VOV4.Bahnar – Tơdrong hri hơnhông (dăh mă oei krao Nău Mpring), của người M’nông tơ\ Đak Nông jing tơdrong hri kiơ\ nơ\r pơđơ\k (ưh đei kiơ\ tơdra pơdreh). Dôm nơ\r hri đei ako\m đơ\ng tơdrong pơm jang, lơ\m erih xa hmă păng đei pơdjoi đơ\ng chăl âu truh chăl nai. Noh jing mu\k drăm kăp g^t joh ayo\ atu\m kơ tơpôl bơngai M’nông tơ\ Đak Nông.

{ok Y Tai (bơngai M’Nông) jing Kră pơlei, duh jing nge# nhơ\n ưu tu\ tơ\ thôn Phú Lợi, xăh Quảng Phú, apu\ng Krông Nô, dêh char Dak Nông ăn tơbăt: Đơ\ng kră xơ\, bơngai M’Nông hlôi băt yua nơ\r hri, tơdrong pơđơ\k vă pơtruh nơ\r pơma, tơbang tơdrong xo#, tơdrong he\l hol lơ\m tơdrong erih, đe krao Nău Mpring. Nơ\r pơma kơ Nău Mpring tơje# hăm nơ\r pơma rim kơ năr păng [enh kơ tơdrong pơđơ\k pơtih pơto\ng. Nơ\r hri (nău mpring) M’nông noh jing dôm nơ\r hri đei um ru\p, kon bơngai, tơdra păng tơdrong jang. {ok Y Tai duh ăn tơbăt: Hơnăn păng tơdrong hri kră xơ\ (nău mpring) lơ tơdrong phara băl, đei pơdăh lơ\m tơdrong et xa, ako\m ho\k hôp, tơjra#m păng nơ\r xơkat kơ yang, nhâm hmoi: “Nău mpring jing nơ\r hri pơtih pơto\ng, pơtêng lơ\m tơdrong pơm jang, đơ\ng tơdrong erih ‘năr hmă. Pơtih nhen hri găh jơhngơ\m jăn, noh pơtêng hăm chăl tơdăm pran jăng oei dang ei hlôi kră pă đei pran nhen adrol xơ\. Tơroi găh jơhngơ\m jăn kơyuơ xơnăm ‘lo\; păng đon hơbăng duh hiơt hiong kiơ\ khei năr. Lơ\m tơdrong erih rim năr ăh tơle\ch nơ\r hri vă pơtih pơtêng kăp g^t pơtho pơhrăm, đon bơnôh kon bơngai. Bơngai ‘lo\ pơtho bơngai mơlôh duh hăm nơ\r hri “Nău mpring”. {ai hri kră xơ\ duh tơbăt ăn tơdrong tơguăt tơguăl tơgu\m hăm dih băl”.

Lơ\m dôm nơ\r hri kră xơ\ (nău mpring) kơ bơngai M’Nông đei lơ tơdra hri nhen hri pơtih, pơtêng, hri xơkat, hri tơtơl, hri pơlung kon... noh nơ\r hri hơnơ\ng kơjung. Oei dôm [ai hri tơbang găh kon tơrong, hla ‘long ‘nhe\t uh, kon char kơmar, đak krong đak glung noh đei nơ\r hri kơđeh hloh. Mă kăl, nău mpring kơ bơngai M’Nông đei tơdrong hri pơtih vă tơbang nơ\r tơhưch. Tơdrong hri âu hơnơ\ng io\k  um ru\p lơ\m cham char nhen hơmơ\l plenh, đak krong đak glung, to# ‘mi vă tơbang đon bơnôh băt ‘mêm.

Yă H’Bơh noh nge# nhơ\n ưu tu\, tơ\ pơlei Njrang Lu, xăh Dak Ndung, apu\ng Dak Song, dêh char Dak Nong ăn tơbăt, nău mpring kơ bơngai đei hri lơ hloh lơ\m dôm tơdrong xoi tơbeh, mă tơdrong et xoi kơ bơngai M’Nông noh lơ: “Inh duh hơnơ\ng hri lơ\m dôm tơdrong et xoi kơ hnưr erih, kơ pơyan choh jang nhen: pơyan broch [a noh pơtih bơngai yơ broch [a [enh hơkă adrol, pơtih bơngai yơ tenh hloh, dăh mă bơngai yơ pran hloh; lơ\m khei choh pơtăm noh pơtih đe yang hơpang pring vei jang xa đei yua lơ, vei lăng ưh le# kon bri brăh pơrăm, păng apinh yang hơpang tơgu\m. Ăh rei pơtăm [a đang duh hri chơt hơ iă kơlih hlôi keh đang pơyan rei pơtăm. Păng truh ăh [a je# xrôk le\ch noh bơngai M’nong bơ\ gơ\ng xoi kơ yang hri, đơ\ng ro\ng noh hri tơdra kră ăh gơ\ng vă apinh yang tơgu\m. Kăp g^t hloh noh truh ăh pơyan kăt yua đang noh xoi tơbeh pôk bơnê kơ yang hăm nhu\ng, kơpô vă et xo\ng [a ‘nao, đang kơ noh pơtơm et xa pơlong hri tơdra “Nău mpring” vă pơtih pơtêng lơ\m minh xơnăm bơngai yơ jang đei xa lơ păng đei lơ tơdra hri kră hiôk dêh”.

{ok Y Kroăk tơ\ th^ tra#n Ea Tling, apu\ng Cư Jut, dêh char Đăk Nông ăn tơbăt Nău mpring kơ bơngai M’nông jing minh tơmam pơ ‘lơ\ng đon bơnôh hlôi hram lơ\m xe\ch pham. Hăp jing tơdrong pơvơch đon, mă lei duh pơtho pơhrăm, jing um ai joh ayo\ juăt jue kơ bơngai M’Nông. Lơ\m mu\k drăm joh ayo\ noh, hơdăh jing dôm tơdra hri hăm nơ\r hri hmă, [enh kơ tơdrong ‘mêm kơ eng, kăp g^t tih tên lơ\m tơdrong erih joh ayo\ erih xa, pơm jang: “{ai hri kră M’nông xo# hơ iă. Đơ\ng kră xơ\ ưh gơh kơ[ah tơdra hri kon kông, ch^ng chêng. Rim ‘măng đei tơdrong et xa, bơngai M’nông Preh athei pơdreh ch^ng chêng, hri tơdra kră xơ\, hơxuang buang buây. Lơ\m nơ\r hri “Nău mpring” M’nông đei lơ kơloăi nhen: Hri pơlung kon, hri tơhưch tơtơl, hri xơkat kơ yang, hri pơtêng băl... dôm tơdrong hri âu vă tơbang tơdrong tơguăt tơguăl tơgu\m dih băl lơ\m tơdrong erih rim kơ năr”.

Mă lei, kơyuơ tơre\k đơ\ng tơdrong erih ‘nao, lơ hơdruh tơdăm pă đei tơklep hăm joh ayo\ juăt jue, păng hơdruh tơdăm bơngai M’Nông duh ưh kơ pha yao. Nge# nhơ\n Y Tai tơ\ thôn Phú Lợi, xăh Quảng Phú, apu\ng Krông Nô, dêh char Dak Nông pơngơ\t kơ đon hăm tơdrong âu: “Inh ‘meh vei răk tơ[ăk mong um ai joh ayo\ juăt jue kơ hơdrung hơdre\ch po. Tơ\ âu duh oei minh [ar bơngai kloh kle\ch găh hri tơdra kră xơ\ (Nău mpring) nhen: Hri pơlung kon, hri tơtơl, hri xơkat kơ yang, hri tơhưch, mă lei đe mơlôh hrei âu ưh kơ ‘meh mơ\ng, ưh kơ lăp hăm dôm [ai hri kră xơ\. Inh kơche\ng, inh duh ‘meh pơtho ăn đe mơlôh chă ho\k đei, băt đei ưh adro# [ai hri kră xơ\ mă hăm tôm tơdrong jang juăt jue kră xơ\ noh inh ‘meh pơtho hơmet dơ\ng”.

Vă vei răk tơ[ăk mong um ai joh ayo\ kăp g^t kon kông M’Nông pơma atu\m, tơdrong hri kră xơ\ M’Nông pơma adro#, xơnăm 2020, Anih tơm Joh ayo\, Tơplo\ng kơdâu păng Tơmang pơhiơ\ xơkơ\t Nau M'Pring kơ bơngai M'nông jing Mu\k drăm joh ayo\ kăp g^t kơ teh đak kiơ\ pơkăp Joh ayo\ pơdăh kră xơ\.

Lan chih păng pơre nơ\r