VOV4.Bahnar - Puih mak to\k bo\k yak mơ\t lơ\m jơ\p jang tơring tởang lơ\m te\h đak. Rim pơley pơla Tây Nguyên, lơ\m ‘năr to\ [rach, jơva ch^ng chêng djơ djr^ng djơ djrăng vang vợc, u\nh hnam ako\m d^h băl. Dôm năr blu\ng lơ\m sơnăm ‘nao 2017, kon pơley bơngai Sêdang, oe\i tơ\ pơley Kon Hr^ng, tơring Ea Hđ^ng, apu\ng }ư\ Mgar, dêh char Dak Lăk, chơt hơ iă pơgơ\r Et jur sa, hơvơ\h hơvơi hơpơi ‘me\h vă sơnăm ‘nao [a hơ [o jing ‘lơ\ng, er^h sa hiôk jơnap, hơnu\k hơnoa.

Vang yak mơ\t atu\m hăm tơdra ch^ng chêng, kon pơley kơ pơley Kon Hr^ng hăm tơmoi atăih tơ je# mơ ‘ngiưt mơ ‘ngiat hăm tơdrong chă asoang Et Jur sa ( Jô Ju). Tơ\ anăp gơ\ng ga u^t kơ uing, duing kơ uơ\n gơ\ng ga cham hnam hop  ako\m pơley, hăm đe\i tôm tơmam soi tơbe\h joăt joe đơ\ng sơ\ nhen: Tơdrô ge, kơ\l nhu\ng, ‘nhe\m rim kon tơrong …,

{ok A Sơn ( Pê Sương) kră pơley chă soi: Ơ yang kông yang đak, yang nak yang hrêr, yang bri yang ‘long! Năr au pơley nhôn pơgơ\r Et jur sa vang năm chă et sa atu\m hăm kon pơley, mơ\ng kon pơlei nhôn hơvơ\h hơvơi hơpơi ‘me\h vă be\. Sơnăm ‘nao au, ap^nh yang lăng tông nông gia kon pơlei nhôn pran jăng grăng akau; rim u\nh hnam tơgoăt tơgoăl pôm nơ\r [ơ\r đon, ‘mêm kơ eng d^h băl, tơgu\m djru d^h băl; kôn mon kon sau t^h vơ\ djơ\ ‘lơ\ng, băt mơ\ng nơ\r me\ [a\ yă [ok, ho\k pơ hrăm pơnam vă ning nai kai ning mônh đe\i jing bơngai gơ\h hơge\i, đe\i tơgu\m ăn kon pơley; hơvơ\h hơvơi hơpơi ‘me\h vă rim răih bơngai, rim u\nh hnam jang sa đe\i io\k yua kơ jăp, er^h sa ph^ tơto\ dơno\ ‘lơ\ng dơ\ng kơ jăp”.

Nơ\r soi tơbe\h đe\i lơ chăl mơ\t hrau hrăo hăm tơdrong tôn ch^ng chêng păng tơdrong asoang đơ\ng đe hơdru\h tơdăm. Tơdrong soi tơbe\h tôch kơ tơ klep hăm tơdrong er^h sa, kơdrư\h ang mă le\i rơdu ‘lơ\ng.

Lăp đơ\ng ro\ng soi tơbe\h đang, đ^ đăng kon pơley kơ pơlei Kon Hr^ng hăm tơmoi atu\m d^h băl vang chă et tơdrô, sa ‘nhe\m ‘nhot joăt joe đơ\ng sơ\ păng soai lơ\m tơdrong oe\i sa ‘lơ\ng ro\ Tây Nguyên. Rim đe tơdăm chă asoang ‘nơ ‘nêl ‘nơ ‘nal, đe hơdru\h ‘no\h chă asong rơ hoe\ rơhoe\n …. Đe kră chă jo\h hơri dôm tơdrong hơri sơ\ ki, chă tap pơ\t pơng, re\h t^ng n^ng … pơm ăn kon pơley păng tơmoi hưch hanh hơmanh bơnê. Hăm đe hơ io\h ‘no\h chă hơnul d^h băl dôm tơdrong pơchơt sơ\ ki, hiơ hie\k gơ glăk gơ glônh chơt hơ iă ‘nă hal  …

Lơ\m jơ ‘năr et sa, [ok A Nit (Pê Sem), thôn trơng pơley Kon Hr^ng tơroi tơbăt, kơ\m Et jur sa ‘no\h jing khe\i ‘năr vă rim bơngai pơchơt pơ hiơ\, vang et sa atu\m d^h băl đơ\ng ro\ng pơyan jang sa. Et jur sa sơnăm au ‘lơ\ng hơ iă hlo\h, tơdăh sơnăm au ki, phang pơđang hoe\i chă pơra\m ‘long pơtăm.

{ok A Nit tơbăt, kơ yuơ to\ ‘mi kial pơra\m kơna sơnăm au Et jur sa ư\h kơ pơgơ\r t^h nhen rim sơnăm: “ Sơnăm au ki to\ phang đunh khe\i năr, kơna jang sa ư\h kơ đe\i, lăp hơto\ 2/3 pơtêng hăm sơnăm sơ\. Kơna ‘măng mă blu\ng kon pơley je\i ư\h kơ vă pơgơ\r Et jur sa lơ\m sơnăm au. Mă le\i Kơdră tơring chă hơlêm nhôn athe\i nhôn ve\i kơ jăp tơdrong joăt joe ‘lơ\ng ro\ kơ hơdre\ch hơdrung bơ\n, ư\h kơ gơ\h lon sơnăm. Kơna chă pơgơ\r j^ koă kơ le# đe\ch. Păng tơ [ơ\p bơngai tăh hla apu\ng, rim kơdră tang măt je\i chă pơkă athe\i ve\i kơ jăp tơdrong kơ\m kang kơnang gie\ng ‘lơ\ng hơ iă mă me\ [a\ yă [ok pơ sư\ ăn, hơdrin pơgơ\r, sơnăm au tơnap tap ‘no\h bơ\n pơgơ\r ie\, sơnăm ayơ jang sa đe\i io\k yua kơ jăp ‘no\h pơgơ\r t^h hlo\h dơ\ng”.

Pơma khan ie\ hlo\h pơtêng hăm rim sơnăm, mă le\i kơ\m Et jur sa sơnăm au, kon pơley je\i pơ pro\ 60 to\ ge tơdrô, vă je# 2 tă ‘nhe\m nhu\ng, tim mă jo# dôm ‘nhe\m ‘nhot mă kon pơley tơchă đe\i đơ\ng bri, đơ\ng đak nhen bơ\n ka hơdang, kưt, kơne, tơ [a\ng iu\ … Mu\k drăm gơ\h pơkom mă le\i tơdrong oe\i sa, jo\h ayo\ joăt joe đơ\ng sơ\ sa roi pôk pơ ư. {ok A Kiên, bơngai che\p kơ\l khu\l tôn ch^ng chêng pơley Kon Hr^ng, tơroi tơbăt: “ Vă đe\i jơne\i nhôn hlôi chă tôn pơ hrăm lơ\m 1 gie\ng au bơih. Nhen năr bre\i nhôn tôn pơ hrăm đơ\ng 1 jơ kơ sơ\. Kiơ\ kơ ^nh et jur sa sơnăm au đe\i chă pơ pro\ kơtang hlo\h pơtêng hăm rim sơnăm, bơ\n chă tôn dôm tơdrong hơ iă hlo\h dơ\ng vă sơnăm ‘nao tơpơng io\k đe\i lơ tơdrong pu\n ai”.

Păng đơ\ng lơ sơnăm au, pơgơr Et jur sa ư\h khan lăp pă hơdro# kơ bơngai hơdrung Sêdang bơih, mă le\i hlôi jing tơdrong pơgơ\r kơ\m kang kơnang gie\ng atu\m kơ rim kon pơley pơla lơ\m pơley Kon Hr^ng, pơ đ^ bơngai Yuăn adoi nhen bơngai kon kông.

Yă Nguyễn Thị Đào (Mẹ Tú), bơngai pai go\ pơgơ\r Et jur sa au, tơroi tơbăt: Hre\i au, “Mir tơ\ yơ pai tơ\ no\h”, “ Oe\i tơ\ yơ kiơ\ tơ\ no\h”, ba er^h sa tơ\ au kơna je\i ‘moi kiơ\ tơdrong joăt joe tơ\ au. Pơley au ư\h khan hơdro# bơngai bu đe\ch ôh, mă le\i kơ đ^ đăng pơley Kon Hr^ng. Mư\h chă pơ pro\ vă pơgơ\r ‘no\h ^nh năm tơroi tơbăt ăn m^h ma duch nă kon pơley ‘no\h, ư\h kơ jo# bơngai Yuăn dăh mă bơngai kon kông, bơngai lui khop dăh mă ư\h, je\i vang năm pơgơ\r Et jur sa ngăl”.

Pơgơ\r kơ\m Et jur sa kơ m^h ma duch nă pơley Kon Hr^ng đei pơgơ\r lơ\m năr blu\ng sơnăm ‘nao păng hlôi ve\i kơ jăp đơ\ng sơnăm 1994 tru\h dang e\i. Tơdrong pơgơ\r kơ\m kang au roi năr roi hơvơn đe\i lơ tơmoi tơ je# atăih vang năm et sa hơdoi hăm kon pơley, kơ yuơ tơdrong ‘lơ\ng hơ iă: tơgoăt tơgoăl kon pơley pơla, hơvơ\h hơvơi hơpơi ăn sơnăm ‘nao pran jăng grăng akau, jang sa đe\i io\k yua kơ jăp, pơley pơla ph^ tơto\ dơno\ ‘lơ\ng dơ\ng kơ jăp.

{ok A Chá (Pê Choar), Kơdră che\p pơgơ\r khu\l Đảng pơley Kon Hr^ng, apu\ng }ư\ Mgar, dêh char Dak Lăk, tơbăt:“ Lăp đơ\ng ro\ng chă ke\ch yoă đang ‘no\h kon pơley pơgơ\r chă pơma dơnu\h d^h băl, đơ\ng no\h pai tơdrô ge, tơchă ‘nhot ‘nhe\m, hơvơn kon pơley lơ\m pơley soi tơbe\h kơ yang, ‘no\h bơnê kơ yang hlôi lăng tông nông gia [a hơ [o pro hơ mre\ păng kon pơley er^h sa pran jăng grăng akau. Đơ\ng ro\ng ‘no\h je\i hơvơ\h hơvơi hơpơi kơ yang lăng ba sơnăm đơ\ng ro\ng đe\i ‘mi ro\ to\ hơlăng, jang sa đe\i io\k yua kơ jăp hlo\h dơ\ng, ăn kơ kon pơley, kôn mon kon sau pran jăng, băt chu yom me\ [a\ yă [ok.

Lơ\m jơ ‘năr puih mak ỵak mơ\t jơ\p jang ple\nh te\h, jơva ch^ng chêng djơ djr^ng djơ djrăng vang vơch lơ\m jơhngơ\m đon rim bơngai, pơley Kon Hr^ng pơgơ\r kơ\m kang kơnang gie\ng, [e\nh [ang jơhngơ\m đon tơgoăt tơgoăl d^h băl kơ jăp, tơ iung pơ jing pơley pơla roi năr roi pơdro\ng, ‘lơ\ng lie\m.

Tơblơ\ nơ\r: Amazư\t