VOV4.Bahnar - Lơ\m năr vă je# Têt, ‘me\h vă yua tơ mam sa to\k lơ hơ nhăk tru\h tơ drong pơm tơ le\ch te\ch mơ dro tơ mam sa ku\m to\k kiơ\. Tơ drong rơ\ih io\k, vei lăng ư\h kơ ‘lơ\ng tơ mam sa… pơm ăn [ơm kơ ne# tru\h jơ hngơ\m jăn bơ ngai răt yua.

Mư\h yua tơ mam ư\h kơ gơ\h ‘lơ\ng gô pơm ăn 1,2 tơ drong j^ đơ\ng lăp ai tru\h kơ tang, tơ hli tru\h hơ kâu jăn nhen j^ klak, [ơ [lut hăk, chro\h, yu\h, rơ mơ\n hơ kâu, dui jơ hngơ\m ư\h kơ hiôk, pơ nhu\ng pham… gô hơ nhăk tru\h lôch răm. Dôm tơ drong j^ yua đơ\ng pơ nhu\l tơ mam sa đei [o#h đơ\ng 12 tru\h 72 jơ đơ\ng ro\ng kơ sa tơ mam sa đei ‘me# ‘mach, mă lei sư ku\m gô đei [o#h đơ\ng 30 pơ n^t tru\h 4 gie\ng đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h. Tơ dăh bơ\n nge#h kơ d^h đei j^ yua đơ\ng tơ mam sa, athei tơ roi hloi hăm [ak si dăh mă năm tơ\ hnam pơ gang vă vei lăng tơ tom, lăp…

Hơ io\h ie\, bơ ngai kră, dro\ kăn oei hơ năp, bơ ngai ư\h kơ pran… ‘no\h j^ dôm bơ ngai hơ mơt lơ [ônh kơ đei pơ nhu\l tơ mam sa. Dôm bơ ngai [ônh kơ đei ư\h kơ ‘lơ\ng âu ư\h khan lăp hơ to\k tơ drong hơ mơt kơ đei j^ yua đơ\ng tơ mam sa pơm ăn, mă oei đei lơ tơ drong hơ mơt đei j^ đunh hlo\h, athei [^ch tơ\ hnam pơ gang, [ơ\t lăp lôch răm. Mă hơ dăh ‘no\h:

Hăm bơ ngai dro\ kăn oei hơ năp ‘no\h dôm tơ drong tơ pl^h [ơ\t oei hơ năp pơm tơ pl^h tơ drong pran jăng kơ bơ ngai me\, pơm ăn dro\ kăn oei hơ năp [ônh kơ đei j^ yua đơ\ng tơ mam sa hlo\h. Yo\ng j^ đei pơ răm ku\m gơ\h kiơ\ đơ\ng tơ pu kon păng tơ po\h tơ\ nge lơ\m klak. J^ yua đơ\ng tơ mam sa [ơ\t oei hơ năp ‘no\h kơ tang păng gô hơ nhăk tru\h nge ư\h kơ gei, rơ ne\h ư\h kơ tôm khei, lôch lơ\m klak dăh mă lôch tơ\ nge ‘nao rơ ne\h.

Hơ io\h ie\ đei lơ tơ drong ư\h kơ pu\n đei j^ yua đơ\ng tơ mam sa hlo\h yua kơ tơ drong pran đơ\ng sư oei to\k bo\k iung. Hăm bơ ngai kră, mư\h kră, tơ dỏng pran đei tơ jur păng lơ\m hơ kâu jing hiơ\ hy^n lơ\m tơ drong lăng băt păng hu\t le# yo\ng j^ đei pơ răm ăn hơ kâu. Bơ ngai kră đa đei j^ đunh, yua lơ pơ gang ku\m pơm tơ jur tơ drong pran kơ na [ônh kơ đei j^.

Tơ drong pran ‘no\h j^ tơ jră kơ d^h đơ\ng hơ kâu vă tơ jră plơ\ tơ drong j^ pơ răm. Tơ\ bơ ngai pran jăng, tơ drong pran [ônh kơ tơ jră plơ\ dôm tơ drong j^ pơm ăn âu. Mă lei, tơ drong pran đơ\ng bơ ngai j^ tơ gep klơm klak, bơ ngai j^ HIV/AIDS, ung thư...đa đei ư\h kơ jăng, pơm ăn hơ kâu jăn [ônh kơ đei j^, lơ\m no\h đei j^ yua đơ\ng tơ mam sa pơm ăn.

Bơ ngai j^ hơ yô s^k: Hăm bơ ngai j^ hơ yô s^k, tơ drong vei rơ go\h ‘lơ\ng tơ mam sa roi g^t kăl hlo\h. ‘Ngoăih kơ tơ drong pran đei tơ jur ‘no\h tơ\ bơ ngai j^ âu dôm tế bào pơm tơ le\ch axit hlu\ng păng dôm trong hoan tơ gu\m hlu\ng păng trong klak đei rơ ka, pơm ăn tơ mam sa đei đom lơ\m trong klak đunh [iơ\. Tơ drong ‘nâu pơm ăn yo\ng j^ đei pơ răm păng dôm tơ mam pơm ăn j^ nai gô đei tơ drong hiôk iung chek lar lơ\m trong klak, pơm ăn pơ nhu\l de#h hlo\h.  Plei le\n ku\m đei [ơm kơ ne# kơ tang tơ\ bơ ngai hơ yô s^k, ư\h kơ tơ le\ch đei dôm tơ mam pơ nhu\l, yo\ng j^ pơm pơ răm. Hlo\h kơ ‘no\h dơ\ng, dôm bơ ngai j^ hơ yô s^k ư\h kơ đei hăk păng chro\h gô pơm ăn trong pham ư\h kơ sơ đơ\ng… ‘No\h j^ dôm tơ dỏng tơm pơm ăn bơ ngai j^ hơ yô s^k tơ dăh đei pơ nhu\l tơ mam sa gô de#h hlo\h, athei [^ch tơ\ hnam pơ gang, [ơ\t lăp krê hơ mơt tru\h hơ kâu jăn tơ dăh ư\h kơ đei do\ng hơ met tơ tom, lăp...

Vă tang găn dôm tơ drong j^ yua đơ\ng tơ mam sa, tơ dăh bơ\n oei lơ\m gru\p bơ ngai đei hơ mơt kơ đei j^ yua đơ\ng tơ mam sa ‘nao tơ roi, ‘ne\ kơ sa ‘nhe\m dăh mă ie\r bip hơ dr^h dăh mă pai tam mă s^n; ka hơ dr^h, hơ dang păng hơ reng pai s^n 1 puăt, hơ bâu hơ dr^h, đak to\h tam mă đei pơm rơ go\h, kơ tăp ie\r bip hơ dr^h dăh mă tam mă pai s^n…; ‘nhot plei ‘long hơ dr^h tam mă ôp, đei hloi ‘nhot [âu khach, xà lách; đak ep plei ‘long dăh mă ‘nhot plei ‘long ư\h kơ dei pơm rơ go\h, xúc xích, ‘nhe\m tơ ngie\t, tơ mam ie\r bip păng ka chhu tơ\ ‘ngui… .

Lơ\m pai pơm tơ mam sa kăl pơm kiơ\ ‘lơ\ng 4 tơ drong tơm tơ\ hơ la âu:

Yo\ng j^ gô tơ po\h đơ\ng ti, ‘long tơ cho\h păng dôm tơ mam yua tăh lơ\m tơ mam sa, pơm ăn j^. Yua thoi no\h kăl kơ ôp ti hăm sơ [o\ng hơ drol păng đơ\ng ro\ng kơ pơm pai tơ mam sa to\ se\t hlo\h 20 giây. Athei yua hla ar vă pơm rơ go\h an^h pai go\. Tơ dăh yua che athei p^h che âu hơ nơ\ng vă vei sơ đơ\ng rơ go\h. Pơm rơ go\h dôm tơ mam pai pơm mă ‘yâu nhen ‘long tơ cho\h, pơ nhan chhe\r…Ôp rơ go\h plei ‘long păng ‘nhot tơ\ hơ la tơ nglang đak. Hăm tơ mam sa tăh lơ\m kơ hôp, athei [lo\k sut rơ go\h tơ nglơ\p hơ drol kơ pơ\ih.

Đei pơm j^ đơ\ng âu đơ\ng to đei [o#h mư\h yo\ng j^ tơ po\h đơ\ng tơ mam sa âu tơ\ tơ mam sa nai. Tơ drong ‘nâu đei [o#h lơ mư\h le# ‘nhe\m hơ dr^h, ier bip, ka hơ dang păng kơ tăp ie\r bip lơ\m hơ tu\h tơ ngie\t hơ dai hăm tơ mam huch nhă păng tơ mam sa s^n. Vă tang găn đei j^ tơ po\h băl, kăl kơ le# tơ mam sa hơ dr^h tăh lơ\m tơ pu hơ dro#. ‘Ne\ yua atu\m dôm tơ mam pơm pai tơ mam sa s^n hăm tơ mam sa hơ dr^h.

Tơ mam sa kăl kơ đei pai s^n. Hơ dai hăm ‘no\h hơ yu\h tơ ngie\t ku\m pơm hiơ\ tơ drong chek lar đơ\ng yo\ng j^ đei pơ răm. Vui hơ yu\h tơ ngie\t hơ tu\h pơm tơ ngie\t đơ\ng hơ la kơ 5^oC tơ\ hơ la ‘no\h j^ 1 lơ\m dôm trong đei yua hlo\h vă tơ jur hơ mơt kơ đei j^ yua đơ\ng tơ mam sa pơm ăn. Yua nhiệt độ lơ\m hơ tu\h tơ ngie\t hơ nơ\ng hơ la kơ 5^oC păng hơ tu\h tơ ngie\t hlo\h 0^oC dăh mă to\ hlo\h dơ\ng. Vă pơm tơ ngie\t tơ mam sa [lep trong, kăl kơ pơm tơ ngie\t ‘nhe\m nhu\ng, ie\r bip, kơ tăp ie\r bip, ka hơ dang păng dôm kơ loăi [ônh kơ hư nai lơ\m dang 2 jơ đơ\ng ro\ng kơ pai dăh mă răt. Pơm tơ ngie\t lơ\m dang 1 jơ tơ dăh tơ\ to\ hlo\h 32^oC.

Thuem: Tơ blơ\