VOV4.Bahnar - Hlôi jing tơ drong joăt, đunh kơ âu mư\h kon pơ lei j^ pơ lo\ đa năm tơ\ rim hnam anh^h te\ch pơ gang tơ roi tơ drong j^ vă răt pơ gang huch mă ư\h kơ đei kăl hla ar ch^h kiơ\ đơ\ng nơ\r athei đơ\ng [ak si. Tơ drong bơ ngai te\ch pơ gang jing pơm tơ pl^h [ak si đei [o#h lơ tơ\ rim an^h te\ch pơ gang tơ\ Dak Lak.

{ar gie\ng hơ drol, mo\ Nguyễn Thị Linh, oei tơ\ phường Tân An, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột, de#h char Dak Lak đei pơ lo\ hơ nơ\k yu\h păng hie\n. Tơ che\ng lăp j^ hơ nơ\k hmă kơ na mo\ Linh hlôi năm tơ\ an^h te\ch pơ gang tây je# hnam răt. Đơ\ng ro\ng kơ tơ roi đei [o#h j^ thoi âu to, bơ ngai te\ch pơ gang “ băt kơ j^’ păng te\ch ăn kơ mo\ 1 kơ pu pơ gang păng nơ\r tơ tă klăih song huch lơ\m 3 năr, 1 năr 2 ‘măng. Mă lei, đơ\ng ro\ng kơ mo\ huch đ^ 3 năr, j^ ư\h kơ  klăih mă oei de#h hlo\h dơ\ng. Tơ tăm ăn jơ hngơ\m jăn, mo\ Linh năm tơ\ pơ lei tơm Hồ Chí Minh khăm păng io\k đei pơ tôch hơ len lăng tă ư\h kơ ê:

 “Âu ki ^nh đei hơ nơ\k yu\h đei hloi hie\n tôch kơ de#h, j^ âu ‘no\h tơ che\ng lăp kăl năm tơ\ an^h te\ch pơ gang răt pơ gang ‘no\h gô klăih. Đơ\ng ro\ng ‘no\h ^nh ku\m năm răt pơ gang, ku\m tơ roi tơ drong j^ ăn bơ ngai te\ch pơ gang. Sư mơ\ng đang ‘no\h sư hlôi te\ch pơ gang ăn kơ ^nh, mă lei đơ\ng ro\ng jơ năr ^nh huch ‘no\h ư\h kơ klăih. Đơ\ng ro\ng ‘no\h ^nh năm tơ\ Sài Gòn khăm ‘no\h [ak si akhan đei j^ hơ nơ\k ăl. Đơ\ng ro\ng jơ năr ^nh huch pơ gang [ak si ch^h hla ar ‘no\h j^ dă [iơ\ hloi păng tru\h dang ei ‘no\h ^nh hlôi pran jăng.”

Lơ\m 2,3 ‘nu bơ ngai năm răt pơ gang, ^nh tơ chă tru\h 1 an^h te\ch pơ gang tơ\ trong Y Moan, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột vă ap^nh răt pơ gang hơ met hie\n. Tơ\ âu đei bơ ngai te\ch pơ gang kơ an^h te\ch pơ gang lăp ap^nh ^nh găh dôm tơ drong đei [o#h j^ “ Hie\n lơ ư\h, hie\n hăm đei khoak ư\h?” mă ư\h kơ đei ap^nh tru\h tơ drong hlôi năm khăm dăh mă đei hla ar pơ gang dăh ư\h. lăng hơ len thim dôm bơ ngai răt pơ gang tơ\ an^h te\ch pơ gang âu, vă đ^ đăng bơ ngai j^ tru\h tơ\ âu adoi tơ roi tơ drong j^ vă kơ bơ ngai te\ch pơ gang băt kơ j^, te\ch pơ gang. Đei hloi dôm tơ drong j^ nhen hơ yô s^k, j^ hlu\ng ku\m đei te\ch pơ gang mă ư\h kơ kăl hla ar ch^h pơ gang.

Kiơ\ kơ rim bơ ngai joăt jang pơ gang, tơ drong te\ch pơ gang ư\h kơ kiơ\ hla ar ch^h pơ gang đơ\ng [ak si ku\m nhen yua pơ gang, mă loi ‘no\h j^ pơ gang kháng sinh ‘no\h 1 lơ\m dôm tơ drong pơm ăn tơ drong lơn pơ gang tơ\ Việt Nam to\k bo\k tôch krê hơ mơt păng đei an^h jang pơ gang apu\ng ple\nh te\h ch^h tơ mơ\t lơ\m hơ năn dôm te\h đak đei măt bơ ngai lơn pơ gang kháng sinh lơ hlo\h lơ\m apu\ng ple\nh te\h. Yua pơ gang kư\ kă gô pơm mơ mat tat ăn tơ drong hơ met j^. Tơ dăh đei dôm tơ drong j^ krê hơ mơt, tơ drong huch pơ gang kháng sinh ư\h khan lăp ư\h kơ tơ gu\m klăih j^ mă oei pơm kơ j^ de#h hlo\h dơ\ng, [ơ\t lăp oei pơm ăn hơ kâu jăn pơ jing đei dôm pơ rang kháng sinh (oei krao ‘no\h lơn pơ gang), găh tơ\ ro\ng mư\h yua pơ gang kháng sinh vă pơ lôch pơ rang pơm ăn j^ gô ư\h pă yua, bơ ngai j^ [ônh kơ đei hơ mơt j^ de#h hlo\h dơ\ng.

Dược sĩ Lê Bá Nguyên, kơ dră lăm tơ drong jang pơ gang huch, [et, an^h vei lăng jang pơ gang de#h char Dak Lak tơ băt, kháng sinh ‘no\h j^ dôm kơ chơ\t tơ jră pơ rang đei pơm jing yua đơ\ng dôm kơ loăi vi sinh vật, đei yua tang găn tơ drong t^h vơ\ đơ\ng rim vi sinh vật nai. Vă vei sơ đơ\ng yua pơ gang lăp, kăl kơ băt kơ jăp dôm tơ drong hlo#h vao [ơm tru\h kháng sinh, pơ rang ăn j^ păng bơ ngai j^. Tơ drong yua pơ gang gô pơm ư\h kơ băt tơ drong j^ đơ\ng j^, pơm mơ mat ăn hơ len lăng j^, athei hơ met păng răp hơ len lăp hăm pơ gang đơ\ng bơ ngai j^. Yua thoi no\h, vă ve\h ver dôm tơ drong ư\h kơ pu\n ai lơ\m tơ drong yua kư\ kă pơ gang, kon pơ lei ư\h kơ gơ\h chă răt kơ d^h păng yua pơ gang, dăh mă yua dôm hla ar ch^h pơ gang đơ\ng dôm bơ ngai đei tơ drong j^ lei lăi. Mư\h đei j^, kăl athei năm khăm păng hơ met j^ kiơ\ hla ar ch^h pơ gang yua đơ\ng [ak si ch^h:

“Tơ drong mă kon pơ lei chă răt kơ d^h pơ gang dăh mă rim an^h te\ch le ‘no\h te\ch pơ gang ư\h kơ đei hla ar ch^h pơ gang ‘no\h ‘nâu jing 1 tơ drong đei [o#h jơ\p lơ\m te\h đak. Bơ\n ku\m băt ‘no\h j^ pơ gang jsư đei yua kơ chơ\ng hăm j^ hơ yơ ‘no\h, hơ drol kơ bơ\n yua pơ gang ‘no\h athei khăm hơ len tơ\ [ak si, [ak si ăn pơ gang ‘no\h bơ\n yua pơ gang mă [lep. Bơ\n mơ\ng lơ\m tơ drong j^ lei lăi nhen dôm ‘măng hơ drol mă bơ\n hlôi yua pơ gang vă răt yua ‘no\h ro\ lăng sư glăi pơ gang, ư\h kơ [lep kiơ\ athei. Mă pơ gang yua ư\h kơ [lep athei ‘no\h j^ ư\h kơ klăih mă bơ\n gô đei j^ nai yua đơ\ng pơ gang pơm ăn.”

Nam Trang  ch^h

Thuem tơ blơ\