VOV4.Bahnar - Oei ăh tôch trong Trần Nhật Duật, phường Tân Lợi, plei tơm Buôn Ma Thuột, pơlei Ako\ Dhông jing minh lơ\m to\ xe\t pơlei pơla Êđê dang ei oei răk vei dôm kơjă joh ayo\ kră xơ\ kăp g^t kơ bơngai Êđê. Lơ\m pơlei atu\m hăm jăl trong kơxu, bê to\ng rơgoh ‘lơ\ng noh hnam kơjung kră xơ\, păng lơ\m rim hnam noh oei răk vei lơ hơmru\k ching chêng, tơdrong tanh brai, pai xik tơm, dôm tơmam yua graxia nhen ching chêng, tang do\ Kpan, go\ ge... atu\m hăm khôi kră xơ\ kơ bơngai Êđê.  Dôm kơjă juăt jue kăp g^t noh hlôi pơjing minh um ai kăp g^t kơtă lơ\m plei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lak.

Nhôn năm truh pơlei Ako\ Dhông ăh ‘năr blu\ng khei 3, jăl trong kơxu năm truh pơlei rơgoh ‘lơ\ng, [ar păh trong noh pơga đei pơtăm ‘long jơk kăt pơro\ tôch rơgei, lơ\m cham hnam noh lơ hơdre\ch pơkao oei chôh ang ăh ‘năr to# chră. Tơdrong kăp g^t hloh hăm dôm bơngai năm truh tơ\ âu noh jing hloh kơ mơj^t to\ hnam kơjung kră xơ\ bơbu\ng găch hlôi xo xe\ch hrau atu\m hăm hnam man tih ‘nao kiơ\ um ai ‘nao dang ei.

Hăm bơngai Êđê, hnam kơjung jing um pơtih ăn joh ayo\, jing plei nuih, xe\ch pham, jing tơdrong tơguăt graxia kơ hơdrung hơdre\ch po. Hnam kơjung ưh adro# anih oei xa kơ unh hnam mă oei jing cham char joh ayo\, anih xoi tơbeh kiơ\ khôi kră xơ\ đei pơgơ\r...

Pơmai H’Len Niê, tơ ‘ngla anih te\ch ca phê Arul, tơm kơ [ar to\ hnam kơjung lơ\m pơlei Ako\ Dhông ăn tơbăt: Yuơ ‘meh vei răk joh ayo\ kon kông, pơmai hlôi pơjing hnam kơjung kơ unh hnam po jing minh cham char kăp g^t. Kiơ\ kơ noh, lơ\m hnam kơjung xo, pơmai chă ‘măn tơmam yua tơ\ hnam lơ\m rim năr kơ bơngai Ê đê nhen ching chêng, go\ ge, tang do\ Kpan, hơgơ\r, plu\ng ‘long, hơkăt jop, hơbăn ao kon kông, bro\ kon kông. Oei lơ\m hnam kơjung ‘nao, xư ‘măn cham ăn tơmoi truh huch ca phê. Pơmai H’Len ăn tơbăt, mă hlôi đei hnam kơjung xo, mă lei yuơ ‘meh vei răk tơ[ăk mong joh ayo\ Ê đê noh pơmai xơkơ\t bơ\ minh pôm hnam kơjung dơ\ng. Kơlih kiơ\ kơ xư trong tơnăp hloh vă vei răk joh ayo\ yă [ok pơxư\ ăn, noh rim bơngai kon kơ hơdrung hơdre\ch athei kơdih vei răk tơ[ăk mong hăp: “Tơdrong tơm noh găh đon kơche\ng kơ rim bơngai, mưh ba g^t kơ dôm bơngai hlôi pơjing pơlei âu noh dăh pơm jang, dăh răk vei, kơlih joh ayo\ po noh kơdih po đe\ch chă vei, ưh đei đe nai răk ăn ôh. Adro# kăl hlôh vao đe\ch, rim bơngai kơdih vei po noh gô đei minh unh hnam hăm um ai kơdih, păng minh unh hnam kơdih noh gô đei minh tơpôl hăm um ai kơdih”

Găn ga lơ khei năr đơ\ng tơ iung pơjing pơlei truh hơto\k tơ iung, tơpă hlôi đei xơnăm tơdrong erih kon pơlei tơ\ pơlei Ako\ Dhông to\k pơdro\ng gơnơm đơ\ng tơm ca phê, lơ bơngai kơche\ng truh tơdrong păi le# hnam kơjung kon kông vă man hnam ‘nao. {ôh thoi noh, [ok Ama H’Rin – minh lơ\m dôm bơngai mă blu\ng bơ\ hnam tơ\ pơlei – hlôi pơđăp hăm jơnu\m pơgơ\r pơlei chih tơchơ\t kơ pơlei pơla, pơkăp unh hnam mă yơ bơ\ hnam ‘nao noh athei man găh rong hnam kơjung kon kông; gơnơm noh mă tơdrong ‘nao duh athei đơ\ng ro\ng kơ hnam kon kông, mă lei bơbu\ng hnam xo duh oei [ơ\t doh, jing tơmam bơ\ng pang ăn gru grua yă [ok xơ\ ki.

Tơpôl roi năr roi hơto\k tơ iung, tơdrong erih roi tơplih, pơlei Ako\ Dhông duh tơplih dơh po. Đơ\ng minh pơlei erih kơ kot lơ\m plei tơm, pơlei Ako\ Dhông dang ei hlôi băt jang tơmang pơhiơ\ hăm kơdih tơdrong joh ayo\ kơ hơdrung hơdre\ch po. Đe xư xơng tơmoi hăm dôm kơmăng ako\m pơdăh ching chêng, xoh jơmu\l unh, hri hơxuang păng et xik tơm tơ\ hnam kơjung.

Pơmai H’ Min Niê – bơngai lơ\m pơlei âu ăn tơbăt, unh hnam pơmai duh oei vei tơdrong jang tanh brai, adrol ki me\ xư, păng xư tanh brai ‘măn yua lơ\m unh hnam đe\ch, đơ\ng ‘năr hơto\k jang tơmang pơhiơ\, tơbre me\ kon pơmai pơih Êđê Shop vă te\ch tơmam tanh păng minh [ar tơmam drăm kơ tơring ca phê, găr tiu...: “Tanh brai jing tơdrong jang juăt jue hăm inh, dang ei [ôh lơ\m pơlei đei tơmoi truh tơmang noh inh oei tơ\ hnam tanh brai păng te\ch tơmam tanh tơ\ hnam hloi. Đunh kơ âu mơj^t xơnăm, noh hnam oei, trong nơnăm ưh đei nhen thoi âu ôh, dang ei noh tơplih bơih, mă hăt noh đơ\ng pơlei âu jang tơmang pơhiơ\ noh tơplih [ôh hơdăh hloi. Đei hnam jang ca phê, đei hnam ako\m găh ching chêng. Hnam inh noh tanh brai, đei hnam pai xik tơm, đei hnam kơjung đe ‘măn chă ako\m ho\k hôp, mă tơmoi et xa noh đe duh rơih dôm tơmam xa kăp g^t kơ bơngai Êđê.”

Kiơ\ kơ [ok Y Pun Niê Bing, Kơdră pơlei Ako\ Dhông, dang ei pơlei đei 278 unh hnam, 1.050 măt bơngai, lơ\m noh đei 63 unh hnam kon kông hăm 305 măt bơngai. Lơ\m pơlei ưh đei unh hnam hin dơnuh păng dôm unh hnam pơm jang đei yua kơ hre\ng triu hlj minh xơnăm roi năr roi đei lơ. Mu\k drăm hơto\k tơ iung, kon pơlei duh tơre\k truh tơdrong erih đon bơnôh păng hơto\k tơdrong vei răk tơ[ăk mong kơjă joh ayo\ juăt jue kon kông. ‘Nguaih kơ hnam kơjung, cham char joh ayo\ ching chêng duh đei kon pơlei răk vei. Dôm tơdrong ako\m ăh ‘năr lêh, ‘năr et xa, tôn pơdăh ching chêng, tanh brai, pai xik tơm; dôm khôi erih xa kră xơ\ nhen pu\ hơkăt năm tơ\ mir, pơma nơ\r kon kông, erih dơnưp tơguăt tơguăl đei kon pơlei răk vei păng tơbang hơdăh: “Rim hnam duh oei răk vei hơbăn ao kon kông, đunh đunh noh đe oei pơm lêh pôk bơnê kơ me\ [ă, yă [ok. Găh khôi xo nhen pơx^t pơkong duh oei kiơ\ khôi xo kơ kon pơlei, mă lei đei tơplih [iơ\, pơtăl kơ xơ\ ki noh pơkăp jên oei klo hơkăn hăm minh pôm kơpô, rơmo noh dang ei đe pơtih đe\ch, pơhlom 10-15 triu hlj nhen tơmam vă axong đơ\ng me\ [ă ăn kon hơ ioh oei klo oei hơkăn. Tơdrong jang tanh brai, pai xik tơm noh yă [ok duh oei pơtoi pơtho ăn đe kon đe xâu”

Tơdrong mă pơlei Ako\ Dhông duh oei răk vei đei um ai joh ayo\ juăt jue kơ hơdrung hơdre\ch, hlôi pơjing đei um ru\p adro# kăp g^t lơ\m plei tơm Buôn Ma Thuột. Duh đơ\ng tơdrong âu, hlôi hơvơn lơ tơmoi truh tơmang păng pơdơh pơdei rim ‘măng năm truh tơmang tơ\ Dak Lak. Pơmai Nguyễn Đỗ An, tơmoi đơ\ng Đà Nẵng tơroi, âu jing ‘măng mă 3 pơmai truh tơ\ Dak Lak păng pơđ^ 3 ‘măng pơmai tơchă truh pơlei Ako\ Dhông, kơlih um ru\p ‘lơ\ng ro\ bri kơdrơ\ng kơ pơlei pơla ăh tong ane# tơring kơdra#m: “{ơ\t inh hăm bôl boăl năm truh tơ\ âu noh mă ăh tong ane# tơring kơdra#m mă lei um ai joh ayo\ tơ\ âu rim bơngai duh oei răk vei tơdrong xo nhen xơ\ ki, noh jing tơdrong mă tôch lăp.”

Pơlei Ako\ Dhông to\k bo\k roi hơto\k tơ iung, kiơ\ tom tơdrong erih ‘nao dang ei kơ tơring kơdra#m mă lei duh oei răk vei um ai kơdih cham char păng đon bơnôh kon pơlei. Tơdrong lu\k lơ\k đơ\ng um ai kră xơ\ păng ‘nao dang ei pơjing minh he# tơdrong ‘lơ\ng ro\ chrih chrai, pơjing um ai kăp g^t kơ pơlei pơla ăh tong ane# tơring kơdra#m đei adro# kơ plei tơm  Buôn Ma Thuột đe\ch.

Lan chih păng rapor