VOV4.Bahnar - Đunh kơ âu, tơ\ 1,2 pơ lei bơ ngai kon kông tơ\ de#h char Dak Nông oei joăt kơ oei sa thoi kră sơ\, nhen rong tơ rong hơ chăng kư\ kă, tam mă pơm hnam hum, hnam chă pơ yơ\ng ‘lơ\ng, rơ go\h, đon vei lăng rơ go\h ăn kơ d^h âu păng hnam dơ no\ tam mă ‘lơ\ng. Kơ k^h thoi no\h tôch kơ krê tơ po\h j^, nhen j^ klak chro\h, gro\nh, che\p pơ lo\...tôch kơ tang, mă loi ‘no\h hăm hơ ‘io\h dăh mă dôm bơ ngai rơ mơ\n, ư\h kơ jăng.

Plei N’Jriêng, xăh Dak Nia, th^ xăh Gia Nghĩa, de#h char Dak Nông đei vă je# 100 u\nh hnam bơ ngai Mạ ar^h sa. Mă akhan tơ ring tơ ter th^ xăh ră, mă lei kon pơ lei oei vei kơ jăp tơ drong ar^h sa so, đon băt kơ d^h vei lăng rơ go\h tam mă lơ. {ok K’ Hai, [ok pơ gơ\r pơ lei plei N’ Riêng tơ roi tơ băt, khu\l kơ dră tơ ring păng an^h jang pơ gang hlôi tơ roi tơ băt lơ, mă lei yua kơ tơ drong ar^h sa oei mơ mat tat kơ na lơ u\nh hnam oei tam mă pơm đei hơ drong rong kon tơ rong hơ tăih hăm hnam oei. Lơ u\nh hnam oei tam mă đei hnam chă pơ yơ\ng tro\ [lep, tơ drong hu\t râm re\k oei kư\ kă. Ma\ loi ‘no\h j^ an^h đak rơ go\h hlôi đei tơ mơ\t jên jang mă lei yua đơ\ng vei lăng ư\h kơ tro\ [lep kơ na [ônh kơ hư pơ chăh. Kơ l^h yua đơ\ng ư\h kơ vei lăng rơ go\h, kơ na lơ kon pơ lei lơ\m pơ lei, ma\ loi ‘no\h j^ hơ ‘io\h păng bơ ngai đei jơ hngơ\m ư\h kơ pran đoa đei dôm tơ drong j^ nhen j^ klak chro\h, hie\n, gro\nh păng yu\h. {ok K’ Hai pơ ma: “Tơ drong hu\t râm re\k kư\ kă tam mă gan rơ go\h de#h, lơ an^h oei ‘me# ‘mach, râm re\k oei lơ. Mă đơ\ng dang ei oei đei gre năm pơ du\ râm re\k oei đei mă lei đon băt kơ chăng đơ\ng kon pơ lei oei ư\h kơ hlo#h kơ vao đe sư ư\h kơ băt oei đei ‘me# ‘mach [ơm kơ ne#  mă loi ‘no\h j^ hơ ‘io\h, hơ ‘io\h hie\n dăh mă đei hie\n yu\h. Pơ ma atu\m hlôi đei tơ mơ\t jên jang pơm an^h đak rơ go\h mă lei [ơ\t lăp đei [ơ\t lăp ư\h yua kơ đak pơ yan âu hrơ\, đ^ đak”.  

            Xăh Dak Nia đei 5 to\ pơ lei bơ ngai kon kông, đei vă je# 40% kơ so# măt bơ ngai lơ\m xăh. Lơ\m dôm sơ năm âu ki, rim kơ dră Đảng, kơ dră tơ ring păng an^h jang pơ gang hlôi bơ\ jang kiơ\ trong jang tơ gu\m g^t kăl bơ ngơ\t vei lăng jơ hngơ\m jăn ăn kơ kon pơ lei. Xăh hlôi tơ mơ\t jên jang ming man hnam pơ gang xăh ‘lơ\ng, khu\l kang [o# jang pơ gang năm tru\h tơ\ pơ lei pơ la. Tơ drong jang đak rơ go\h hlôi tơ mơ\t jên jang pơm 5 an^h pơ tru\h đak rơ go\h ako\m ku\m hăm đing pơ ro đak đei kơ jă hlo\h 2 ti hlak jên mă lei dang ei đ^ pơ dơ\h kơ yua, yua kơ hư răm. Xăh hơ to\k pran tơ drong jang tơ roi tơ băt hơ to\k ‘lơ\ng đon băt kơ chăng vei lăng rơ go\h tơ\ rim pơ lei pơ la mă lei tru\h dang ei tơ drong tơ pl^h oei tam mă gan ‘lơ\ng. Kơ l^h thoi no\h ‘nâu j^ xăh đei kơ so# hơ ‘io\h đei dôm tơ drong j^ tơ po\h lơ hlo\h tơ\ th^ xăh Gia Nghĩa. {ok Đồng Quang Huy, Pho\ Bí thư an^h jang Đảng xăh Dak Nia tơ roi tơ pă yan âu: “Đei lơ rim pơ lei pơ la kon kông kơ tă an^h tơ drong joăt cho\h pơ tăm păng oei sa đei lơ tơ drong tam mă rơ go\h. Mă loi ‘no\h j^ tơ drong vei rong kon tơ rong, vei rơ go\h akâu jăn kơ d^h ‘no\h ku\m tơ [ơ\p lơ mơ mat tat. Mă loi ‘no\h tơ\ lơ\m xăh mơ mat tat t^h hlo\h đơ\ng khu\l kơ dră che\p kơ\l ‘no\h j^ pơ tru\h đak rơ go\h ăn kơ kon pơ lei... Kon pơ lei mơ mat tat, đei u\nh hnam ư\h kơ đei kon jên vă ming man hnam chă pơ yơ\ng. 1,2 ‘u\nh hnam đei tơ gu\m ‘no\h tơ drong răt đak yua ‘no\h [ơ\t lăp đei [ơ\t lăp ư\h hơ nha\k tru\h tơ drong mă kon pơ lei oei kiơ\ tơ drong joăt oei sa so. An^h jang Đảng păng an^h jang vei lăng kon pơ lei, hơ to\k loi dơ\ng tơ drong jang tơ roi tơ băt, krao hơ vơn kon pơ lei tơ drong yua hnam chă pơ yơ\ng vă kơ mă rơ go\h. Mă 2 ‘no\h j^ tơ drong vei rong kon tơ rong vei lăng sơ đơ\ng kon pơ lei đei jơ rơ vơn vei rong mă lei vei lăng sơ đơ\ng hơ tăih kơ rim an^h kon pơ lei oei đei hơ drong ư\h kơ hơ chăng kư\ kă. Găh vei lăng jơ hngơ\m jăn ăn kơ kon pơ lei ‘no\h ku\m đei pơ gơ\r kơ tă hăm jang pơ gang jang hơ dai hăm an^h jang pơ gang đei tơ drong jang hơ dro# hơ nơ\ng đei tơ drong jang khăm hơ met j^ păng krao hơ vơn kon pơ lei bơ\ jang kiơ\ vei lăng sơ đơ\ng rơ go\h ‘lơ\ng tơ mam sa.”

Kiơ\ kơ rim [ak si tơ\ hnam pơ gang de#h char Dak Nông, ma\ đơ\ng hlôi đei tơ pl^h lơ, mă lei hơ mơt kơ đei [o#h dôm tơ drong j^ tơ po\h oei đei [o#h tơ\ rim pơ lei pơ la kon kông. Ch^h jo# hơ len ăn [o#h, kơ so# bơ ngai đei j^ dôm tơ drong j^ nhen j^ klak chro\h, hie\n, che\p bơ lo\ tơ\ hơ ‘io\h tơ ring kon kông đei tru\h vă je#  60%. Tơ pă yan âu ‘nâu ăn [o#h kăl kơ hơ to\k pran hlo\h dơ\ng tơ drong jang tơ roi tơ băt hơ to\k ‘lơ\ng đon băt kơ chăng vei lăng rơ go\h tơ\ tơ pôl rim pơ lei pơ la.

Vă kon pơ lei băt hơ dăh [iơ\ găh tơ drong tang găn j^ kiơ\ đơ\ng oei xa rơ go\h ‘lơ\ng, nhôn đei jơ pơ ma nuh hăm {ak si Nguyễn Văn Sinh, Pho\ kơ dră An^h jang pơ gang tang găn tơ drong j^ dêh char Dak Nông găh tơ drong ‘nâu.

-P^nh: {ak si ăi khei ‘năr âu ki Dak Nông adrin jang tơ roi tơ băt thoi yơ vă hơ to\k đon vei lăng rơ go\h, oei xa ‘you lơ\m tơ pôl, pơ lei pơ la, hă?

-{ak si Nguyễn Văn Sinh tơl: Nhôn năng tơ drong jang tang găn j^ jăn ăn kon pơ lei j^ tơ drong tôch g^t kăl, lơ\m no\h năng tơ drong tơ roi tơ băt j^ tơ drong tôch đei yoa vă kon pơ lei hlôh vao, đei đon tang găn j^ ăn kơ dih. Băt hơ dăh thoi no\h, nhôn pơ gơ\r tơ roi tơ băt trong tang găn j^ kiơ\ khei ‘năr. Kiơ\ khei ‘năr, pơ yan j^ nhôn tơ le\ch trong tơ roi tơ [ôh. Mă loi khul jang pơ gang tơ\ tơ ring, tơ\ pơ lei pơ la hơ nơ\ng tơ roi tơ băt trong tang găn j^. Pơ tho ăn kon pơ lei pơm kiơ\ tơ drong tang găn j^ tơ\ tơ ring, tơ\ pơ lei kơ dih.

-P^nh: Mưh lei, đon vei rơ go\h, oei xa ‘you lơ\m tơ pôl tơ\ pơ lei pơ la hăm đei tơ plih ‘lơ\ng [iơ\ ưh?

-{ak si Nguyễn Văn Sinh tơl: Kiơ\ đơ\ng tơ roi tơ băt, hơ dai hăm bơ\ jang lơ trong tang găn j^ đơ\ng khul jang pơ gang, lơ\m dôm sơ năm tơ je# âu tơ drong j^ jăn jur [iơ\ tôch lơ. Lơ\m no\h, nhôn jo# pơ têng hăm sơ năm 2013 ‘no\h sơ năm 2014 jur vă je# truh 2000 ‘nu bơ ngai j^ măt. Găh j^ tơ po\h bơ\n đei 28 tơ drong j^ tơ po\h, lơ\m tơ ring hrei ‘nâu lăp đei 11 tơ drong j^ tơ po\h đe\ch.

-P^nh: {ak si ăi, apinh ih tơ roi găh dôm tơ drong hơ mơt đei j^ tơ po\h yoa đơ\ng oei xa ưh rơ go\h lơ\m tơ pôl thoi yơ lăng?

-{ak si Nguyễn Văn Sinh tơl: Kiơ\ đơ\ng yăn âu đei [ôh, mưh kon pơ lei băt, yoa kiơ đei j^ jăn păng băt trong tang găn ‘no\h đe sư gơ\h găn đei tơ drong j^ ăn kơ dih ‘lơ\ng [iơ\. Lơ\m dêh char nhôn đei 1, 2 tơ drong j^ tơ po\h đei hơ nơ\ng nhen, j^ klak chroh âu to…Yoa thoi no\h dôm tơ ring hrei ‘nâu tơ drong erih xa oei mơ mat tat, tơ drong oei xa kơ kon pơ lei tam gan rơ go\h kơ na tơ drong j^ klak oei đei hơ nơ\ng. Mă 2, lơ\m tơ ring nhôn, j^ pơ lo\ sôt ret, 1 lơ\m dôm dêh char đei tơ drong jang tang găn j^ ‘lơ\ng hlo\h hrei ‘nâu. {ât ‘nao tơ klăh dêh char đei hlo\h 8000 ‘nu bơ ngai j^ pơ lo\ sôt ret, truh sơ năm 2014 nhôn đei hlo\h 500 ‘nu bơ ngai j^ sôt ret, jur dang 89%. Kiơ\ đơ\ng no\h gơ\h [ôh, tơ dăh kon pơ lei hlôh vao, kơ dih kâu tang găn j^ ‘no\h tơ drong tang găn j^ gô đei bơ\ jang ‘lơ\ng [iơ\.

-P^nh: Mă hơ dăh, mih ma duch nă athei erih xa thoi yơ vă gơ\h rơ go\h, veh ver [iơ\ dôm tơ drong j^ jăn?

-{ak si Nguyễn Văn Sinh tơl: Blu\ng a, mih ma duch nă athei răp mơ\ng tơ drong tơ roi lơ\m tơ ring, ku\m nhen dôm tơ drong tơ roi đơ\ng kăn [o# jang pơ gang pơ tho ăn kon pơ lei. Kiơ\ đơ\ng tơ drong tơ roi ‘no\h đei hloi lơ nơ\r pơ tho đơ\ng an^h jang pơ gang nhen tơ le\ch tơ drong jang tang găn j^ đơ\ng khul kơ dră pơ gơ\r tơ ring, khul gru\p, an^h jang chinh tr^. Pơ ma adro#, hăm 1, 2 tơ drong j^ blu\ng a athei băt j^ đei đơ\ng yơ, đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h tơ le\ch trong tang găn nhen lơ\m tơ drong tang găn j^ pơ lo\ sôt ret, bơ\n tep athei cho# kơ mu\ng, mă năm [ich tơ\ mir, tơ\ ro\h athei che\p ba kơ mu\ng ‘năi păng kơ mu\ng âu athei tong lơ\m đak pơ gang pơ lôch hơ nge\nh. Găh j^ klak chroh ‘no\h athei so\ng xa tơ mam s^n, nhă đak to\, vei rơ go\h cham char lơ\m pơ lei, hnam oei rim năr.

-P^nh: Mưh đei j^ tơ po\h ‘no\h tơ pôl, ku\m nhen bơ ngai j^ athei pơm kiơ?

            -{ak si Nguyễn Văn Sinh tơl: Mưh [ôh j^ tơ po\h, blu\ng a bơ\n athei pơm kiơ\ nơ\r pơ tho đơ\ng an^h jang pơ gang. Lơ\m no\h đei lơ tơ drong j^ tơ po\h athei ăn oei hơ dro# pơ tih gia nhen j^ gro\nh, le# ăn bơ ngai j^ ngôi hơ dai hăm hơ io\h nai tam đei j^. Lăng kiơ\ tơ drong j^ bơ\n ăn sư [ich hơ met j^ hơ dro#, mă lei ku\m đei tơ drong j^ athei oei xa rơ go\h đơ\ng kơ dih. Pơ tih gia nhen j^ klak chroh ‘no\h, athei so\ng xa tơ mam pai s^n, nhă đak rơ\ to\, ưh gơ\h so\ng xa tơ mam hơ drih. Mưh đei j^ bơih athei năm hơ met tơ\ hnam pơ gang hloi, mă loi ‘no\h hnam pơ gang te\h đak pơ jinộne# hlo\h vă chă khăm hơ met j^.

-Nơ\r bơ nê: Lei à, bơ nê kơ ih [ak si hơ! 

Dơ\ng hăm Thuem: Tơ blơ\ păng pơ re