VOV4.Bahnar – Xik tơm jing tơmam ưh gơh kơƀah lơ̆m tơdrong erih kơ bơngai M’nông. ‘Nguaih kơ yua lơ̆m dôm tơdrong nhen: et xoi kơ Yang, et thơ thâu xơnăm erih kơ bơngai ‘lŏ, et pơkong, grong ƀŭ, bơ̆ hnam noh đei tơmoi truh ngôi tơ̆ hnam, tơm hnam adoi tơkang xik tơm vă tơƀôh đon tơgĭt kơ tơmoi đơ̆ng tơm hnam. Mă lei, tơdrong et xik tơm duh đei khôi adrô̆ kơ hăp.  

Đơ̆ng kră xơ̆, tôm unh hnam bơngai M’nông adoi đei xik tơm lơ̆m hnam. Hăm đe xư, xik tơm jing tơmam et xa ưh adrô̆ ‘măn yua lơ̆m unh hnam đei tơdrong noh pơtơm pai, mă hơnơ̆ng đei hmŏ vă ‘măn yua ăh kăl. Mưh xik tơm jing tơmam ‘măn ăn et pơkong, grong ƀŭ, bơ̆ hnam ‘nao... vă pơm tơmam pôk plang ăn kơ yang hơpang, noh hăm bôl boăl, xik tơm jing tơmam chă tơbang tơdrong xô̆, hĕl xơ ‘ngon, băt hưch... Xik tơm jing xơnong tơroi, hơvơn, apinh đe yang hơpang bơ̆ng pang dăh mă pring vei, mă lơ̆m rim khei năr yơ, et xik tơm duh oei jing um ai joh ayŏ lơ̆m tơdrong erih kơ bơngai M’nông.

Mă lei, ăh et xik tơm, ưh kơxĭ bơngai yơ duh gơh gơ̆ đing et adrol ôh, mă athei kiơ̆ tur. Đơ̆ng rŏng kơ chô̆ tơkang ge xik lơ̆m gơ̆ng, tuh ƀenh đak noh kiơ̆ kơ tơdrong et xa ‘năr mă noh mă bơngai yơ gơh et adrol đĭ đăng. Pơtih: Bơngai drăkăn ‘lŏ xơnăm lơ̆m unh hnam gô gơh “chĕp đing” adrol mưh nhen ‘năr mă noh et xoi tơbeh kơ hnam, et xŏng ƀa ‘nao; jing tơmoi gơh chĕp đing adrol mưh nhen ‘năr mă noh tơmoi năm truh tơ̆ hnam; hơ ioh gơh chĕp đing adrol mưh ‘năr mă noh đe et xoi thơ thâu jơhngơ̆m jăn ăn ƀok hơ ioh noh. Kiơ̆ kơ “tơdrong” mă unh hnam yua lơ̆m tơdrong kiơ. Yă U Siơp, oei tơ̆ xăh Ea Huar, apŭng Buôn Đôn, dêh char Đăk Lăk tơblang găh tur et xik tơm nhen tơ̆ hơla:  “Mưh tơdrô ‘măn et xŏng ƀa ‘nao noh bơngai et adrol athei đe drăkăn ‘lŏ xơnăm lơ̆m unh hnam. Mưh xoi tơbeh kơ kơpô noh bơngai vei rong kơpô gơh et adrol. Oei mưh xoi tơbeh kơ jơhngơ̆m jăn noh bơngai đei pơkăp xoi noh gơh et blŭng a. Mưh nhen unh hnam tơkang 3 tơm xik noh athei bơngai đei hơvơn athei et tôm 3 tơm xik, rim tơm tŏ xĕt, mưh chô̆ 5 tơm noh duh athei et tôm 5 tơm, đơ̆ng rŏng kơ noh mă gơh truh tur bơngai nai”

Lơ̆m rim ‘măng et xa adoi đei minh ‘nu jang xơnong “gai xik”, bơngai âu athei băt khôi tur hơvơn đe et. Xơnă bơngai gơh et adrol noh tơm hnam, đang kơ noh truh rim bơngai lơ̆m unh hnam, mă hơtuch noh tơmoi truh et ngôi. Oei mưh unh hnam et xik tơm jŏng tơmoi đơ̆ng ataih truh ngôi tơ̆ hnam noh vă tơgĭt kơ tơmoi, bơngai đei hơvơn et adrol noh đe tơmoi. Ăh chă hơvơn et tơdrô noh tơm hnam dăh mă bơngai “gai xik” ti hơnơ̆ng chĕp đing xik, kiơ̆ tur hơvơn tôm bơngai đei măt lơ̆m ‘năr et xa noh. Bơngai tuh đak lơ̆m ge duh kăp gĭt mơ̆n, hơnơ̆ng noh đei minh ‘nu drŏnglo gơh tuh đak lơ̆m ge, đe ưh gơh tơplih bơngai nai tuh đak mưh ưh đei tơm hnam drơ̆ng nơ̆r. Lơ̆m kơplăh et tơdrô, ưh kơxĭ bơngai yơ duh et nhen băl, đei bơngai et lơ hloh, bơngai et tŏ xĕt, duh kiơ̆ kơ bơngai hơvơn păng bơngai tuh đak.  Tuh dôm yơ đak noh đei hơvơn adrô̆ đĭ păh, thoi noh pơtơm ‘mêm băl, mă et kơtă dăh mă jôr lơ̆m kơly duh athei et đĭ xơnong po. Yă U Siơp, oei tơ̆ xăh Ea Huar, apŭng Buôn Đôn duh ăn tơbăt, bơngai M’nông ưh đei chô̆ xik tơm et mă ưh đei tơdrong, mă athei đei tơdrong kăl noh pơtơm tơkang: “Xik tơm đei et lơ̆m rim ‘măng đei tơdrong lơ̆m unh hnam, ưh đei chă tơkang xik tơm et kư̆ kă ôh. Hnam inh adrô̆ et xik tơm ăh xoi tơbeh ăn kơpô, rơmo, et xoi kơ jơhngơ̆m jăn kơ rim bơngai lơ̆m unh hnam dăh mă ăh đei tơmoi truh ngôi tơ̆ hnam đĕch”.

Et xik tơm jing minh khôi ‘lơ̆ng rŏ lơ̆m tơdrong erih joh ayŏ, đon bơnôh kơ bơngai M’nông. ‘Nguaih kơ xơnong plang ăn kơ yang hơpang ăh xoi tơbeh noh xik tơm duh jing minh um ai joh ayŏ tơbang tơdrong tơguăt tơguăl lơ̆m pơlei pơla. Ƀơ̆t jê̆ xoai bơih noh rim bơngai adoi gơh chă hri hơxuang, hri tơtơl băl vă tơbang đon bơnôh duh nhen đon kơchĕng kơ rim bơngai. ‘Nâu duh jing ‘măng vă rim bơngai atŭm hŏk hơlen tơdrong hlôh vao lơ̆m pơm jang duh nhen vei răk đei tơdrong tơgĭt dih băl lơ̆m unh hnam păng pơlei pơla.

Lan chih păng pơre nơ̆r