VOV4.Bahnar - Kơ\m soi tơbe\h ‘măng jang pơlei kơ bơngai Mnông hmă hmă pơgơ\r lơ\m hơtuch pơyan phang, năr blu\ng pơyan ‘mi, hơdrol kơ kon pơlei chă jơmu\l kơde\h. ‘Nau tơdrong pơgơ\r kơ\m kang kơnang gie\ng g^t kăl hlo\h lơ\m sơnăm, hơvơ\h hơvơi hơpơi ăn rim răih bơngai pran jăng grăng akau, u\nh hnam chơt hơ iă ‘nă hal, jang sa đe\i io\k yua kơ jăp păng kon pơlei hoe\i đe\i tơdrong răm au to. Tơ\ ala au bơ\n vang hơlen lăng tơdrong kơ\m soi ‘măng jang pơlei kơ kon pơlei Mnông oe\i tơ\ tơring Ea Huar, apu\ng Buôn Đôn, dêh char Dak Lak, ^nh tơdrong joăt joe ‘lơ\ng hơ iă.

Tơ\ t^l pơgê pơgơ\r kơ\m soi hơbe\h ‘măng jang pơlei, kon pơlei ako\m atu\m hăm kră pơlei chă pơ pro\ ăn tơmam vă soi hơbe\h ‘no\h đe\i phe, ple\i ‘long, ‘nhe\m păng tơdrô. Mă kăl [e\ng tơyông kơ yuơ đe dro\ kăn lơ\m u\nh hnam chă pơm glơng ăn kơ yang.

Kră pơlei Che Uyên, pơlei Nà Sược, tơring Ea Huar, apu\ng Buôn Đôn, dêh char Dak Lak, tơbăt, tơdrong tơm kơ\m soi ‘măng jang pơlei ‘no\h vă kon pơlei grăng akau. Mư\h pơgơ\r ‘no\h pơ đ^ lơ\m pơlei vang chă tơra răt nhu\ng, găh tơdrô păng ‘nhe\m ‘nhot anai ‘no\h gômơ\ng kơ d^h rim u\nh hnam chă pơ pro\ kơ d^h.

Gô mơ\ng tơdrong ke\ đei kơ rim u\nh hnam kơ na tơmam drăm chă soi tơbe\h lơ dăh mă to\ se\t. ‘Ngoăih kơ ‘no\h kon pơlei je\i chă pơ pro\ găh jre\nh păng brai pơlang cho# kơko\ng. Rim u\nh hnam chă pơ pro\ brai cho# kơko\ng măh ăn rim bơngai lơ\m u\nh hnam, vă mư\h chă soi hơbe\h đang ‘no\h brai au chă cho# tơ\ kơko\ng ti rim bơngai.

Kră pơlei [ok Che Phiên, tơbăt:“ ‘Nau jing tơdrong kơ\m kang kơnang gie\ng đe\i pơgơ\r đơ\ng sơ\ bơih, đe\i pơgơ\r vă rim răih bơngai lơ\m pơle\i grăng akau, kơna hlôi đe\i ve\i răk tơ [a\k mong đơ\ng me\ [a\ yă [ok đơ\ng sơ\ tru\h dang e\i. Đe\i dôm tơdrong kơ\m kang kơnang gie\ng anai bơ\n gơ\h hu\t, mă le\i hơdro# găh soi hơbe\h ‘măng jang pơlei ‘no\h ư\h kơ gơ\h hu\t ôh. Tơdăh đe\i pơgơ\r hơnơ\ng kơ\m pơlei ‘no\h hăp gô hơnhăk ăn lơ tơdrong ‘lơ\ng lie\m ăn pơlei bơ\n, ăn hơdrơ\m đak bơ\n, ăn kôn mon kon sau bơ\n. Bơ\n chă rong kơpô rơmo roi năr roi chek lar char lơ hlo\h dơ\ng.”

Dôm tơmam soi hơbe\h đe\i kon pơlei hơnhăk ako\m ming tơ\ kơ\l pơle\i, an^h rơih vă soi hơbe\h. Tơ\ au, kră pơlei hlôi pơm đang gơ\ng ga, m^nh to\ ndrơ\ng vă do\ng tơmam soi hơbe\h. Mư\h rim u\nh hnam lơ\m pơlei hôi tru\h tôm, kră pơlei hlôm tơgie\p, tơbăt ăn tru\h jơ pơgơ\r roi hơbe\h bơih. Kră pơlei chă do\ng dôm tơmam soi hơbe\h tơ\ an^h soi păng chă soi kơ yang.

Mă blu\ng, kră pơlei io\k pham nhu\ng tu\h lơ\m đak tơdrô, đơ\ng no\h kăt pêng kơđe\h klơm nhu\ng, hring hăm hơdring ‘long hlôt tơ\ ge tơdrô. To\ xet por atu\m hăm ‘nhe\m chơcho\h, tu\h hrau pham nhu\ng vă pik tơ\ hla đon ge tơdrô. Kon pơlei je\i chă ming tơmam soi hơbe\h tơ je# ‘no\h. Mư\h đang, kră pơlei soi hơbe\h: “Ơ yang kông yang đak yang nak yang hrêl, yang bri kông. Ơ yang hơbang me\ [a\ yă [ok vang jur et sa hăm kon pơlei …Hơvơ\h hơvơi hơpơi kơ yang lăng ba ăn kon pơlei ling lang grăng akau, jang sa đe\i io\k yua kơ jăp. Hơpơi ăn ‘mi ro\ to\ hơlăng, jang sa đe\i [a hơ [o lơ. Rong kơpô [e\nh rơ gong, rong rơmo [e\nh kơ cham, nhu\ng ie\r [ơ [re# [ơ [ra\, rim u\nh hnam ph^ tơto\ dơno\ ‘lơ\ng dơ\ng kơ jăp…’’

Rim bơngai dơ\ng tăp dăr gơ\ng ga vang chă soi hơbe\h. Đơ\ng ro\ng ‘no\h, rim ‘nu bơngai tang măt ăn u\nh hnam vang năm et tơdrô. Đe sư lăp chă doch pơ gia, đơ\ng no\h jôr tơdrô lơ\m get đak hơnhăk bro\k tơ\ u\nh hnam. Lăp kră pơlei soi đang ‘no\h rim bơngai hơnhăk bro\k tơmam soi hơbe\h v^h tơ\ hnam, lăng ‘nau jing tơmam drăm yang tơpơng ăn. Đe sư hơnhăk tơdrô tu\h hrau hăm pham nhu\ng au chă pik tơ\ kung hnam păng ‘măng hnam. Tơdrong au vă tơpu\h yang kơne#, tang găn dôm tơdrong pơm pơra\m u\nh hnam. Bơngai ‘lo\ kră hlo\h io\k brai au tong lơ\m đak tơdrô hlôi hrau hăm pham nhu\ng chă cho# tơ\ kơko\ng rim bơngai lơ\m u\nh hnam, đơ\ng bơngai ‘lo\ kră tru\h tơ\ hơ io\h, tơbăt ăn tơdrong lăng tông nông gia đơ\ng yang hăm rim bơngai.

Yă U Thuyn, oe\i tơ\ tơring Ea Huar, apu\ng Buôn Đôn, dêh char Dak Lak, pơma:“Mư\h vang chă soi hơbe\h ‘no\h nhôn je\i vang soi, đ^ đăng lơ\m pơlei je\i vang năm ngăl. Tơdrong ve\i kơ jăp soi hơbe\h au tôch kơ ‘lơ\ng hơ iă, kơ yuơ hăp đe\i ve\i răk đơ\ng sơ\ bơih, kơna bơ\n kăl ve\i răk hăp, truh jơhnơr kôn mon kon sau je\i kăl ve\i mă kơ jăp. Mư\h bro\k đơ\ng soi hơbe\h ‘no\h bơngai kră hlo\h lơ\m u\nh hnam chă cho# brai tơ\ ti bơngai ‘lo\ lơ\m u\nh hnam, đơ\ng no\h cho# tơ\ ti bơ\n, đơ\ng ro\ng ‘no\h cho# tơ\ ti rim bơngai lơ\m u\nh hnam, ‘nau tơdrong joăt joe kơ hơdrung Mnông bơ\n. Tơdrong mă au vă ve\i lăng năng tông ăn kơ bơ\n hoe\i chă j^ jăn, đe\i tơdrong au to. Bu bu je\i pran jăng grăng akau ngăl.”

Pơtôch tơdrong chă soi hơbe\h lơ\m u\nh hnam, rim bơngai vang chă et sa. Đe hơ io\h so\ng por tơyông, sa ‘nhe\m, bơngai kră vang chă et sa. Hăm tôn ch^ng chêng, rim đe hơdru\h tơdăm, đe kră, đe hơ io\h vang jo\h asoang. Dôm tơdra asoang, hơri tơtơl vơ vak prăt năr, tru\h tơdrô đ^ sap, bơngai soai, hơ io\h đ^ tep [ơ\t kong tơnu\h…

Yă H’Camry Rya, Thôn trương pơlei Jang Pông, tơring Ea Huar, apu\ng Buôn Đôn, dêh char Dak Lak, tơroi găh tơdrong kơ\m kơ pơlei po:“ Kiơ\ tơdrong joăt joe kơ bơngai Mnông tơ\ tơring au rim sơnăm hơnơ\ng pơgơ\r kơ\m soi hơbe\h ‘măng jang pơlei. Kră pơlei hăm thôn trơng pơgơ\r krao hơbơn kon pơlei vang pơgơ\r. Rim sơnăm Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơlei tơring je\i tơgu\m ăn tơmam drăm, jơhngơ\m đon. ‘Nau tơdrong joăt joe đe\i ve\i răk tơ [a\k mong đơ\ng sơ\, đe\i pơgơ\r lơ\m rim sơnăm vă ato\k jơhngơ\m đon tơgoăt tơgoăl d^h băl kơ jăp, ato\k jơhngơ\m jang sa pơnam, roi năr jang sa roi đe\i io\k yua kơ jăp”.

Bơngai ch^h: H’Thi

Tơblơ\ nơ\r: Amazư\t