VOV4.Bahnar - Lơ\m tơpôl rim hơdrung kon kông oei tơ\ Tây Nguyên, ‘nhot sa đei pai hăm hla trau bri tôch ‘lơ\ng kơ yuơ găp đei ‘ngam, gơ\, tăng păng [au phu. Hăm bơngai Xdang, ‘nhot hla trau bri jing ‘nhot sa chr^h chre\ng glơng ăn tơmoi sa lơ\m năr kơ\m kang kơnang gie\ng. ‘nau jei jing ‘nhot sa ư\h kơ gơ\h kơ [ah lơ\m jơ ‘năr u\nh hnam chă et ot.

Bơngai sơdang kăt hla trau bri chăt lơ\m pơgar chehphe

Dôm ‘ngie\t ‘long, ‘nhot bri mă kon pơlei bơngai Xdang ngăl chă phe\ pai lơ\m so\ng sa kơ u\nh hnam ‘no\h tơroi tru\h găh hla hru\m, tơ [a\ng, hla gre, plei hre, hla tăng ‘me\t, pơkao nu\k nak, ‘nhot kơchâi pơmôm, hlá hre\ng, kơdret jơi, tơ ‘mơ\ng hre, pro hnha … Mă lei, ‘nhot sa chr^h hlo\h ‘no\h ‘nhot hla trau bri. ‘Nho\ng Pê Đơn, oei tơ\ buôn Hring, tơring Ea H’Đing (}ư\ Mgar, Dak Lak) tơbăt: “ ‘Nhot hla trau bri kơ bơngai Xdang nhôn ư\h kơ gơ\h kơ [a\h mư\h đei năr chă et sa lơ\m u\nh hnam, nhôn jei năm chă kăt đơ\ng bri. Mă kăl lơ\m pơyan phang, sa ‘nhot hla trau bri tôch kơ ‘lơ\ng. Vă ‘nhot au ‘lơ\ng hlo\h dơ\ng lei kăl pai hăm ‘nhe\m xem bri sơ\k kro dăh mă ‘nhe\m nhu\ng, ‘nhe\m rơmo sơ\k kro, sa ‘nhot hla trau bri jei tôch ‘lơ\ng lơ\m et tơdrô ge’.

Lơ\m chă pai sa ‘no\h gômơ\ng kiơ\ hơlo\ng rim bơngai, rim u\nh hnam, kon pơlei jei gơ\h chă pai hăm go\ dăh mă prung hăm đing pơ o, ‘lao. Mă đơ\ng chă pai dăh mă prung jei tăh bơ\n [o\h hơmre\ pe\h, tăh hla e\ch, plăng, hla lu\ng hu\ng … pơm ăn sa băt hlo\h dơ\ng.

Mo\ No\ Đơn, oei tơ\ [uôn Hring, tơring Ea H’Đing (}ư\ Mgar, Dak Lak) tơbăt găh chă pai ‘nhot hla trau bri: “Trong pai ‘nhot hla trau bri mă blu\ng ‘no\h kăt hla trau đơ\ng bri, đơ\ng no\h hơnhăk v^h tơ\ hnam, hek lo\ng kơđo\h đơ\ng no\h ôp rơgo\h, kăt jăl. Bơ\n rơ\ đak blôk hơdrol đơ\ng no\h tăh ‘nhe\m, dang yơ ‘nhe\m s^n ‘no\h mă tăh hla trau pai. Chă pai d^ng s^n kl^ ‘no\h mă tăh [o\h hơmre\, [ôt ngok, hla [au, sa hoei bơih.’’

Bơngai sơdang kăt hla trau bri chăt lơ\m pơgar chehphe

Măt chă lăng, hla trau bri vă nhen hla trau pơtăm đe\ch. Mă lei, hla trau bri ‘no\h hla hăp ie\, jơk, tơng hăp kơ jung. Dang đơ\ng khei 10 tru\h khei 12 rim sơnăm kon pơlei mă năm chă kăt hla trau bri vă pai sa, kơ yuơ pơyan au hla trau bri hăp blu\h hla ‘lơ\p, hoei kơ pơkoih. Kon pơlei ư\h kơ chă phe\ hla trau bri lơ\m khei ‘năr anai kơ yuơ hăp m^nh păh sa hơra\k, m^nh păh hăp pơkoih dơ\ng. ‘Nhot hla trau ăp pai s^n kl^ ‘no\h mă hoei pơkoih. Kiơ\ đơ\ng mo\ No\ Đơn, m^nh trong vă pơm ăn hla trau bri hoei pơkoih ‘no\h ư\h kơ ôp hăm đak: “ ‘Nhot hla trau bri, tơdăh pai ư\h kơs^n lei hăp pơkoih, tơdăh pai s^n ‘no\h sa hoei pơkoih. ‘Me\h vă ‘nhot hla trau bri ‘lơ\ng ‘no\h ư\h kơ nge# hek lo\ng kơđo\h hăp păng jei ư\h kơ ôp hăm đak hloi. Lăp sut mă rơgo\h đe\ch đơ\ng no\h kăt pai hloi, kơna mă ‘lơ\ng. Sơ\ me\ [a\ yă [ok ngăl chă pai ‘nhot hăm hla trau bri ngăl.’’

‘Nhot hla trau bri

Trong pai ‘nhot hla trau bri kơ mo\ No\ Đơn lăp [ônh [o\ mă lei sa tôch kơ lơ\ng. Hla trau bri gơ\h chă pai ‘nhot lơ kơ loăi nhen: hơtu\k, sao, pai ‘nhot ... tơ\ m^nh [ar tơring bơngai Xdang, kon pơlei oe\i io\k tơng hla trau bri pơ iu\, đơ\ng pơ iu\ au gơ\h chă sao, pai ‘nhot iu\ ... mă lei ‘nhot hla trau bri ‘lơ\ng hlo\h ‘no\h pai hăm ‘nhe\m đak, hơreng, hơbau dăh mă ‘nhe\m kro ....

‘Nhot hla trau bri ư\h kơ gơ\h kơ [a\h lơ\m so\ng sa, et sa kơ u\nh hnam bơngai Xdang. ‘Nhot sa đei tôm tăng, hơ\, [au phu nhen ako\m [e\nh [ang tơdrong ‘mêm kơ eng d^h băl hlo\h dơ\ng.

Bơngai ch^h: A Sa Ly

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt