VOV4.Bahnar - Đơ\ng kră xơ\, bơngai M’nông tơ\ Tây Nguyên duh oei răk vei lơ um ai joh ayo\ kăp g^t kơ kon kông po, lơ\m noh đei dôm khôi juăt jue nhen: et xoi kơ rôih, et xo\ng [a ‘nao, et pơkong, et hơpơi grăng pran dăh mă brư\. Brư\ noh oei đei vao nhen “tơklăh” dih băl đơ\ng bơngai erih hăm bơngai hlôi lôch hơchăng, hơnơ\ng đei unh hnam pơgơ\r [ơ\t ke\ đei [iơ\. Đơ\ng dang ei, bơngai oei erih tơklăh hloi hăm bơngai hlôi lôch.

            Brư\ (khôi tơklăh hăm bơngai hlôi lôch) đei bơngai M’Nông lăng tơg^t. Kơlih kiơ\ khôi kơ bơngai M’Nông, minh ‘nu bơngai hlôi lôch hơchăng noh pơhngol đe xư duh oei tơre\k hăm bơngai erih. Yuơ noh, ăh đei bơngai lôch, đe xư hơnơ\ng axong hơto\ mu\k drăm ăn bơngai lôch hơchăng. Dôm tơmam mă adrol ki bơngai lôch hơnơ\ng kơ yua, mă kăl noh tơmam pơvih rim năr, đe xư gô [u\ atu\m hloi. Kiơ\ kơ tơdrong ke\ đei kơ unh hnam păng kiơ\ kơ đon băt đơ\ng unh hnam hăm bơngai lôch hơchăng mă đe pơgơ\r brư\ đơ\ng kơ groong [u\ đang dăh mă le# đunh xơnăm. Yă Mí Sivon, oei tơ\ Buôn Trí, xăh Krông Na, apu\ng Buôn Đôn, dêh char Đăk Lăk tơroi găh tơdrong “axong mu\k” ăn bơngai hlôi lôch hơchăng thoi âu: “Kiơ\ xơ\ ki noh ăh unh hnam đei bơngai lôch hơchăng đe ưh đei pơgơ\r brư\ hloi ôh, mă đe vei ‘mơ\i. Dôm tơmam drăm kơ bơngai lôch noh bơ\n ăn pơđ^ kơ đe xư, mưh đe xư đei kơpô rơmo noh bơ\n athei [uh ăn đe ye\t minh pôm. Oei dôm tơmam drăm yua kơdih noh bơ\n athei ‘măn tôm ăh pơxat kơ bơngai noh. Đei unh hnam tam ke\ đei vă pơgơ\r brư\ hloi noh đe vei lơ\m minh [ar khei dăh mă đunh xơnăm. Mă lei bơngai lơ\m unh hnam athei ‘nhăk por xoi tơbeh rim năr blu\ng khei. Đei unh hnam ưh đei kơdra#m bơngai, ưh đei lơ pơmai oh, đe ưh ke\ năm truh tơ\ pơxat ‘nhăk por noh đe ‘măn por ăh tong ane# trong. Bơngai vei lăng pơxat đe lôch duh tơnap tap mơ\n, noh ưh gơh chă yak ataih ôh, kơlih ưh kơ văn hăm bơngai lôch mă unh hnam tam mă tơklăh”.

            Đơ\ng ro\ng kơ bơngai đei groong [u\ đang, unh hnam adoi oei xoi tơbeh por tơ[ăng. Lơ\m dôm năr blu\ng khei, unh hnam io\k bơngai tơguăt hloh hăm bơngai lôch năm ‘nhăk por truh tơ\ pơxat, truh lai yơ pơgơ\r brư\, pơtôch hloi tơdrong tơvei đơ\ng bơngai erih hăm bơngai hlôi lôch hơchăng. Păng duh bơngai âu jing bơngai chiu pu\ xơnong trăp hloh hăm bơngai hlôi lôch, đe xư ‘meh năm jang tơ\ ataih dăh mă ‘meh đei tơdrong tơplih yă kiơ găh anih oei dăh mă tơdrong jang duh athei gô truh lai yơ pơgơ\r brư\ đang ‘mơ\i. Unh hnam gô pơgơ\r brư\ vă tơklăh hloi đơ\ng ro\ng kơ unh hnam ke\ đei [iơ\. Pơmai Mí Sivon tơroi:  “Đơ\ng ro\ng kơ kăt yua đang mir [a na pơtăm noh rim bơngai lơ\m unh hnam, duh nhen lơ\m pơlei pơtơm ke\ đei vă pơgơ\r et “brư\”, tơklăh hloi hăm bơngai hlôi lôch hơchăng kơ unh hnam. Kơplăh âu đe xư rơih khei rơvơn hloh vă pơgơ\r brư\. Đei lơ unh hnam ke\ đei noh đe “vei pơxat” lơ\m 2 xơnăm, 3 xơnăm dăh mă 5 xơnăm. Mưh unh hnam yơ vei pơxat đunh xơnăm noh ăh brư\, đe athei [^ch tơ\ pơxat minh măng. Đơ\ng ro\ng kơ brư\ pơxat bơih, tơdrong tơklăh đơ\ng bơngai oei erih hăm bơngai hlôi lôch hơchăng hlôi keh đang noh đe xư pă đei tơre\k yă kiơ bơih, pho\ ưh kơ đei năm apong, ưh đei pơ ‘nguaih pơxat bơih. Khôi bơngai M’nông bơ\n xơ\ ki mưh tu\k bơih noh ưh đei truh pơm vă minh tơdrong kiơ đei tơre\k ôh”.

Kiơ\ khôi kơ bơngai M’Nông, đơ\ng ro\ng kơ brư\ đang, đe ưh lai yơ tơbăt truh bơngai lôch bơih păng akhan bơngai lôch hlôi năm oei tơ\ minh tơring teh nai. Ăh pơtơm tơdrong erih ‘nao lơ\m tơring teh nai, bơngai lôch erih xa ưh kơ hiôk mưh ưh đei um mul meo pơxat.

Um mul meo đei bơ\ ‘lơ\ng đơ\ng tơm hnam vă pơgơ\r brư\. Um mul meo đei pơdơ\ng ăh ‘măng et brư\ nhen tơdrong pơma dơnuh mă hơtuch đơ\ng bơngai lôch hăm bơngai oei erih. Um mul meo oei pơtih ăn tơdrong hơpơi ăn tơdrong erih kơ kon bơngai: he\l xơ ‘ngon, pu\ anat, jơnap păng hiôk hian... Kiơ\ đon lui bơngai M’Nông, tôm tơdrong mă noh ưh adro# tơbang lơ\m kơpal teh oei erih, mă lơ\m tơring teh kơ bơngai lôch hơchăng, dôm kơjă kăp g^t găh tơno\k mă noh oei ang bang ling lang.

Lan chih păng rapor