VOV4.Bahnar - Lơ\m dôm sơ năm âu ki, tơ drong jang tang găn j^ hie\n hiang hlôi đei apu\ng Krông Pách, de#h char Dak Lak tơ le\ch jang tôch kơ ‘lơ\ng. Lơ bơ ngai j^ tơ\ tơ pôl đei chă [o#h hro#ih păng hơ met klăih đ^, tơ gop kăt tơ drong tơ po\h, tang găn j^ âu lơ\m tơ pôl. Mă hơ dăh ‘no\h apu\ng Krông Pách hăm dôm tơ drong hơ drin lơ\m tơ drong găn j^ hie\n hiang lơ\m tơ pôl đơ\ng an^h jang pơ gang apu\ng.  

{o#h lơ\m hơ kâu đei yu\h păh ai tơ\ kơ sơ\, hơ kâu lap rơ mơ\n, hơ lăh so\ng sa, ư\h kơ tep, j^ kơ tơ\h đei hloi hie\n, [ok Nguyễn Minh Sơn oei tơ\ thôn 3, xăh Hòa Tiến, apu\ng Krông Pách, de#h char Dak Lak tơ chă năm tơ\ hnam pơ gang apu\ng vă khăm, hơ len lăng j^ păng chă [o#h j^ hie\n hiang. {ơ\t ‘nao băt, [ok Sơn tôch kơ bơ ngơ\t yua kơ j^ [ơm 1 tơ drong j^ lơ\m 4 tơ drong j^ hơ met ư\h kơ ke\ klăih. Mă lei hăm tơ drong pơ tho tơ [o#h, pơ lung đơ\ng đe y [ak si, [ok sơ đơ\ng jơ hngơ\m hơ met kiơ\ trong hơ met, păng j^ hlôi tơ dă [iơ\ răh. {ok Sơn tơ roi: “Đunh kơ âu vă je# 4 khei đei [o#h tơ\ kơ sơ\ ‘no\h đei yu\h păh ai, ^nh huch pơ gang yu\h đơ\ng dôm an^h te\ch pơ gang te\ch yua kơ ^nh ngêh yu\h hmă. Mă lei lơ\m hơ kâu no\ng kơ lap rơ mơ\n, ư\h kơ tep, hơ kâu ư\h pran. Đơ\ng ro\ng ‘no\h 1 khei ‘năr sư tơ pl^h jing hie\n, ^nh [o#h hie\n lơ ^nh ph^n X. Quang, đe jâu đei j^ hie\n hiang, ^nh đei năm tơ\ hnam pơ gang hơ met hie\n hiang tơ so\h Dak Lak hơ len lăng. Tơ\ no\h ăn hla ar bro\k tơ\ xăh, xăh tơ roi tơ băt năm tơ\ hnam pơ gang plơ\ng. Đơ\ng no\h tru\h dang ei ^nh [o#h dă [iơ\ kơ yu\h, so\ng sa ku\m ‘lơ\ng [iơ\ k^ ku\m to\k đei vă je# 4 k^.”

Bơ ngai j^ hie\n hiang đei hơ met tơ\ hnam pơ gang xăh Hòa Tiến – apu\ng Krông Pách

Ku\m nhen [ok Sơn, ‘nho\ng Nguyễn Bảo Phong, oei tơ\ thôn 2A, xăh Hòa Tiến, apu\ng Krông Pách ku\m chă [o#h kơ d^h đei hie\n hang lơ\m 1 ‘măng ư\h kơ ê năm khăm j^. Sư ku\m tôch kơ bơ ngơ\t kơ na hu\t tơ drong jang tơ\ pơ lei tơm Hồ Chí Minh vă bro\k tơ\ hnam hơ met j^. Yak hlo\h ‘măng khăm hơ len tơ\ Hnam pơ gang hơ met j^ hie\n hiang păng j^ tơ so\h de#h char Dak Lak, ‘nho\ng Phong đei akhan j^ hie\n hiang tơ so\h păng athei hơ met tơ\ hnam. Vă je# 1 puăt khei âu ki, hơ nơ\ng rim năr, ‘nho\ng Phong adoi tơ chă năm tơ\ hnam pơ gang xăh Hòa Tiến vă [et pơ gang [lep jơ hăm tơ drong dăr lăng đơ\ng kang [o# jang pơ gang. {ơ\t kơ plăh đei pơ gang pơ răm, sư hlôi đei tơ che\ng hu\t hơ met j^, mă lei mư\h rim đe y [ak si năm tru\h tơ\ hnam ap^nh jet pơ ma dơ nu\h, pơ lung, sư đei dơ\ng đon tơ che\ng ‘lơ\ng vă tơ jră hăm j^ jăn. Sư tơ roi: “&nh hơ met tơ\ hnam pơ gang j^ hie\n hiang de#h char ‘no\h đei ăn bro\k tơ\ tơ ring, đe y [ak si tơ\ âu tôch kơ tơ năp năm tru\h tơ\ hnam ap^nh jet gia pơ ma dơ nu\h, rim pơ gê rim gie\ng hơ nơ\ng ‘no\h ^nh năm tơ\ âu [et păng huch pơ gang tơ\ hnam pơ gang xăh hăm tơ drong dăr hơ len đơ\ng [ak si. &nh [o#h pran [iơ\ kơ [ơ\t blu\ng, dang ei ‘no\h năm v^h vơ\t pran, pơ ma dơ nu\h đei lơ. Sơ\ pơ ma dơ nu\h to\ se\t đ^ lăp bơ\ih, dang ei [o#h pran bơ\ih.”

Đe [ak si năm tru\h tơ\ hnam bơ ngai j^ vă hơ len lăng kơ plăh hơ met j^

Kiơ\ an^h jang pơ gang apu\ng Krông Pắc, hăm đon hơ drin tơ jur kơ so# bơ ngai j^ hie\n hiang jur to\ se\t hlo\h, hơ to\k kơ so# bơ ngai đei năm khăm, chă [o#h păng hơ met tơ tom, an^h jang hlôi hơ nơ\ng ăn kang [o# tơ\ xăh năm tơ\ pơ lei pơ la vă tơ roi tơ băt, tơ blang hơ dăh dôm nơ\r ap^nh, jâu nge#h găh j^ hie\n hiang ăn kon pơ lei. Ku\m hăm ‘no\h, tơ\ rim hnam pơ gang xăh ling lang đei bơ\n pa nô, áp phích tơ roi tơ băt, tơ gu\m kon pơ lei hơ to\k ‘lơ\ng tơ drong hlo#h vao găh j^ hie\n hiang păng kơ chăng tơ chă tru\h rim an^h jang pơ gang tơ\ tơ ring mư\h đei [o#h j^. Kang [o# joăt jang tơ\ hnam pơ gang xăh păng bơ ngai jang tơ gu\m găh pơ gang tơ\ pơ lei oei năm tru\h tơ\ hnam rim bơ ngai j^ hie\n hiang vă pơ lung đe sư hơ drin hơ met vă klăih kơ j^ đ^ hloi, tang găn bơ ngai hu\t hơ met mơ lo#h mơ lônh, pơm hơ mơt j^ hie\n hiang lơn pơ gang. {ak si Hồ Hữu Hải, kơ dră vei lăng hnam pơ gang xăh Hòa Tiến, apu\ng Krông Pắc: “Mư\h đei bơ ngai j^ hie\n hiang ‘no\h ^nh gơ\ih ăn bơ ngai j^ tơ\ hnam pơ gang apu\ng vă đe sư ch^h măt lơ\m hla ar đang kơ pl^h pơ tru\h ăn hnam pơ gang xăh ‘no\h hnam pơ gang xăh đei hơ năp jang io\k pơ gang hơ nơ\ng rim khei. Lơ\m khei ‘năr tơ dru\t hăm bơ ngai j^ đei yua pơ gang [et ‘no\h 2 khei blu\ng ^nh [et pơ gang tơ\ hnam pơ gang xăh hơ nơ\ng rim khei tơ\ pơ gê. Hăm bơ ngai j^ mă ư\h kơ đei trong hơ met j^ [et pơ gang ‘no\h ^nh asong pơ gang ăn bơ ngai j^ 1 gie\ng 1 ‘măng lăng bơ ngai j^ hăm huch pơ gang tôm ư\h, hăm huch kiơ\ [lep pơ tho ư\h. Tơ dăh [lep nhen ^nh pơ tho ‘no\h sơ đơ\ng”.

Gơ nang đơ\ng pơ jing đei khu\l jang tang găn j^ hie\n hiang jơ\p jang kơ na kơ so# bơ ngai hơ met klăih đơ\ng bơ ngai j^ lơ\m apu\ng io\k đei ku\m lơ. {ak si Nguyễn Quy, kơ dră khoa vei lăng pơ rang j^, an^h jang pơ gang apu\ng Krông Pách tơ băt: sơ năm 2018, an^h jang vei lăng păng hơ met 111 ‘nu bơ ngai j^ hie\n hiang tơ\ đ^ đăng 16 xăh, thị trấn kơ apu\ng. Lơ\m ‘no\h kơ so# hơ met j^ klăih đei 91%; jang đang hơ met j^ ‘no\h 95% păng lăp đei 1,8% ‘nu bơ ngai j^ hu\t hơ met. Găh lơ bơ ngai j^ hu\t hơ met adoi huo\ng lơ\m dôm bơ ngai kră, jơ hngơ\m ư\h kơ jăng ( hlo\h 80 sơ năm tơ\ kơ pal), mă lei kơ so# bơ ngai j^ âu oei đei răp hơ len lăng, dăr hơ len păng hơ met kâp kư\u tơ tom”.  

Đe [ak si tơ roi tơ băt găh trong tang găn j^ hie\n hiang ăn kon pơ lei

Vă tơ drong jang tang găn j^ hie\n hiang đơ\ng apu\ng hơ nơ\ng io\k đei lơ jơ nei ‘lơ\ng, tang găn tơ drong tơ po\h lơ\m tơ pôl, yak tru\h tơ drong tơm găn đ^ j^ hie\n hiang, tơ\ hơ năp kơnh, [ak si Nguyễn Quy tơ băt:“Vă yak tru\h găn đ^ j^ hie\n hiang tơ\ tơ pôl, trong jang mă mônh ‘no\h hơ to\k loi dơ\ng chă [o#h bơ ngai j^ hie\n hiang, trong jang mă 2 mư\h chă [o#h bơ ngai j^ ‘no\h tơ roi tơ băt ăn kơ đe băt trong tang găn j^ vă hoei kơ tơ po\h ăn dôm bơ ngai jum dăr păng tơ pôl. Trong jang mă 3 ‘no\h mư\h đ^ chă [o#h j^ hie\n hiang ‘no\h hơ to\k loi dơ\ng tơ drong jang vei lăng, răp hơ len, dăr lăng păng hơ met ‘lơ\ng. Rim bơ ngai j^ mư\h đei j^ hie\n hiang ba hơ met klăih ‘lơ\ng ‘no\h tơ drong tơ po\h ăn tơ pôl tôch kơ to\ se\t păng gô kho\m kho\m yan tru\h găn đ^ kơ loăi j^ hie\n hiang lơ\m sơ  năm 2030.”

Tơ drong mơ\t jang hơ drin đơ\ng an^h jang pơ gang apu\ng Krông pách hlôi tơ gop ‘lơ\ng lơ\m tơ drong hơ drin găn đ^ j^ hie\n hiang lơ\m tơ pôl. Mă lei, vă gơ\h io\k đei tơ drong tơm găn đ^ j^ hie\n hiang lơ\m sơ năm 2030 ‘no\h ‘ngoăih kơ tơ drong mơ\t jang đơ\ng rim an^h jang kơ pal, kơ d^h kâu rim bơ ngai kăl kơ đei băt kơ d^h kơ chăng tang găn, tơ gop pơ jing đei cham char sơ đơ\ng, hiôk ‘lơ\ng.

          Nam Trang: Ch^h

          Thuem: Tơ blơ\