngơ̆t truh ƀlep tơ drong. Mŏ Trần Thị Hương oei tơ̆ xăh Ea M’Nang, apŭng Cư M’Gar tơ roi:

“Mă đơ̆ng tơ ring nhôn oei vă đĭ đăng ưh kơ đei cham ngôi pơ chơt hơ yơ ‘măn ăn hơ ioh lơ̆m pơ yan pơ dơh hŏk ră, mă lei kŭm yua kơ tơ tăm kơ đe kon chă năm kơ dih tơ̆ đak krong, đak glung vă hum kơ na ĭnh athei ba đe sư năm tơ̆ thị trấn Quảng Phú, hơ tăih kơ hnam vă jê̆ 10 km vă hŏk glơi. Tơ drong tơm ‘noh jĭ vă kơ đe sơ gơh glơi vă bơ ngai ‘lŏ năm jang, hơ chăng đe sư tơ̆ hnam kŭm sơ đơ̆ng ƀiơ̆.”

Tơ̆ hơ năp tơ drong dôm ‘măng glơ̆k kơ đak tơ̆ hơ ioh hơ nơ̆ng đei ƀôh khei ‘năr tơ jê̆ âu, Anih vei lăng kon pơ lei dêh char Dak Lak hlôi tơ lĕch tơ drong tơ chơ̆t kơ sô̆ 06/CT-UBND găh tơ drong hơ tŏk loi dơ̆ng tơ drong jang tang găn glơ̆k kơ đak tơ̆ hơ ioh lơ̆m dêh char. Kiơ̆ kơ ‘noh, Anih vei lăng kon pơ lei dêh char athei rim anih jang lơ̆m tơ ring kăl kơ hơ tŏk loi dơ̆ng dôm tơ drong jang tơ roi tơ băt, pơ hrăm, pơ tho tơ drong hlôh vao, tơ drong gơh tang găn tơ drong truh, jĭ rơ ka, tang găn glơ̆k kơ đak tơ̆ hơ ioh. Anih vei lăng kon pơ lei dêh char Dak Lak athei Anih vei lăng kon pơ tho pơ hrăm tơ lĕch jang, pơ tho tơ drong hlôh vao, tơ drong gơh tang găn glơ̆k truh tơ̆ rim hnam trưng hŏk, lăm hŏk, rim hŏk tro, mă loi ‘noh hơ drol kơ ‘măng pơ gơh he.

Tơ dăh ƀôh bơ ngai glơ̆k mă pŭn ai đei dŏng tơ tom ‘nŏh tơ drong hơ met ăn bơ ngai glơ̆k blŭng a kŭm tôch gĭt kăl. Tơ drong ‘nâu ưh lăp dŏng arih đĕch mă oei găn ƀiơ̆ dôm tơ drong răm kơ nê̆ ăn bơ ngai glơ̆k ning mônh kơnh hai. Ƀak si CKII Nguyễn Quang Sơn, Kơ dră chĕp kơ̆l khoa kâp kư̆u, Hnam pơ gang Đa khoa tơ ring Tây Nguyên tơ roi găh tơ drong ‘nâu, kiơ̆ đơ̆ng apinh jet tơ̆ hơ la âu:

- Ƀak si ăi, mưh ƀô̆h bơ ngai glơ̆k, tơ drong kăl đơ̆ng dŏng, hơ met blŭng a ‘nŏh thoi yơ vă găn ƀiơ̆ tơ drong krê kơ lôch răm?

- Ƀak si Nguyễn Quang Sơn: “Blŭng a bơ̆n athei ‘mĭn bơ ngai glơ̆k năm tơ̆ anih hrĕnh ‘lơ̆ng hăm dôm tơ mam mă lăp. Tơ dăh bơ ngai glơ̆k pă đei tơ tĕh plei nuih bơih ‘nŏh bơ̆n gơ gŭ, tơ tĕh plei nuih sư. 1 ‘nu bơ ngai hlôm kial kiơ̆ trong ƀơ̆r, 1 ‘nu bơ ngai hmĕt kơ tĭt ƀât plei nuih sư, hlôm hmet hơ nơ̆ng lơ vât. Plek chơ kơ̆ ƀơ̆r, kuek ti hăm che vă tơ lĕch hŭt đak khoak dăh mă tĕh trôk lơ̆m ƀơ̆r bơ ngai glơ̆k. Bơ ngai mă 2 tŭr hmĕt plei nuih kiơ̆ kơ sô̆ 15/2. Vă akhan, 15 ‘măng hmet ƀât plei nuih, đei 2 vât hlôm tơ mât hơi. Bơ̆n iŏk che rơ gŏh hơ tăng, dan kơ pal ƀơ̆r bơ ngai glư̆k, lê̆ bơ ngai glơ̆k ƀich kơ̆l tơ ‘ngơk tơ̆ rŏng, iŏk 2 tŏ hơ nglou ti chĭt muh bơ ngai glơ̆k păng bơ̆n hyup 1 hơi mă đunh đang kơ ‘nŏh hlôm tơ mât lơ̆m ƀơ̆r bơ ngai glơ̆k lơ̆m dang 2 giây. Tơ dăh lăp đei 1 ‘nu bơ ngai dŏng hơ met đĕch ‘nŏh bơ̆n hmĕt kơ tĭt plei nuih kiơ̆ kơ sô̆ 30/2, vă akhan 30 vât hmĕt kơ tĭt plei nuih, 2 ‘măng hlôm tơ mât kial. Bơ̆n hlôm kial, hmĕt kơ tĭh plei nuih klep truh bơ ngai glơ̆k tơ tĕh plei nuih dơ̆ng.

- Ƀak si ăi! Bơ̆n athei dŏng bơ ngai glơ̆k thoi yơ vă gơ̆h vei sơ đơ̆ng ‘lơ̆ng ăn 2 păh?

- Ƀak si Nguyễn Quang Sơn: “Mưh ƀôh bơ ngai glơ̆k, bơ̆n athei iŏk yoa rim tơ mam bơ̆n đei mă lăp, pơ tih gia nhen iŏk ‘long chro ăn bơ ngai glơ̆k rôp vă dui hơ tŏk sư, oei tơ dăh bơ̆n gơ̆h glơi ‘nŏh athei jur tơ̆ đak glơi kuĕch găh rŏng sư, kuăr ti ƀât hơ lam bŏng ak vă dui hơ tŏk bơ ngai glơ̆k tơ̆ kông. Mưh dui hơ tŏk bơ ngai glơ̆k athei lê̆ muh sư kơ pal đak, mă ưh ‘nŏh rôp kơ̆l bơ ngai glơ̆k vă dui dăh mă klơ̆m ao đông ăn bơ ngai glơ̆k… ‘nŏh jĭ dôm tơ mam vă dŏng bơ ngai glơ̆k păng hiŏng, ‘mĭn bơ ngai glơ̆k tŏk tơ̆ kông”.

- Ƀak si hăm đei nơ̆r tơ tă kiơ vă huei kơ glơ̆k tơ̆ đak ưh?

- Ƀak si Nguyễn Quang Sơn: “Glơ̆k tơ̆ đak jĭ tơ drong đa đei hơ nơ̆ng păng tôch krê lôch răm tơ dăh ưh chă ƀôh hrôih păng dŏng hơ met ưh kơ trŏ. Yoa thoi nŏh, athei rim bơ ngai kơ chăng, mă loi hăm đe hơ iŏh, bơ̆n athei pơ tho tơ ƀôh, ‘ngoăih kơ pơ tâp pơ hrăm hơ kâu jăn athei pơ tho glơi hai. Bơ ngai ‘lŏ athei pơ ngơ̆t truh bơ ngai ‘lơ̆p, lê̆ ăn ‘lơ ‘lơ̆p lĕch ngôi, hum tơ̆ đak krong hơ drô̆. Mưh lĕch ngôi tơ̆ dơ nâu, đak krong, bơ̆n athei chĕp ba ao đông, athei đei bơ ngai ‘lŏ năm hơ doi vă huei kơ krê glơ̆k. ‘Ngoăih kơ ‘nŏh, bơ̆n athei pơ tho ăn rim bơ ngai băt trong hơ met blŭng a ăn bơ ngai glơ̆k hai”.

-          Lei a, bơ nê kơ ih ƀak si hơ!

Mỹ Hạnh-Đình Thi: Chih

Thuem-Dơ̆ng: Tơ blơ̆