VOV4.Bahnar - Lơ\m tơ drong ar^h sa rim năr, đei tôch kơ lơ tơ drong tơm pơm ăn pơ nhu\l tơ\ hơ io\h. Dôm tơ drong tơm đei [o#h gơ\h tơ roi tru\h ‘no\h j^: yua đơ\ng bơ ngai ‘lo\ ư\h kơ hlo#h vao, pơ nhu\l ư\h kơ pơ rơ\ng, pơ nhu\l yua đơ\ng pơ lôch, pơ nhu\l yua đơ\ng thây pơ gang pơm ăn. Pơ nhu\l tơ\ hơ io\h pơm ăn [ơm tru\h lơ găh jơ hngơ\m jăn ăn tơ drong t^h vơ\ đơ\ng hơ io\h đơ\ng ro\ng âu kơnh. Yua thoi no\h, rim đe me\ [a\ kăl athei lăng tru\h dôm tơ drong g^t kăl lơ\m tang găn pơ nhu\l tơ\ hơ io\h.

Hơ io\h đei pơ nhu\l yua đơ\ng lơ tơ drong tơm pơm ăn. Đa đei dôm tơ dỏng tơm pơm ăn pơ nhu\l nhen tơ\ hơ la âu:

- Yua đơ\ng tơ drong ư\h kơ hlo#h vao păng ư\h kơ đei lăng tru\h đơ\ng bơ ngai ‘lo\: mư\h hơ io\h đei j^, me\ [a\ đa đei tơ drong joăt chă năm răt kơ d^h pơ gang hơ met kiơ\ hlo#h vao đơ\ng kơ d^h kâu dăh mă mơ\ng kiơ\ nơ\r tơ roi akhan đơ\ng dôm bơ ngai jum dăr…. Đơ\ng no\h hơ nhăk tru\h tơ drong yua lơ pơ gang dăh mă yua ư\h kơ [lep pơ gang, ư\h kơ [lep kơ liêu dăh mă [lep pơ gang mă lei yua hlo\h kơ liêu mă ư\h kơ băt akhan pơ gang gô pơm pơ răm ăn hơ io\h. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, tơ drong rim đe me\ [a\ chă hu\t kơ d^h dăh mă hơ to\k kơ liêu pơ gang dăh mă yua dơ\ng hla ar pơ gang so, io\k pơ gang đơ\ng hơ io\h âu ăn hơ io\h nai yua, [ơ\t lăp đei bơ ngai oei io\k pơ gang bơ ngai ‘lo\ đang kơ ‘no\h chă klăih song kơ liêu kơ d^h ăn kơ hơ io\h huch… hơ nhăk tru\h hơ mơt pơ nhu\l pơ gang.

- Pơ nhu\l ư\h kơ pơ rơ\ng: pơ nhu\l đei [o#h yua đơ\ng hơ io\h sa kơ d^h, huch pơ gang, tơ mam sa yua đơ\ng me\ [a\ le# ư\h kơ pơ ‘lơ\ng, đa đei [o#h lơ tơ\ hơ io\h ‘nao gơ\h nơ năm.

- Pơ nhu\l yua đơ\ng pơ lôch kơ d^h: Đa đei [o#h tơ\ sơ năm păh iung ( hlo\h 10 sơ năm). Dôm hơ io\h âu kăl athei đei khăm păng pơ tho tơ [o#h găh jơ hngơ\m đon tơ che\ng păng oei sa lơ\m tơ pôl.

- Pơ nhu\l yua đơ\ng thây pơ gang pơm ăn; 1,2 ‘nu bơ ngai đei pơ nhu\l yua đơ\ng ăn yua pơ gang, kơ liêu, trong yua, hơ dai pơ gang… tam mă lăp. Mă đơ\ng thoi no\h ră, ku\m đei dôm bơ ngai pơ nhu\l đei [o#h hloi [ơ\t yua [lep kơ liêu, [lep athei yua đơ\ng hơ kâu [ônh ư\h kơ ‘lơ\ng hăm pơ gang. 1,2 pơ gang gô pơm ăn pơ nhu\l krê hơ mơt nhen: Digoxin….

Dôm kơ loăi pơ nhu\l đa tơ [ơ\p ‘no\h j^ pơ nhu\l pơ gang păng pơ nhu\l tơ mam sa hăm 1,2 tơ drong đei [o#h tơ\ hơ la âu:

- Găh trong klak: j^ klak, [ơ [lut, hăk, chro\h.

- Găh dui jơ hngơ\m: hie\n hơ ‘nơ\k, dui jơ hngơ\m hre\nh, hơ ku\ng hơ [răp, dui jơ hngơ\m mơ mat.

- Găh kơ\l ‘ngok: ư\h kơ hơ dơ\r dăh mă gơ\, tơ tơ\ jơ\ng ti (tơ\ mu\h măt, kơ tơ\h, blu, kơ ko\ng ti). De#h hlo\h đei jo tơ\ dui jơ hngơ\m, plei nu\ih tơ te\h ư\h kơ ‘lơ\ng.

 - Đei [o#h hơ to\k đak rơ [ơ\r: khoak mơ dêr, đak trong klak, pơ u\h pơ ang, đak hai.  

Mư\h jâu hơ io\h đei pơ nhu\l, me\ [a\ athei lăng hơ len jum dăr vă tơ chă dôm tơ mam jâu pơm pơ nhu\l păng krao điên thoăi tru\h hnam pơ gang vă đei trong pơ tho hơ met mă lăp. Mư\h ba hơ io\h tru\h tơ\ hnam pơ gang, athei che\p ba dôm tơ mam jâu pơm ăn pơ nhu\l.

Hơ met hơ io\h đei [o#h pơ nhu\l:

- Krao kơ\p kư\u dăh mă tơ te\nh chơ bơ ngai j^ tru\h tơ\ an^h jang pơ gang tơ je# hlo\h.

- Pơm hăk ăn hơ io\h, kăl gơ goch hơ lo\ng ăn hơ io\h roi hăk lơ roi ‘lơ\ng vă tơ le\ch đ^ tơ mam sa, pơ gang pơ nhu\l le\ch tơ\ ‘ngoăih, dăh mă ăn nhă đak [o\h pơm păh lăp, pơm 2 tơ ‘mo\ng đak [o\h lơ\m 1 kơ cho\k. Ư|h kơ pơm ăn hăk mư\h pơ nhu\l  axit, kiềm, đak dâu đak xăng.

- Le# hơ io\h [^ch pơ dơ\h păng hơ len lăng tơ drong hiong đak đơ\ng hơ io\h yua đơ\ng hăk, chro\h vă vei sơ đơ\ng tơ mơ\t đak mă tôm. Tơ dăh [o#h hơ io\h yu\h ‘no\h yua pơ gang kháng sinh păh lăp păng ăn huch than hoạt tính đơ\ng 5 - 10g vă tơ mơ\t kơ chơ\t pơ nhu\l.

- Pơ dơ\h tơ drong yua tơ mam sa, pơ gang jâu pơm ăn pơ nhu\l. Vei pơ đ^ tơ mam sa rơ kăh, ^ch, kơ chơ\t hăk, pơ gang hlôi yua vă năm hơ len lăng, tơ roi hloi ăn kơ an^h jang pơ gang je# hlo\h. Hum hăm sơ [ơ\ng, đak rơ go\h tơ dăh đei pơ nhu\l kiơ\ hơ kăr.

Vă tang găn pơ nhu\l tơ\ hơ io\h:

- Ư|h kơ gơ\h răt kơ d^h pơ gang ăn kơ kon huch. Ư|h kơ gơ\h ăn hơ io\h huch pơ gang ư\h kơ băt hơ dăh kơ loăi, ư\h kơ băt hơ dăh đơ\ng yơ pơm tơ le\ch. Athei yua pơ gang kiơ\ [lep hla ar đơ\ng [ak si ăn rim ‘măng khăm. ‘Ne\ kơ yua hla ar pơ gang lơ\m ‘măng khăm hơ drol dăh mă hla ar pơ gang đơ\ng hơ io\h nai dăh mă đơ\ng bơ ngai ‘lo\ ăn kơ hơ io\h.

- Pơ gang athei đei vei lăng pơ ‘lơ\ng lơ\m kơ chai đơ\p hlom, đei pơ klep hơ năn pơ gang, khei ‘năr hơ găt yua rơ đăh. Le# pơ gang hơ tăih kơ hơ io\h, ‘lơ\ng hlo\h ‘no\h j^ le# pơ gang lơ\m hơ tu\h đei khoă sơ đơ\ng. Pơm rơ go\h hơ tu\h pơ gang u\nh hnam hơ nơ\ng, hu\t le# pơ gang đ^ khei ‘năr gơ\h yua, pơ gang hư. 

- Ư|h kơ gơ\h huch pơ gang [ơ\t măt hơ io\h yua kơ hơ io\h tôch kơ [ônh kơ rok. Đe me\ to\k bo\k ăn kon mo\m mư\h yua pơ gang athei đei tơ drong pơ tho tơ [o#h đơ\ng [ak si yua kơ đei 1 kơ so# pơ gang hrơ\m đơ\ng đak to\h me\ pơm pơ nhu\l ăn hơ io\h.

- Ôp ti rơ go\h hăm sơ [o\ng hơ drol kơ so\ng sa. Ư|h kơ le# hơ io\h so\ng sa ư\h kơ đei tơ drong vei lăng đơ\ng bơ ngai ‘lo\. 

- Vei lăng tơ mam sa rơ kăh păng dôm kơ loăi tơ mam sa nai lơ\m hơ tu\h tơ ngie\t tơ dăh tam mă kăl kơ yua tru\h. Tơ dăh tơ mam sa s^n bơ\n tăh lơ\m kơ hôp rơ go\h.

- ‘Ne\ kơ yua dơ\ng tơ mam sa đei [o#h hư. Hơ len lăng khei ‘năr yua đơ\ng dôm tơ mam tăh lơ\m tơ pu hơ drol kơ sa. 

Thuem: Tơ blơ\