VOV4.Bahnar - Duh nhen lơ kon pơlei nai tơ\ Tây Nguyên, bơngai M’Nông duh lui “tơmam drăm yang hơpang”. Yuơ noh, lơ\m tơdrong erih, ăh pơgơ\r dôm tơdrong kăl, kon pơlei hơnơ\ng xoi kơ yang hơpang. Noh jing nơ\r xơkat đơ\ng kon bơngai apinh yang hơpang tơgu\m, plang ăn jơhngơ\m jăn pran, tơjra#m lơ pu\n ai, ‘mi kial xơđơ\ng ‘lơ\ng, pơyan jang xa đei yua lơ.

Io\k đơ\ng đon lui “tơmam drăm yang hơpang”, lăng dôm tơdrong đei lơ\m cham char noh adoi đei yang hơpang dăng oei, đe yang hơpang vei vêr tôm tơdrong erih jang xa noh rim tơdrong kiơ đei [ôh lơ\m tơdrong erih rim kơ năr kơ bơngai M’nông adoi xoi tơbeh kơ yang. {ok Y Sê, tơ\ xăh Dak Săk, apu\ng Dak Mil, dêh char Dak Nông ăn tơbăt: Dôm [ai xoi tơbeh, tơmam xoi plang ăn yang hơpang ưh adro# tơ[ôh đon bơnôh hmach bơnê kăp g^t đơ\ng kon bơngai hăm yang hơpang: “Bơngai M’nông kơche\ng tăp dăr tơdrong erih bơ\n adoi đei yang hơpang dăng oei, kơtă lơ\m hnam đei yang vei ‘măng, yang tơnuh unh, tơ\ ‘nguaih noh đei yang bri, yang đak, yang mir, yang hri... Yuơ noh bơ\n athei ku\p yom hăm yang hơpang apinh đe yang tơgu\m pring vei, axong ăn tơdrong erih ph^ tơto\, mir [a đei yua lơ, năm tơ\ bri tơ\ glung xơđơ\ng ‘lơ\ng... Tơmam xoi plang noh kiơ\ kơ tơdrong ke\ đei đơ\ng unh hnam kơdih, mă g^t noh đei đon ku\p jom đe\ch, noh jing đon lui đơ\ng xơ\ ki bơih”.

Dôm khôi xoi tơbeh kơ yang hơpang đei tơre\k truh hnưr erih kơ kon bơngai; đơ\ng ăh oei lơ\m pơdu\k, đei rơneh tih vơ\, t^k tơ\ kră truh ăh lôch hơchăng... adoi đei xoi kơ yang hơpang, apinh đei tơdrong erih grăng pran, pu\n ai, đei tơdrong erih ph^ tơto\... jing dôm tơdrong prăl guăng ngăl.

Lơ\m tơdrong choh jang xa đơ\ng chong mir, rei pơtăm, kon pơlei adoi xoi tơbeh kơ yang vă apinh ăn kơ [a to\k giơ\ng ‘lơ\ng, xrôk plei hơpôm đei yua lơ. Bơngai M’Nông lui: gơnơm xoi tơbeh kơ yang noh yang hri, yo\ng [a tơgu\m, ưh adro# axong ăn phe [a, ‘nhot tơ[ăng vă xa mă hơ ‘nhăk ăn tơdrong xơđơ\ng xơnêp xơnoa, grăng pran ăn unh hnam. Yuơ noh, adrol kơ ‘nhăk hơdre\ch rei pơtăm tơ\ mir noh duh athei xoi tơbeh chruih [a (To\ ba). Ăh hơto\k [a tơ\ xum, tơm hnam xơng yang hri (Vơt huêng ba) vih tơ\ hnam păng xoi tơbeh et xo\ng [a ‘nao. Xơnăm mă yơ đei yua kơ hre\ng hơkă [a, noh gô “xa kơpô” vă xoi tơbeh kơ yang kiơ\ khôi et hơko\m pơlei pơla.  

{ok Y Tiêng, xăh Nâm Nung, apu\ng Krông Nô, dêh char Dak Nông jing minh nge# nhơ\n kloh kle\ch găh tơdrong xoi tơbeh păng pơgơ\r dôm tơdrong xoi tơbeh ăn tơbăt: [ai xoi tơbeh kơ yang hơpang noh jing minh tơdrong pơđơ\k pơtih, minh [ai xoi tơbeh đei minh tơdrong phara băl, xoi tơbeh tih dăh mă ie\, rim lêh ako\m, khôi et xa adoi đei minh [ai xoi tơbeh phara băl: “Xơ\ ki bơngai M’nông đei lơ khôi et xa, đei lơ khôi xoi tơbeh kơ yang hơpang, lơ\m dôm tơdrong et xa, nơ\r xoi tơbeh đei xơkat kơ yang hơpang phara băl (Răch brah), nhen hri xơkat kơ yang hri, xơkat kơ yang pring vei jơhngơ\m jăn, xoi kơ yang đak... noh nơ\r xơkat phara băl, nhen hri xơkat kơ yang hri apinh ăn [a giơ\ng ‘lơ\ng đei lơ plei, tang găn kon bri brăh phă pơrăm pơyan choh jang. Hri xơkat xoi kơ jơhngơ\m jăn noh apinh yang axong ăn grăng pran, ưh đei j^ pơlo\, đei jơhngơ\m grăng vă vei lăng pơlei pơla ph^ tơno\”.

Kiơ\ kơ yă H’Thương, Pho\ kơdră xăh Nâm Nung, apu\ng Krông Nô, dêh char Dak Nông, et xoi kơ yang hơpang đơ\ng bơngai M’Nông oei jing ‘măng vă kon pơlei tơle\ch păng pơyua dôm kơjă joh ayo\ juăt jue kăp g^t. Gơnơm tơdrong pơtoi dôm khôi kră xơ\ grasia, rim bơngai [ôh đei tơdrong kăp g^t kơ tơdrong xoi tơbeh kơ yang hơpang. Kiơ\ đơ\ng noh, rim bơngai gơh tơguăt dih băl hloh vang glơng tơgu\m dih băl lơ\m tơdrong erih. Yă H’Thương duh ăn tơbăt: kiơ\ dôm khôi xoi tơbeh juăt jue, đe kră pơlei, nge# nhơ\n tơ[ôh tơdrong rơgei joh ayo\ nhen hlôm đing ‘lal, tôn ch^ng chêng, hri hơnhông (ot ndrong), tơroi hơ ‘mon păng pơjing dôm tơmam pơro\ joh ayo\, chrăh um meo, pơro\ pơ ‘lơ\ng gơ\ng vă hơvơn yang hơpang vih bơ\ng pang: “Xoi kơ yang đơ\ng bơngai M’nông vă apinh yang hơpang vei vêr pơlei pơla, unh hnam, rim bơngai đei jơhngơ\m jăn pran, ưh đei j^ pơlo\, pơrang pơre#ch, vei vêr pơyan choh jang tơnăp, tơdrong erih ph^ tơto\ dơno\ ‘lơ\ng, noh jing tơdrong kăp g^t đơ\ng tơdrong xoi tơbeh kơ yang hơpang lơ\m tơdrong et xa. Dang ei lơ\m rim xăh, rim unh hnam noh pă đei tơdrong et xoi kơ yang bơih, adro# minh [ar unh hnam chă xoi tơbeh lơ\m unh hnam đe\ch, oei dôm khôi et xa tih xoi tơbeh kơ yang noh yuơ dêh char păng apu\ng pơgơ\r mă lei adro# vih [lo\k tơbăt đe\ch vă vei răk tơ[ăk mong kơjă joh ayo\ lơ\m tơdrong erih kon pơlei kon kông tơ\ tơring đe\ch”.

Khôi xoi tơbeh kơ yang hơpang đơ\ng kon pơlei M’nông hlôi jing jơhngơ\m pran tơguăt tơpôl păng jing tơdrong pơdjoi tơroh kon bơngai hăm yang hơpang, hăm cham char plenh teh. Vă vei răk tơ[ăk mong kơjă joh ayo\ juăt jue kơ kon pơlei tơ\ tơring, rim xơnăm anih jang kơpal kơ dêh char Đak Nông hlôi pơgơ\r hơmet vă [lo\k tơbăt lơ khôi et xa juăt jue, lơ\m noh đei khôi xoi tơbeh kơ yang hơyang đơ\ng bơngai M’Nông.

Lan chih păng rapor