VOV4.Bahnar - Lơ\m tơdrong oe\i sa kơ kon pơlei rim hơdrung tơ\ Tây Nguyên pơma atu\m, bơngai Bahnar pơma hơdro#, ch^ng chêng ‘no\h g^t klăl hlo\h. Hăp ư\h khan tơmam g^t kăl, tơmam pơma dơnu\h klo\h kle\ch d^h băl kơ kon bơngai păng yang hơbang mă le\i oe\i jing  u\k drăm g^t kăl hlo\h kơ rim u\nh hnam, pơlei pơla. Chhôk hơ iă ‘nă hal mư\h UNESCO drơ\ng “Tơdrong jo\h ayo\ kơdo\ soang ch^ng chêng Tây Nguyên” ‘no\h mu\k drăm jo\h ayo\ kơdo\ soang g^t kăl dăr sơnăm kơ kon char gơmar, dôm bơngai joăt chă pơtho, tôn ch^ng chêng Tây Nguyên hăm dôm tơdrong jang hơdăh đơ\ng kơ d^h po, kơru\n đ^ jơhngơ\m pơ jing đe\i dơ\ng păng pơtho ăn jơhnơr mơlo#h tơdrong tôn ch^ng chêng Tây Nguyên.

Tơdrong tơroi năr au, bơ\n vang tơ [ơ\p pơma dơnu\h hăm m^nh [ar ‘nu bơngai chă pơtho, ve\i răk tơ [a\k mong tơdrong jo\h ayo\ ch^ng chêng Bahnar, dôm bơngai kơru\n đ^ jơhngơ\m hăm ve\i răk tơ [a\k mong păng pơtho tôn ch^ng chêng ăn jơhnơr mơlo#h.

Đunh kơ au 13 sơnăm, Tơdrong tôn ch^ng chêng Tây Nguyên kơ Việt Nam hlôi đe\i UNESCO drơ\ng nơ\r jing mu\k drăm jo\h ayo\ kơdo\ soang g^t kăl dăr sơnăm kơ kon char gơmar. ‘Nau jing m^nh tơdrong chơt hơ iă hlo\h, hưch hanh hlo\h hăm kon pơlei Tây Nguyên. Tơpă yan au đe\i lơ bơngai tôn ch^ng chêng bơngai Bahnar, Jarai, Sêđăng, Êđê .... hlôi hơdrin đ^ jơhngơ\m đon vă ve\i răk tơ [a\k mong păng pơtho ăn tơdrong tôn ch^ng chêng ăn đe hơ io\h. {ok Thuk, oe\i tơ\ P’lei Angleh, tơring Đak Krong, apu\ng Đak Đoa, dêh char Gia Lai, tơroi tơbăt: “ Kon pơlei bơ\n tơ\ au je\i nhen m^h ma duch nă kon pơlei bơngai Bahnar tơring anai hưch hanh kơ ch^ng chêng tôch kơ dêh, pơlei bơ\n dau đe\i hlo\h 20 hơmru\k ch^ng chêng. Hăm kon pơlei bơ\n tơ\ au lăng ch^ng chêng ‘no\h mu\k drăm u\nh hnam, kơ pơlei. Kơ yuơ lơ lo\h, rim bơngai băt tôn ch^ng chêng, đe kră chă pơtho ăn kôn mon kon sau tôn ch^ng chêng. Păng mă kăl hlo\h ‘no\h dôm sơnăm tơ je# au chă pơtho ăn đe hơ io\h pơ hrăm tôn ch^ng chêng lơ\m năr tơdrau rim gie\ng. Kơna đe hơ io\h tơ\ Pơlei Angleh au je\i nhen rim pơlai anai kơ tơring Đak Krong pơma hơdro# păng lơ\m apu\ng pơma atu\m je\i băt tôn ch^ng chêng ngăl. Mư\h chă brư\ yang đang pơsat, ư\h khan lăp m^nh pơlei ‘no\h chă tôn đơ\ng kơsơ\ tru\h pơgê ôh mă le\i pơ đ^ rim pơlei lơ\m tơring vang năm hơpong păng vang tôn ch^ng chêng ba bơngai hiong v^h hăm yang hơbang me\ [a\ yă [ok, v^h hăm yang. Găh dôm năr kơ\m kang kơnang gie\ng, năr brư\, pơgơ\r pơlong d^h băl jo\h hơri tôn ch^ng chêng lơ\m tơring, apu\ng ‘no\h pơ hrăm dôm [ai so, dăh mă [ai hle vă chă tôn hiôk hlo\h dơ\ng. Kơna tơdrong chă tôn ch^ng chêng ư\h kơ lai yơ hiong hiơt ôh”.

Yă Y Blưn, bơngai kô pơtho jăl kơ đe\h oe\i tơ\ pơlei Kon Tum Kơpơ\ng, phương Thăng Lơ\i, pơlei tơm Kon Tum, jing bơngai dro\ kăn Bahnar kăl hlo\h pơtho tôn ch^ng chêng, vang tơgop t^h tên lơ\m tơdrong pơ jing đe\i dơ\ng chă tôn ch^ng chêng. Lơ jơhnơr ho\k tro tơ\ rim hnam trương ho\k pơ hrăm hlôi đe\i yă chă pơtho ăn tôn ch^ng chêng, hlôi jing dôm bơngai pơm ju\k yu\k trong hơlau hơnơ\ng hơnhăk ch^ng chêng Tây Nguyên păr hơtăih hlo\h dơ\ng. Kon pơlei pơ jing đe\i m^nh khu\l hơ io\h tôn ch^ng chêng tơ\ pơlei Kon Tum Kpơ\ng, hơnơ\ng đe\i hơvơn vang năm chă tôn [ơ\t rim jơ ‘năr pơgơ\r jo\h ayo\ kơdo\ soang lơ\m pơlei tơm, lơ\m dêh char. Yă Y Blưn tơroi tơbăt:“ Dôm bơngai joăt chă pơtho ‘no\h sư pơtho kiơ\ rok so ‘no\h đe sư chă hơri kiơ\ [ai ch^ng chêng, găh ^nh ‘no\h chă pơtho ăn đe mon tơdra ch^ng chêng đơ\ng no\h mă pơtho chă tôn. ‘Măng blu\ng ba chă pơtho ăn đe kôn mon tôn ch^ng chêng kiơ\ [ai hơri kơ hnam trương, [ai hơri kon pơlei bơ\n, mư\h đe mon joăt bơih ‘no\h pơtho ăn đe sư chă tôn dôm tơdrong tôn ch^ng chêng tơpă.

&nh je\i pă chăm bơih dôm ‘măng chă pơtho, pơtho ăn dôm khu\l, chă pơtho ăn đe ho\k tro lơ\m pơlei Kon Tum Kpơ\ng ho\k tơ\ hnam trương Võ Thị Sáu, Nguyễn Công Trứ, Triệu Thị Trinh …păng m^nh [ar ‘nu đe kôn mon kon sau je\i dru\h kiơ\ todrong chă tôn ch^ng chêng. Nhen khu\l đe Kali Tran, đe sư hlôi chă năm tôn tơ\ lơ tơring lơ\m te\h đak bơ\n, ba chhôk ‘nă dêh.”

Bơngai chă ako\m mong răk, bơngai hơjơ\m ch^ng chêng [ok A Biu pơlei Kle\ch, tơring Ngọc Bay, pơlei tơm Kon Tum, dêh char Kon Tum ‘no\h m^nh lơ\m dôm bơngai hơge\i hơmet ch^ng chêng, hlôi hơdrin đ^ jơhngơ\m đon tơchă răt mong răk ch^ng chêng Tây Nguyên păng hu\t lơ jơ ‘năr chă pơtho ăn đe hơ io\h tôn ch^ng chêng. {ok tơbăt: “Bơ\n chă pơtho ăn đe ho\k tro tơ\ hnam trương ‘no\h kăl đe\i tôm ch^ng chêng. Io\k mơng ch^ng chêng pơlei je\i tơnap, kơ yuơ đe\i đe je\i chă pơma ro\ng ‘ngir kơna ba hơdrin tơchă răt. Đơ\ng no\h đe\i bơngai tơroi khan sư te\ch ch^ng chêng mă le\i đ^ pơchăh bơih. Ba tơche\ng ch^ng chêng pơchăh ‘no\h gơ\h chă ming hơmet, tơdăh ư\h kơ đe\i ch^ng chêng le\i ư\h kơ đe\i yă kiơ vă chă pơtho ăn đe hơ io\h. Kơna ba răt hloi đơ\ng no\h ăn kơ đe chă hang hơmet pơ ‘lơ\ng. Đơ\ng mă no\h rim năr ba je\i chă pơtho ăn đe hơ io\h tôn ch^ng chêng. Rim kơ sơ\ năr tơdrau ‘no\h đe hăp năm tơ\ hnam ba chă ho\k pơ hrăm tôn ch^ng chêng, ho\k pơ hrăm asoang.

Găh tơdrong chă pơtho đe hơ io\h tôn ch^ng chêng ba ư\h kơ đe\i io\k kon jên au to ôh. Đe hăp năm ho\k ‘no\h ba chhôk dêh. Năr chơt hơ iă je\i tôn ch^ng chêng, năr ơ\h sơ ‘ngon je\i tôn ch^ng chêng. Kơ yiơ lơ lo\h, vă jơva ch^ng chêng ling lang ge\i kơ jăp đơ\ng jơhnơr au tru\h jơhnơr mă to le\i kăl đe\i khu\l mơlo#h hưch hanh hơmanh bơnê kơ ch^ng chêng, ‘mêm kơ eng ch^ng chêng păng ve\i răk tơ [a\k mong ch^ng chêng nhen me\ [a\ yă [ok bơ\n đơ\ng sơ\.”

Atu\m hăm tơdrong tơgu\m djru đơ\ng rim an^h bơ\ jang tơring, rim bơngai băt chă tôn ch^ng chêng au to to\k bo\k hơnơ\ng kơru\n đ^ jơhngơ\m chă pơtho ăn kôn mon kon sau tôn ch^ng chêng adoi nhen jơhngơ\m đon hưch hanh hơmanh bơnê hăm mu\k drăm jo\h ayo\ au, vă ch^ng chêng Tây Nguyên ling lang vang vơch jơ\p tơring tơrang.

Bơngai ch^h: Ama Zưt