VOV4.Bahnar – Mă xơnăm âu tŏk  75 xơnăm bơih mă lei rim năr, ngê̆ nhơ̆n  A Lim ở làng Kon Trang Long Loi, thĭ trâ̆n Đăk Hà, apŭng Đăk Hà, dêh char Kon Tum duh oei pơtoi tơdrong tanh kơđum kơđŏng jŏng jat nhen minh tơdrong lăp hlôi hram lơ̆m pham ƀok. Tơdrong jang đơ̆ng ƀok ưh adrô̆ pơyua tơgŭm ăn kon xâu mă adrol hloh noh, ƀok ‘meh răk vei tơdrong jang tanh kơđum kơđŏng jŏng jat păng vei răk tơƀăk mong joh ayŏ juăt jue kơ bơngai Bahnar.

Nhôn tơƀơ̆p ngê̆ nhơ̆n A Lim tơ̆ hnam kơdih ăh ƀok tŏk bŏk oei pơkeh hơkă juăt jue. Ƀôh tơmoi truh, ƀok A Lim yôp ‘nă pơtăl kơ tơlĕch nơ̆r hmach hăm tơmoi đang kơ noh akŏm kơleng găh hơkă tŏk bŏk oei tanh. Apinh jet gia noh ngê̆ nhơ̆n A Lim tanh răh tơroi răh, ƀok tơguăt hăm tơdrong tanh kơđum kơđŏng đơ̆ng oei ‘lâ̆p, ăh ‘nao 12 xơnăm. Kiơ̆ nơ̆r ƀok tơroi, lơ̆m ‘măng chă hơlen ƀă po tanh dôm tơmam yua hăm pơle, phat, ƀok ƀôh lăp kơ măt. Đơ̆ng noh, ƀok hơnơ̆ng kơleng lăng păng pơhrăm tanh ƀơ̆t đei jơ rơvơn, đunh kơ noh ƀok băt hơdăh păng kloh klĕch rim tơdrong, kơdih tanh ăn kơ po dôm tơmam yua ‘măn ăn tơdrong erih.

Pơma đang, ngê̆ nhơ̆n A Lim mơ̆t lơ̆m hnam pai gŏ tơlĕch tôm tơmam yua nhen kơđum kơđŏng, hơkă mă ƀok kơdih tanh đei vă ‘măn yua lơ̆m unh hnam. Ƀok chơt hơ iă tơbang, nhen lĕ tôm tơmam yua lơ̆m unh hnam, ‘măn yua rim kơ năr kơ kon pơlei lơ̆m kueng ƀôt tơ̆ âu noh kơyuơ ƀok tanh pơjing đei.

Ngê̆ nhơ̆n A Lim tơroi: “Adrol âu ki, ăh tơdrogn erih oei tơnap tap, dôm tơmam drăm ‘măn ăn erih xa rim năr athei bơ̆ kơdih, lơ̆m noh ưh gơh kơƀah tơmam tanh xĭt. Kơplăh noh, kon pơlei prăt xơnăm ưh rơvơn hăm tơdrong jang mir na kăl đei dôm tơmam drăm pơm jang hăm hre pơle. Yuơ noh, tơdrong juăt yua dôm tơmam tanh pơjing păng jing hê̆ tơdrong juăt jue, tơdrong erih đunh đai kơ bơngai Bahnar”.

Truh dang ei, dôm tơmam drăm tanh đơ̆ng ngê̆ nhơ̆n A Lim hlôi jing hơnăn pơkăp, đei đe tơ̆ dôm pơlei pơla hơnơ̆ng truh lăng păng răt. Ƀok tơroi, tanh minh pôm hơkă noh hiong đơ̆ng  2 truh tơ̆ 3 năr. Vă kĕ đei minh tơmam ‘lơ̆ng athei găn lơ tơdrong nhen hơmet tơmam tanh; mă kăl noh jĭt char tĕch thoi yơ vă mă trŏ mă ‘lơ̆ng, vă kơ hăp kơjăp đunh, kơ nhă vă kơ tanh gơh ƀônh hloh.

Ƀok ăn tơbăt dơ̆ng: “Tơmoi truh răt hơnơ̆ng chih măt adrol, hăm kơsô̆ đơ̆ng 12-15 tŏ. Ăh lơ noh, đe chih măt răt lơ, inh duh chă hơvơn đe kon mon vang tơgŭm. Gơnơm pơyua đơ̆ng tơdrong tanh jŏng jat tơgŭm ăn kơ inh chă đei jên erih xa lơ̆m xơnăm ‘lŏ kră ưh kĕ năm jang mir”.

‘Nhŏng A Bát (39 xơnăm) – mon kơtơh kơ ngê̆ nhơ̆n A Lim păng duh jing bơngai tanh jŏng jat kloh klĕch hloh lơ̆m dôm bơngai mơlôh kiơ̆ hŏk tơdrong jang tơroi: “Inh duh oei băt ƀơ̆t oei ‘lâ̆p, inh atŭm hăm đe boăl minh hnưr lơ̆m kueng đei ƀok pơtho ăn tơdrong tanh jŏng jat. Ƀơ̆t doh, bu bu duh hŭt lê̆ tơdrong jang, ưh kơ chiu hŏk dơ̆ng ôh, oei pă adrô̆ inh đĕch kiơ̆ hŏk. Mă tơdrong tanh jŏng jat ưh đei pơyua lơ, măh ăn tơdrong erih xa, mă lei inh duh oei vei răk tơdrong jang păng tanh ăh jơ rơvơn vă chă thêm kon jên păng vei răk răh tơdrong joh ayŏ juăt jue yă ƀok pơxư̆ ăn. Dang ei, ăh kơsô̆ tơmoi chih măt răt lơ, inh duh pơgenh jơ ‘năr vă chă tanh keh đang hơkă păng năm pơjao ăn kơ đe răt”

Kiơ̆ ngê̆ nhơ̆n A Lim, dang ei oei tŏ xĕt bơngai băt păng pơtoi tơdrong tanh kơđum kơđŏng. Vă keh đang minh tơmam tanh kăl lơ khei năr păng đak pơ uh, yuơ noh khul mơlôh duh ưh kơ tơngăm hăm tơdrong jang âu kơlyuơ tơdrong pơyua ưh đei lơ. Đe mơlôh hrei âu hŏk đang bơih ưh kơ đei iŏk jang noh dar deh duh hiơt đĕch.

Ngê̆ nhơ̆n A Lim xơ ‘nhôi tơroi: “Dôm bơngai kră băt tanh kơđum kơđŏng jŏng jat lơ̆m pơlei nhen inh jê̆ tôch bơih. Khul mơlôh noh ưh đei bu lăp, chiu pơm kiơ̆ vă pơdjoi. Inh hli ning mônh kơnh tơdrong jang tanh kơđum kơđŏng jŏng jat âu gô ƀơm hiơt hiong”.

Vă vei răk tơƀăk mong tơdrong jang tanh kơđum kơđŏng jŏng jat kơ hơdrung hơdrĕch po, ngê̆ nhơ̆n A Lim duh hơnơ̆ng hrơ hrau tơdrong tơroi ăn kon pơlei băt găh tơdrong kăp gĭt kơ dôm tơdrong jang juăt jue, lơ̆m noh đei tơdrong tanh jŏng jat ăh kơmăng akŏm rim giĕng. Dôm năr hơtuch kơ giĕng, iŏk jơ rơvơn, ngê̆ nhơ̆n A Lim hơnơ̆ng krao dôm bơngai mơlôh lơ̆m pơlei truh akŏm tơ̆ hnam vă ƀok pơma dơnuh pơhrăm pơtho răh găh kih thuơ̆t kăp gĭt kơ tơdrong jang tanh jŏng jat hăm tơdrong ‘meh vă vei răk tơƀăk mong đei tơdrong jang juăt jue.

Ngê̆ nhơ̆n tơroi: “Phơ phŏ tơring pơih lăm hŏk tanh kơđum kơđŏng jŏng jat, inh hơnơ̆ng đei hơvơn truh pơtho. Mă jên hơpăh ưh đei dôm yơ mă lei inh lăp kơ đon kơlih đei pơtho ăn dôm kih thuơ̆t tanh kơđum kơđŏng ăn đe kon xâu vă tơgop vei răk tơƀăk mong tơdrong jang juăt jue kơ hơdrung hơdrĕch po”.

Tơklăh ti hăm ngê̆ nhơ̆n A Lim vă vih, nhôn băt hơdăh tơdrong lăp hăm tơdrong jang păng hơpơi ‘moih đei pơdjoi păng vei răk tơƀăk mong tơdrong tanh jŏng jat đơ̆ng ƀok. ‘Meh vă, hăm đon lăp tơnăp pơdjoi tơdrong jang po đơ̆ng ngê̆ nhơ̆n  A Lim, ning mônh kơnh gô đei lơ lăm pơhrăm tanh kơđum kơđŏng jŏng jat đei pơih vă ƀok tơ̆k hơdăh tơdrong lăp po truh hăm đe boăl mơlôh, tơgŭm ăn tơdrong tanh juăt jue kơ bơngai Bahnar đei vei răk tơƀăk mong păng ưh đei hiơt hiong kiơ̆ khei năr dăr kơ xơnăm.

Lan chih păng pơre nơ̆r