VOV4.Bahnar - Adrol kơ kon pơlei Êđê lui kơ yang hơpang, tơmam pơxeh âu to, noh đei lơ khôi xoi tơbeh đei tơre\k truh choh jang xa păng tơdrong erih kon bơngai. Lơ\m tơdrong pơgơ\r xoi tơbeh, đei minh tơmam mă ưh gơh kơ[ah, noh jing xik tơm. Hăm lơ bơngai Êđê, ge ưh adro# jing tơmam yua, mă oei jing minh tơdrong graxia, noh jing tơdrong tơguăt tơpôl kon pơlei, tơguăt hơdrung hơdre\ch.

Lơ\m hnam kơjung kơ unh hnam [ok Y Bhiâo Mlô (aê Hiêm), tơ\ pơlei Tring 2, phương An Lạc, th^ xăh Buôn Hồ, dêh char Đăk Lăk, lơ kơloăi ge kăp g^t tih ie\ phara băl đei rơtăp ‘lơ\ng. Đei ge ‘măn hoh, đei ge oei uh xik. {ok Y Bhiâo Mlô ăn tơbăt, âu jing ge kơ unh hnam oei răk vei păng răt đơ\ng đe nai lơ\m pơlei; rim to\ ge noh đơ\ng minh [ar hre\ng rơbâu truh dôm j^t triu hlj (tơplih hăm kơjă minh pôm rơmo). Adrol âu ki, tơ\ pơlei, ge kăp g^t oei đei lơ, mă lei dang ei, hăm tơdrong hiơt hiong kơ khôi juăt jue păng tơdrong te\ch tơmam xo tơ\ minh [ar tơring, đei ge kăp g^t roi hu\i kơ đei. lơ ‘măng tơchă răt mă ưh kơ đei: Lơ\m hnam inh duh đei 4 - 5 kơloăi ge hăm pơhlom hloh 20 to\, lơ\m noh đei lơ ge răt đơ\ng đe nai dơ\ng. Dôm ge kăp g^t, ge xo nhen ge Tang noh pơtơm răt đơ\ng đe nai dơ\ng. Oei dôm ge đơ\ng xơ\ me\ [ă răk ăn noh ưh kơ pu\n unh xa pơđ^ đơ\ng xơnăm 1973. Dang ei noh hu\i kơ đei, ‘meh răt duh ưh đei vă chă răt. Nhen dang ei nă [ôh đe te\ch noh bơ\n kơchăng chă răt hloi kơlih hăp kăl tơpă, ‘meh vă răk vei mu\k tơmam g^t kơ hơdrung hơdre\ch po, đang kơ noh yua lơ\m xoi tơbeh, ưh gơh hiơt khôi juăt jue, lêh xoi tơbeh âu đei, păng athei vei xơđơ\ng ăn kon xâu ning nai kơnh vă đe xư oei đei tơmam vă pai xik tơm, yua nhen dang ei inh oei yua.

Kon pơlei Êđê klăh axong ge jing 4 kơloăi noh: ge Tuk, ge Tang, ge Ba, ge Bô. ‘Nguaih kơ noh oei đei ge Jăn, ge Duê, ge Kriăk, … Yuơ đei lơ tơring, noh phơ pho\ atu\m minh kơloăi ge mă lei đei nơ\r krao phara băl. Adrol ki, tơdrong tơplih ge đei jo# hăm nhu\ng, rơmo dăh mă kơpô. Lơ\m kơloăi ge, ge Tuk noh kăp g^t hloh, athei tơplih hăm 1 pôm rôih dăh mă 8 to\ kơpô. Kơloăi âu ado# yua pai xik ăn dôm tơdrong et xa tih kăp g^t, đei kon kơlap plang đơ\ng nhu\ng kreo trăp 50 k^ to\k tơ\ kơpal.

{ok Y Blih Mlô, oei tơ\ pơlei Pưk Prong, xăh Ea H’ning, apu\ng Chư\ Kuin ăn tơbăt, ge ưh adro# jing tơmam yua kăl mă oei jing mu\k tơmam răk vei kơ unh hnam, jing tơdrong pơkă pơdro\ng krên dên. Hăp jing tơmam pơkra pơxru\ hăm bơngai yơ pơm yoch khôi pơkăp kơ pơlei pơla, jing tơmam plang ăh pơx^t pơkong, tơmam axong ăn kon hơ ioh păng jing mu\k tơmam axong ăn bơngai lôch hơchăng. Yuơ noh, hnam mă yơ đei lơ ge noh roi pơdro\ng păng đei kon pơlei pơg^t: Đơ\ng chăl yă [ok xơ\ ge Tuk noh ge kăp g^t hloh, unh hnam mă yơ tôch pơdro\ng noh mă đei, oei unh hnam hin dơnuh noh ưh đei ôh, đe răt tơplih hăm 5 to\ kơpô pơtơm đei 1 pôm ge, pho\ noh tơplih hăm minh pôk rôih pơtơm đei minh ge noh unh hnam hin dơnuh thoi yơ mă ke\ răt, adro# unh hnam pơdro\ng đe\ch măh mu\k vă răt, noh đei lăng jing dôm bơngai pơdro\ng, bơngai pơm tih. Hnam yơ pơdro\ng noh roi đei lơ ge, pơtih nhen lơ\m pơlei nhôn hnam yơ lơ hloh noh đei truh 12 to\ ge, noh lơ bơih, oei rim hnam đei đơ\ng 2-3 to\ ge đe\ch.

Hăm kon pơlei Êđê, atu\m hăm jơva ching chêng, ge noh jing minh tơmam drăm ưh gơh kơ[ah lơ\m tơdrong xoi pơlang. Kơlih ge hơnơ\ng ‘măn pai xik tơm, jing đak nhă plang ăn kơ yang păng ‘măn yua lơ\m tơdrong erih xa kơ kon pơlei. ‘Nâu duh jing minh tơdrong ako\m pơma dơnuh hăm yang hơpang, tơbang um ru\p joh ayo\ kơ kon pơlei Êđê. Pơmai H Chi Niê, tơ\ pơlei aKó Siêr, Phường Tân An, plei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Đăk Lăk ăn tơbăt:  Kiơ\ khôi kră xơ\ kơ kon pơlei Êđê noh ge hơnơ\ng ‘măn pai xik tơm, kơloăi xik đei et ăh ‘măng et xa g^t, pơgơ\r et xoi kơ tơdrong erih kon bơngai, et xoi kơ tơdrong choh jang xa dăh mă et hơto\k hnam ‘nao.

Vă pai đei minh ge xik tơm ‘lơ\ng [ăt vă jong ăn tơmoi dăh mă xoi plang noh huach jơhngơ\m hăm lơ jăl pai tơnăp. Rim kơloăi xik tơm đei pai ăh pơyan phara băl. Kiơ\ kơ [ok  Y Bhiâo, ge roi g^t noh pai xik ăn tơdrong et xa kăp g^t, vă jong ăn tơmoi g^t :  Kon pơlei Êđê đơ\ng xơ\ kơdih pai xik tơm vă yua, ge mă tơm noh ‘măn pai xik đe\ch. Ge noh đei lơ kơloăi, duh ưh hơlen đ^ tôm ôh, đe đei ge Ba, ge ba theng, ge Duê, ge tang, ge bô, … noh lơ, rim kơloăi ge noh đei yua ăn pơyan phara băl, ge kăp g^t  hloh noh ‘măn pai xik ăn tơdrong et xa tih, kăp g^t, ge ie\, kơjă g^t ie\ noh pai xik ăn tơdrong et xa ưh gan kăp g^t.

Hrei âu, yuơ đơ\ng tơdrong hrơu hrau găh joh ayo\, tơdrong te\ch răt păng yua ge lơ\m tơdrong erih kon pơlei Êđê pă đei lơ nhen adrol ki. Mă lei lơ\m lêh ako\m kơ kon pơlei ưh gơh kơ[ah xik tơm  – kơloăi tơmam et nhă đei ‘măn lơ\m ge kăp g^t. Noh jing tơdrong vei răk tơ[ăk mong joh ayo\ juăt jue ‘lơ\ng ro\ kơ kon pơlei Êđê pơma adro#, kon pơlei Tây Nguyên pơma atu\m.

Lan chih păng rapor