Đơ̆ng kơ plăh bơ ngai jĭ ƀĭch tơ̆ hnam pơ gang ding truh pran jăng grăng hơ kâu, lĕch đơ̆ng hnam pơ gang ling lang đei tơ drong tơ gŭm đơ̆ng bơ ngai điều dưỡng. Mă đơ̆ng vei hơ năp jang gĭt kăl mă lei đunh kơ âu, dôm bơ ngai điều dưỡng ling lang plang jơ hngơ̆m 1 trong hơ drô, ưh kơ bu băt ăn tơ drong jang vei lăng jơ hngơ̆m kon pơ lei.

Tơ dăh nhen hơ drol sơ̆, điều dưỡng hơ drô̆ lăp jing bơ ngai tơ gŭm ăn păng pơm kiơ̆ hla ar athei đơ̆ng ƀak si ‘noh hrei ‘nâu hơ năp jang đơ̆ng  điều dưỡng roi ‘năr roi đei hơ nih dơ̆ng gĭt kăl. Tơ dăh hơ năp jang đơ̆ng ƀak si ‘noh khăm, hơ len lăng, tơ lĕch trong hơ met ‘noh đĭ đăng dôm tơ drong jang uơ oei dơ̆ng, điều dưỡng jĭ bơ ngai pơm kiơ̆. Đe sư đa jing bơ ngai tơ jê̆ lơ hloh hăm bơ ngai jĭ, vei lăng pơ vih pơ văn rim tơ drong ‘meh vă đơ̆ng bơ ngai jĭ, đơ̆ng dôm ki thuơ̆t joăt jang ding truh tơ drong vei lăng jơ hngơ̆m pran, jơ hngơ̆m hiôk. Gơh tơ roi, tơ drong ‘lơ̆ng đơ̆ng 1 anih jang pơ gang pơ mơ̆ng lơ lơ̆m tơ drong jang păng tơ năp đơ̆ng dôm bơ ngai điều dưỡng.

Jô̆ păh lăp rim năr, Khoa Kâp kư̆u, Hnam pơ gang tơm tơ ring Tây Nguyên sơng iŏk hơ met ăn vă jê̆ 200 ‘nu bơ ngai jĭ. Đei lơ bơ ngai jĭ mơ̆t tơ̆ âu tă kơ dôm bơ ngai jĭ dêh ngăl, jơ hngơ̆m jăn krê hơ mơt... Yua thoi noh, đon tơ chĕng đơ̆ng pơ đĭ bơ ngai jĭ păng ŭnh hnam bơ ngai jĭ tă tôch kơ mơ mat. Đe sư ling lang hli bơ ngơ̆t, ƀônh ưh kơ hiôk păng lơ bơ ngai ưh kơ vei lăng đei nơ̆r pơ ma, pơm đơ̆ng kơ dih. Yua thoi noh, ƀơ̆t sơng iŏk dôm bơ ngai jĭ thoi noh, bơ ngai điều dưỡng athei tơ tĕnh, gơh băt lơ̆m pơ ma dơ nuh. ‘Ngoăih kơ tơ drong akŏm kâp kư̆u bơ ngai jĭ, bơ ngai điều dưỡng ling lang athei vei 1 jơ hngơ̆m đon chơ̆n, hơ drăl lơ̆m tơ drong hơ met pơ ‘lơ̆ng rim tơ drong truh, pơ lung đon tơ chĕng bơ ngai ŭnh hnam, tang găn tôch ai dôm tơ drong pơ ma ưh kơ lăp băl.

Điều dưỡng jĭ tơ drong jang gleh hrat mă lei jang điều dưỡng tơ̆ khoa Kâp kư̆u oei athei tơ jră hăm tơ drong krê hơ mơt. Hlôi đei lơ bơ ngai ŭnh hnam bơ ngai jĭ tơ hli, ƀơ̆t lăp tơ drŭt y, ƀak si ƀơ̆t kơ plăh đe sư tŏk bŏk bơ̆ jang. Tơ drong ‘nâu pơm ăn khŭl kang ƀô̆ jang pơ gang soi roi kơ hret, hli tơ tăm mưh dŏng hơ met bơ ngai jĭ. Mă lei yak hloh đĭ đăng, đe sư oei hơ drin tơ klep hăm tơ drong jang đơ̆ng kơ dih, hơ drin vei ăn kơ dih jơ hngơ̆m đon kơ jăp, pơ ma sa pơ ‘lơ̆ng lơ̆m rim tơ drong, mă đơ̆ng mơ mat hloh lăp kăl hăm 1 tơ drong tơm ‘noh jĭ dŏng arih bơ ngai jĭ đĕch. Điều dưỡng Tống Thị Thu Phượng – Khoa kâp kư̆u, Hnam pơ gang tơm tơ ring Tây Nguyên tơ roi:

Ƀơ̆t kơ plăh ĭnh jang tơ ƀơ̆p dôm bơ ngai lôch bơih arih dơ̆ng, ƀơ̆t dôm tơ drong đei thoi noh mă ĭnh dŏng đei ‘noh ƀôh hiôk ‘lơ̆ng dêh. Tơ klep hăm hơ nih khoa kâp kư̆u,‘nhŏng oh, mŏ oh kŭm 1 jơ hngơ̆m đon”.

Khoa hơ met bơ ngai jĭ dêh ‘noh jĭ hơ nih sơng iŏk hơ met ăn đĭ dăng dôm bơ ngai jĭ dêh, hơ mơt kơ lôch lơ. ‘Nâu đei lăng jĭ hơ nih bơ̆ jang kơ hret hloh kơ hnam pơ gang yua kơ rim năr, đe điều dưỡng athei ngôi tơ jê̆ hăm vă đĭ đăng bơ ngai jĭ ưh kơ hơ dơ̆r, tơ drong jĭ krê hơ mơt, tơ drong hơ mơt kơ lôch hơ nơ̆ng ƀôh. Tơ drong jang đơ̆ng điều dưỡng hlôi jing gleh hrat ‘noh ƀơ̆t jang tơ̆ âu kơ hret hloh lơ ‘măng. Khoa ‘nâu ‘noh ưh kơ ăn bơ ngai ŭnh hnam vei lăng, yua thoi noh, đĭ đăng rim tơ drong đơ̆ng sŏng sa truh chă ‘nglăh hơ kâu đơ̆ng bơ ngai jĭ tă kơ yua đơ̆ng điều dưỡng jang ngăl. Khoa dang ei đei 35 điều dưỡng mă lei tơ drong jang lơ kơ na bơ ngai jang ưh măh pơm lăp hăm ‘meh vă yan âu. Găh tơ drong kăl, điều dưỡng tơ̆ khoa hơ met bơ ngai jĭ dêh jang kiơ̆ bơ ngai, khŭl, hơ nơ̆ng 24 jơ, đơ̆ng rŏng ‘noh đei pơ dơh 24 jơ. Mă lei, yua đơ̆ng ưh kơ măh bơ ngai jang kơ na điều dưỡng tơ̆ âu athei hơ nơ̆ng jang tŏk jơ, jô̆ hloi dôm năr lêh, tết. Kơ lih thoi noh, điều dưỡng pơ dui đunh jơ pơ jao jang jing tơ drong hmă đĕch. Điều dưỡng Tôn Nữ Thanh Tâm – Điều dưỡng Kơ dră Khoa hơ met jĭ dêh, Hnam pơ gang tơm tơ ring Tây Nguyên, tơ roi:

“Kơ sô̆ bơ ngai jĭ jô̆ păh lăp tơ̆ khoa đơ̆ng 46 truh 55 ‘nu jĭ. hăm kơ sô̆ bơ ngai jĭ lơ thoi noh, vei lăng bơ ngai jĭ tôm tong ‘noh tơ drong jang tôch kơ gleh hrat păng pŭ lơ tơ drong kơ hret, mă lei khoa păng hnam pơ gang kŭm hlôi hơ drin vă hơ met ăn bơ ngai jang  tua 4 vă vei sơ đơ̆ng jơ hngơ̆m jăn ăn ‘nhŏng oh hơ nơ̆ng bơ̆ jang lơ̆m năr đơ̆ng rŏng”.

Mă đơ̆ng bơ̆ jang lơ̆m hơ nih pơ nhŭl pơ răm, tơ jê̆ hăm dôm tơ drong hơ mơt đei tơ poh jĭ, đang kơ ‘noh đei ƀơ̆t lăp bơ ngai jĭ lơ dêh hnang, mă lei điều dưỡng kơ Khoa oei vei lăng bơ ngai jĭ 1 trong tơ năp păng ‘lơ̆ng, ưh pơ dê, ling lang iŏk bơ ngai jĭ pơm tơ drong tơm dŏng hơ met vă hơ nhăk ăn đon lui, hiôk hian ăn bơ ngai jĭ păng ŭnh hnam bơ ngai jĭ.

Lơ bơ ngai đa pơ tih jang điều dưỡng nhen pơm mŏ mai kơ rim hơ drĕch hơ drŭng yua kơ bơ ngai đe sư pơ vih pơ văn ‘noh jĭ bơ ngai jĭ păng bơ ngai ŭnh hnam kơ đe sư. Bơ ngai jĭ păng bơ ngai ŭnh hnam bơ ngai jĭ tôch kơ lơ, đơ̆ng kơ tĭnh truh đon tơ chĕng rim bơ ngai pha ra băl. Yua thoi noh, vă tơ jê̆, hlôh đei tơ drong bơ ngai jĭ ‘meh ưh kơ sĭ tơ drong ƀônh ôh. Yua thoi noh, jang điều dưỡng, ‘ngoăih kơ joăt jang kăl athei đei tơ drong hưch hanh kơ tơ drong jang, ling lang ĕnh, pơm rơ du jơ hngơ̆m, băt răp mơ̆ng păng hlôh bơ ngai jĭ.

Yă Trương Thị Tuất (bơ ngai ŭnh hnam bơ ngai jĭ) - Phường Ea Tam, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lak, hơ len lăng:

“Khŭl y, ƀak si tôch kơ tơ năp, ưh kơ jô̆ kiơ jơ năr hloi mă rim năr ôp sut hơ kâu, tơ plih hơ băn ao ăn bơ ngai jĭ, đang kơ ‘noh ‘me tơ mam sa điều dưỡng jang tơ năp dêh”.

Kiơ̆ kơ Anih vei lăng jang pơ gang apŭng plĕnh teh, tơ drong jang điều dưỡng jĭ 1 lơ̆m 3 tơ drong tơm kơ tơ drong jang pơ gang, đei hloi hơ met, vei lăng păng tang găn hơ drol. Dang ei, hơ năp jang đơ̆ng bơ ngai điều dưỡng ưh khan lăp đei lăng ‘lơ̆ng lơ̆m anih jang pơ gang mă oei đei pơ đĭ tơ pôl chih iŏk lơ̆m jơ̆p plei teh. Mă lei đei 1 kơ sô̆ mơ mat tat, long nol tơ lĕch ăn tơ drong jang điều dưỡng Việt Nam ‘noh jĭ ‘meh vă khăm jĭ, pơ vih pơ văn pơ gang, kơ sô̆ kon pơ lei, sơ năm arih sot jô̆ păh lăp, kơ sô̆ dôm tơ drong jĭ hơ met ưh kơ jăh klăih... tă kơ tŏk lơ, ƀơ̆t mă bơ ngai jang điều dưỡng tam mă kĕ pơm lăp găh kơ sô̆ păng tơ drong ‘lơ̆ng. Hơ dai hăm ‘noh, iŏk yua đơ̆ng tơ drong jang điều dưỡng pơ ma hơ drô̆, kang ƀô̆ jang pơ gang pơ ma atŭm oei tŏ sĕt, tam mă vei sơ đơ̆ng đei tơ drong arih tôch ai. Tơ drong ‘nâu ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng tih truh đon tơ chĕng kŭm nhen tơ drong hơ drin, đĭ jơ hngơ̆m hăm tơ drong jang đơ̆ng đe sư.

Hrei au, tơdrong jang điều dưỡng đei lăng jing mĭnh lơ̆m dôm tơdrong jang gĭt kăl hlŏh đei ƀơm trŭh jơhngơ̆m pran jăng grăng akau. Mă lei, ‘nau jei jing tơdrong jang tôch glĕh hrat, jĭ đon. Vă băt hơdăh hloh dơ̆ng hơnăp jang kơ bơngai jang điều dưỡng lơ̆m vei lăng năng tông jơhngơ̆m jăn ăn bơngai jĭ adoi nhen dôm tơdrong jang hơngŭr đơ̆ng đe sư, ‘măng pơma dơnŭh hăm ƀok Hồ Sĩ Phú - Kơdră chĕp pơgơ̆r khŭl jang điều dưỡng, Hnam pơgang tơm tơring  Tây Nguyên tơ̆ hơla au gô pơm ăn kơ bơ̆n băt hlŏh dơ̆ng găh tơdrong jang điều dưỡng, đơ̆ng nŏh hôn bơnê, yom hlŏh dơ̆ng dôm tơdrong tơgop đơ̆ng đe sư hăm tơdrong jang pơgang.

- Ƀok ăi, bơngai điều dưỡng đei hơnăp jang lơ liơ lơ̆m vei lăng năng tông jơhngơ̆m jăn ăn bơngai jĭ?

- Ƀok Hồ Sĩ Phú: Tơdrong jang điều dưỡng ‘nao đei atŏk kơtang đơ̆ng sơnăm 1990 năm tơ̆ au. Mă tơpă hơdrol su sơ̆, lơ̆m chăl sơnăm tơblăh vang ‘nŏh krao akhan y tá. Dôm bơngai y tá au hŏk lơ̆m 3 khei păng lăp đei mĭnh tơdrong jang kăl hlŏh ‘nŏh pơm kiơ̆ nơ̆r tơchơ̆t đơ̆ng ƀak si. Đơ̆ng rŏng au, tơdrong jang điều dưỡng hlôi đei pơjing păng pơtho pơhrăm kiơ̆ lơ jăl. Hrei au, Việt Nam tŏk bŏk pơtho pơjing hŏk trŭh trung kâp, kao đăng, đăi hŏk păng trŭh au kơnh gô pơtho pơjing hloi trŭh tiên si kơ tơdrong jang điều dưỡng. Tơdrong pơtho pơhrăm hlôi đei pơ̆ih să, pơtêng hăm rim tơdrong jang anai ‘nŏh jei đei mĭnh hơnĭh dơ̆ng tơgăl. Khei năr mă bơngai jĭ đei tơƀơ̆p hăm ƀok thây pơgang lơ hlŏh ‘nŏh hăm bơngai jang điều dưỡng. Bơngai điều dưỡng ‘nŏh bơngai đei sơng hơvơn bơngai jĭ đơ̆ng blŭng năm tơ̆ hnam pơgang trŭh khei ‘năr lĕch đơ̆ng hnam pơgang, bơngai điều dưỡng jei jang hloi pơm hla bơar pơtho tơbăt kla ăn kon jên, pơtho tơdrong au to ăn bơngai jĭ. Găh lơ̆m khei ‘năr ƀĭch tơ̆ hnam pơgang, bơngai điều dưỡng iŏk jang chă sơng hơvơn bơngai jĭ, đơ̆ng rŏng ‘nŏh chă ăn pơgang, ƀet pơgang, vei lăng năng tông lơ̆m sŏng sa vă hơlen hơdăh tơdrong jĭ jăn kơ bơngai jĭ păng tơroi tơbăt ăn ƀak si vă đei trong ming hơmet trŏ lăp hlŏh dơ̆ng. ‘Ngoăih kơ ‘nŏh, điều dưỡng hăm bơngai jĭ chă yak ư̆h kơ gơ̆h ‘noh bơngai điều dưỡng jei hơnơ̆ng vei năng năng tông tơ̆ nŏh hloi vă tơgŭm ăn bơngai jĭ tơƀĭch, iung au to. Tơ̆ hơnĭh ming hơmet bơngai jĭ ăl ‘nŏh tơdrong chă sŏng sa au to, bơngai điêu dưỡng jei chă ‘me, chă pơvĭh pơvăn ăn bơngai jĭ chă pơyơ̆ng, đơ̆ng kăt tơngiơ̆h jơ̆ng ti, kơpu kơ̆l…tôm tơdrong jei đei bơngai điêu dưỡng vei lăng năng tông bơngai jĭ lơm prăt jơ ‘năr ming hơmet hloi.

- Kiơ̆ đơ̆ng ih chă tơroi ‘nŏh, bơngai điêu dưỡng jĭ bơngai gĭt kăl hloh lơ̆m vei lăng năng tông bơngai jĭ. Lơ lŏh, dôm tơdrong tơnap tap hlŏh hrei au kơ điều dưỡng hnam pơgang bơ̆n hrei au ‘nŏh yă kiơ?

- Ƀok Hồ Sĩ Phú: Hrei au, Hnam pơgang tơm tơring Tây Nguyên đei 700 ‘nu điêu dưỡng, jei sơđơ̆ng ƀiơ̆ lơ̆m vei lăng năng tông bơngai jĭ dang ei hăm hlŏh 1.600 ‘nu bơngai jĭ ƀĭch hơmet tơ̆ au, tim mă jô̆ bơngai jĭ ming hơmet brŏk vĭh tơ̆ hnam dơ̆ng ‘nŏh điều dưỡng tŏk bŏk oei ư̆h kơ măh. Tơdrong lăp sơđơ̆ng ‘nŏh đei mă lei tơdăh trŏ lăp hloi hăm tơdrong ‘mĕh vă đơ̆ng bơngai jĭ lei tôch tơnap văi. Lăp hơpơi ‘mĕh vă tơpôl lăng gĭt kăl tơdrong jang điều dưỡng tơgăl hăm tơdrong bơ̆ jang tơnăp đơ̆ng đe sư. Tĕh đak đei trong tơgŭm djru lơ liơ mă trŏ lăp, mă kăl tơdrong đei sa jên tơgăl hăm tơdrong bơ̆ jang kơ  điều dưỡng pơma hơdrô̆, kang ƀô̆ hơnĭh bơ̆ jang pơgang pơma atŭm vă kơ nhôn sơđơ̆ng jơhngơ̆m, bơ̆ jang ‘lơ̆ng hlŏh dơ̆ng lơ̆m vei lăng năng tông ming hơmet jĭ jăn ăn bơngai jĭ. Mă tơpă yan au, rim đe ‘nhŏng pơmai ŏh bơ̆ jang prăt măng prăt năr jei hơchăng hŭt pơ đĭ dôm tơdrong pơvih pơvăn lơ̆m ŭnh hnam kơ dĭh, ư̆h kơ đei jơ ‘năr vă vei lăng năng tông ăn unh hnam kơ dĭh. Jăl sơnăm 2021 ‘nŏh jing sơnăm jĭ hơbuh Covid-19 pơrăm kơtang tơ̆ Dak Lăk. Đơ̆ng mă đei jĭ hơbuh Covid-19 pơrăm ‘nŏh tơdrong jang pơgang đei băt trŭh lơ. Đe sư iung jang đơ̆ng hơnĭh gak vei lăng năng tông pơrang jĭ trŭh tơ̆ rim hnam pơgang jang pơgia, dôm hơnĭh ming hơmet jĭ đei ‘măng ‘nŏh dôm hnam pơgang tơring, phương trŭh chă ming hơmet ăn hloi tơ̆ hnam bơngai jĭ. ‘Nau jing tơdrong glĕh hrat kơ bơngai bơ̆ jang điều dưỡng, đe sư kơrŭn đĭ jơhngơ̆m lơ lŏh. Lăp hloh khei ‘năr jĭ hơbŭh ‘nŏh hrei au tơdrong bơngai điều dưỡng pơdơ̆h jang tơ̆ hnam pơgang tôch kơ lơ. Găh lơ kơ yuơ tơdrong erĭh sa, jang sa mơmat tat.  Dang ei, ‘nhong ŏh bơ̆n lăp sa jên khei đĕch, kon jên chă hơpăh au to ư̆h kơ đei. Mă kăl, hăm bơngai jang điều dưỡng ‘nao mơ̆t bơ̆ jang, lơ̆m 1 khei lăp sa jên 3 trĭu 100.000 hlak jên đĕch. Pơtêng hăm jơhngơ̆m đe sư bơ̆ jang ‘nŏh kon jên au ư̆h tơgăl, ư̆h kơ sơđơ̆ng ăn tơdrong erĭh sa kơ đe sư.

- Ih hơpơi găh tơdrong jang điều dưỡng lơ̆m khei ‘năr kơnh lơ liơ?

-Ƀok Hồ Sĩ Phú: Hơpơi rim hơnĭh jang kơpal, rim hơnĭh bơ̆ jang pơjing trong tơgŭm ăn, ư̆h khan lăp hơdrô̆ tơdrong jang điều dưỡng mă lei pơđĭ lơ̆m hơnĭh jang pơgang sơng iŏk đei tơgŭm djru vă ‘nhŏng ŏh bơ̆ jang pơgang sơđơ̆ng jơhngơ̆m bơ̆ jang. Mư̆h đe sư erĭh sa sơđơ̆ng ăn kơ dĭh păng ŭnh hnam ‘nŏh đe ‘nhŏng ŏh gô kơrŭn đĭ ai hăm tơdrong jang kơ dĭh dơ̆ng.

- Lei ah, bơnê kơ ih ƀok hơ!