VOV4.Bahnar - Pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok ‘no\h j^ tơ drong j^ krê hơ mơt hăm kơ so# lôch lơ. Tơ drong j^ âu roi ‘năr roi đei [o#h lơ păng jing pu\ trăp ăn u\nh hnam păng tơ pôl yua đơ\ng tơ drong j^ kơ tang mă sư pơm ăn, đei [o#h lơ hlo\h ‘no\h j^ jo 1 păh hơ kâu, jo po hlo\ng hloi. Yua đơ\ng tơ drong krê hơ mơt đơ\ng j^ âu, rim bơ ngai jang khoa ho\k hlôi hơ drin tơ chă đei dôm trong hơ met vă tang găn kơ so# bơ ngai lôch ku\m nhen jo jăn ăn bơ ngai j^, ‘nao âu hlo\h ‘no\h j^ trong hơ met yua pơ gang pơm hach pham kơ toăl trong hoan.

Pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok ‘no\h j^ tơ drong 1 păh ‘ngok ư\h kơ ê đei rơ ka mư\h hoan pham rong ‘ngok ‘no\h đei kơ ch^l dăh mă đei pơ chăh. Lơ\m dôm bơ ngai j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok đei [o#h lơ hlo\h, đei dang 80%.

Pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok ‘no\h j^ tơ drong hoan pham rong ‘ngok đei kơ ch^l pơm ăn kơ ‘ngok ư\h kơ io\k tôm oxy. {ơ\t do\h, 1 păh ‘ngok pơ tơm lôch dar de\h păng 1 pơ n^t yak hlo\h gô đei dang 2 triệu tế bào ‘ngok đei lôch. Yua thoi no\h, tơ dăh bơ ngai j^ ư\h kơ đei kâp kư\u tơ tom, hơ mơt kơ lôch gô tôch kơ lơ, dăh mă mư\h đei klăih, gô pơm ăn j^ nhen jo, ar^h ư\h kơ băt kiơ, pơ ma kơ blo\l.

Pơm hach pham kơ toăl trong hoan ‘no\h j^ trong hơ met ‘nao păng đei lăng ‘no\h j^ đei yua ‘lơ\ng hrei ‘nâu lơ\m tơ drong kâp kư\u, hơ met ăn bơ ngai j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok. Pơm hach pham ‘no\h j^ 1 kơ loăi pơ gang plasminogen (m^nh kơ chơ\t pơm hach kơ toăl pham krăl trong hoan. Pơ gang đei [et lơ\m hoan pham, hmă hmă ‘no\h hoan pham tơ\ kơ ko\ng ti păng tơ te\nh năm tru\h hoan pham ‘ngok, pơm hach dôm kơ toăl pham krăl, tơ gu\m pham jur to\k tơ\ ‘ngok hơ lơ\k dơ\ng. Tơ\ Việt Nam, trong hơ met pơm hach pham trong hoan hlôi đei tơ le\ch jang dang hlo\h 1 sơ năm kơ âu tơ\ rim an^h jang pơ gang t^h, nhen: Hnam pơ gang Nhân dân 115, Hnam pơ gang Đại học Y dược pơ lei tơm Hồ Chí Minh, hnam pơ gang Chợ Rẫy păng hơ nhăk ăn đei yua tôch kơ hơ iă. Vă đ^ đăng dôm bơ ngai j^ đei hơ met hăm trong âu tă kơ đei kơ so# pran jăng tru\h 80%. Tơ\ de#h char Dak Lak, Khoa Hồi sức hơ met tơ jră pơ nhu\l – Hnam pơ gang Đa khoa tơ ring Tây Nguyên hlôi pơ tơm tơ le\ch trong hơ met âu đơ\ng khei 10/2019. Đơ\ng do\h tru\h dang ei, hnam pơ gang hlôi hơ met klăih ăn kơ 3 ‘nu bơ ngai đei j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok mă ư\h kơ đei pơm ăn tơ drong j^ nai đơ\ng ro\ng kơ hơ met, jơ hngơ\m jăn pran jăng hmă.

M^nh lơ\m 3 ‘nu ‘no\h j^ [ok Y Wet Êban (67 sơ năm) tơ\ xăh Cuôr Đăng, apu\ng Cư M’Gar, de#h char Dak Lak. Hơ drol ‘no\h [ok Y Wet [^ch tơ\ hnam pơ gang [ơ\t mă sư ư\h kơ đei hơ dơ\r, ư\h kơ jăng 1 păh hơ kâu, ư\h kơ gơ\h năm v^h vơ\t, pơ ma ư\h kơ gơ\h, luăn đei hơ nơ\k, chă ^ch hơ yô ư\h kơ băt păng nhập hơ ‘nơ\k hre\nh. Lăp đơ\ng ro\ng kơ ro\ng sơng io\k, rim đe [ak si Khoa Hồi sức hơ met tơ jră pơ nhu\l – Hnam pơ gang Đa khoa tơ ring Tây Nguyên hlôi tơ te\nh ăn bơ ngai j^ ph^n MRI. Tơ [o#h hơ dăh, bơ ngai j^ đei pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok păh ‘ma. Blă kơ ‘no\h bơ ngai j^ đei athei yua hloi pơ gang pơm hach pham kơ toăl. Đơ\ng ro\ng kơ [et pơ gang dang 1 jơ, bơ ngai j^ [o#h ‘lơ\ng, hơ dơ\r dơ\ng, jơ\ng ti păh ư\h kơ jăng gơ\h tơ dro\. Dang ei 2 năr đơ\ng ro\ng kơ hơ met, jơ hngơ\m jăn [ok Y Wet dăr de\h prăih. Yă H’Nham Niê (hơ kăn [ok Y Wet Êban) tơ băt: Sư đei pơ\k [ơ\t to\k bo\k oei se\h ‘nhe\t. ‘Măng âu ‘no\h ‘măng mă 2 bơ\ih, kơ na u\nh hnam ba năm tơ\ hnam pơ gang hơ met. Đơ\ng ro\ng kơ pơ\k ư\h kơ gơ\h so\ng sa. Dang ei đ^ dă [iơ\ bơ\ih, pơ ma gơ\h, tơ dro\ jơ\ng ti gơ\h.

Tơ roi găh tơ drong ‘lơ\ng đơ\ng trong hơ met pơm hach pham kơ toăl, {ak si Trịnh Hồng Nhựt, kơ dră khoa Hồi sức hơ met tơ jră pơ nhu\l – Hnam pơ gang Đa khoa tơ ring Tây Nguyên tơ băt: Hơ drol sơ\, [ơ\t tam mă đei ki thuơ\t ‘nao âu ‘no\h găh lơ nhôn pơm kiơ\ hơ met nội khoa. Blu\ng a mư\h bơ ngai j^ mơ\t tơ\ hnam pơ gang gô đei sơ đơ\ng trong ar^h, mă 2 ‘no\h tang găn hiă dôm tơ drong tơm pơm krê hơ mơt, pơm ăn tơ drong j^ dă [iơ\ kơ trăp tr^n păng hơ met găh lơ ‘no\h pơm sơ đơ\ng dôm trong ar^h, ‘me\h đei tơ drong tơ iung rim hoan kơ\l ‘ngok mă ư\h kơ đei tơ drong ‘lơ\ng hơ iă nhen hrei ‘nâu. Oei trong hơ met ‘nao âu, đơ\ng ro\ng kơ yua pơ gang pơm hach pham kơ toăl ‘no\h gô tơ gu\m phă pơ che\h kơ toăl pham krăl vă pơm ăn pham ‘ngok jur to\k hơ lơ\k dơ\ng, [ơ\t do\h ‘no\h rim tơ drong găh ar^h, tơ dro\, mơn, pơ ma đei hơ lơ\k hmă păng ư\h kơ gan pơm ăn tơ drong răm nai.

Dôm tơ drong đei [o#h hơ dăh đơ\ng j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok ‘no\h: ư\h kơ ê hơ mren dăh mă ư\h kơ jăng tơ\ tơ [o\k, jơ\ng ti, mă l;oi ‘no\h jo 1 păh hơ kâu, ư\h kơ băt kiơ, năm v^h vơ\t mơ mat, j^ kơ\l ư\h kơ băt yua đơ\ng kiơ… J^ đa tơ [ơ\p tơ\ dôm bơ ngai đei tơ drong j^ găh plei nu\ih, huêt ap to\k, hơ yô s^k…

Kiơ\ kơ so# ch^h jo# đơ\ng Khu\l jang vei lăng găh pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok apu\ng ple\nh te\h, lơ\m apu\ng ple\nh te\h, jo# păh lăp 6 ‘nu gô đei 1 ‘nu đei j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok. Tơ\ Việt Nam, rim sơ năm đei dang 200.000 ‘nu đei j^, kơ so# bơ nagi lôch yua đơ\ng pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok tơ\ dro\ ‘ngo ‘no\h 18% păng tơ\ dro\ kăn ‘no\h 23%.

Vă băt hơ dăh [iơ\ găh trong [et pơ gang pơ hach pham kơ tuăl mưh hơ met j^ ăl, hơ met ăn bơ ngai j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok, đơ\ng ro\ng âu j^ dôm nơ\r roi tơ [ôh đơ\ng [ak si Trịnh Hồng Nhựt, Kơ dră che\p kơ\l khoa Hơ met j^ ăl, tang găn pơ nhu\l – Hnam pơ gang Đa khoa tơ ring Tây Nguyên.

-{ak si ăi! &h hlôi pơ ma truh tơ drong ‘lơ\ng đơ\ng trong [et pơ gang pơ hach pham kơ tuăl kiơ\ huan tơm hăm dôm bơ ngai j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok. Lei, rim bơ ngai j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok gơ\h hơ met kiơ\ trong hơ met âu ưh hă?

-{ak si Nhựt: {et pơ gang pơ hach pham kơ tuăl đei hơ met hăm dôm bơ ngai j^ ‘nao đei pham blu\h to\k tơ ‘ngok, vă akhan ‘nao pơ\k, chơ năm tơ\ hnam pơ gang tơ tom, tro\ lơ\m jơ măih, ‘no\h j^ dang 4 jơ 1 puăt. Vă akhan jo# đơ\ng đei j^ blu\ng a truh [ât chơ năm tơ\ hnam pơ gang ‘no\h 4 jơ 1 puăt ‘no\h bơ\n gơ\h yoa trong hơ met âu. Oei tơ dăh đơ\ng 4 jơ 1 puăt truh 6 jơ ‘no\h athei io\k yoa trong hơ met nai, mă Hnam pơ gang oei tơ le\ch jang kiơ\ ‘no\h j^ hơ met lơ\m trong huan, vă akhan io\k 1 pôm kơ lư\i tăh lơ\m huan pham vă sư hlo\ng le# pham kơ tuăl ‘no\h”.

-{ak si ăi! Hrei ‘nâu, lơ bơ ngai đei tơ drong juăt hơ met tu\r pe\t, kuơh kial mưh [ôh bơ ngai j^ pham blu\h. Ih tơ che\ng thoi yơ hăm trong hơ met thoi âu? 

-{ak si Nhựt: Ro\ năng hrei ‘nâu kon pơ lei ưh tam io\k đei lơ nơ\r tơ roi găh pơ gang [et pơ hach pham kơ tuăl ăn bơ ngai j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok lơ\m jơ măih, kơ na mưh [ôh bơ ngai j^ pơ\k ‘no\h đe sư đa tơ che\ng truh tơ drong hrơ\k kial đơ\ng noh chă tu\r pe\t, kuơ\h kial mă ưh ‘no\h gô mơ\ng bơ ngai j^ iung kơ dih. Kơ plăh âu bơ\n pơm tơ hiong le# jơ măih hăm bơ ngai j^ bơih.

Mưh chă hơ met blu\ng a ưh kơ tro\ thoi no\h, mă 1, jơ chơ bơ ngai j^ năm tơ\ hnam pơ gang hiơ\, mưh hiơ\ ‘no\h jing ưh tom hăm jơ măih, thoi noh sư tơ hiong le# tơ drong ‘lơ\ng vă hơ met kiơ\ trong ‘nao, đơ\ng noh jing đei tơ drong răm ưh kơ ‘lơ\ng kiơ. Mă 2, tơ dăh chă hơ met blu\ng a ưh kơ lăp sư pơm ăn j^ roi dêh hlo\h dơ\ng.

-B^ bơ\n tang găn hiă tơ drong j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok âu thoi yơ hă [ak si?

-{ak si Nhựt: Kơ plăh dang ei, mă 1, bơ\n athei vei lăng hơ kâu jăn mă tơ no\; mă 2, le# tơ plih an^h ngôi đơ\ng tơ ngie\t năm tơ\ to\ ưh tom băt; mă 3 dôm bơ ngai kră, dôm bơ ngai krê đei j^ kăl đei khăm hơ len mă ‘lơ\ng, pơ tih gia dôm bơ ngai j^ huyêt ap to\k ‘no\h athei huch pơ gang hơ nơ\ng, vei lăng huyêt ap mă sơ đơ\ng; dôm bơ ngai đei tơ drong juăt ưh kơ ‘lơ\ng nhen et hât, et tơ drô, hum hrôih ‘no\h athei tơ plih ming, hu\t le# dôm tơ drong juăt ưh kơ lăp ‘no\h.

- Lei a, bơ nê kơ ih hơ.

Thuem hăm Dơ\ng: Tơ blơ\