VOV4.Bahnar - Sa lơ [o\h ( sa tăng [o\h) ‘no\h j^ tơ drong joăt đơ\ng lơ bơ ngai Việt Nam. Tơ drong joăt âu ‘no\h j^ tơ drong tơm pơm ăn lơ tơ drong j^ krê hơ mơt, mă loi ‘no\h j^ huêt ap to\k, j^ plei nu\ih, pơ\k, mă lei, hui bơ ngai băt kơ d^h sa tăng [o\h dăh mă ư\h kơ pơm kiơ\ đei tơ drong sa sap. Kiơ\ kơ An^h vei lăng găh jang pơ gang apu\ng ple\nh te\h, [o\h đei [ơm ‘lơ\ng hai păng ku\m đei pơm pơ răm hai, yua thoi no\h kăl athei pơm kiơ\ sa sap [iơ\.

{o\h ‘no\h yă kiơ?

{o\h ‘no\h j^ 1 kơ loăi tơ mam tăh sa joăt joe đei 2 tơ drong tơm ‘no\h Natri păng Clorua. Lơ\m no\h, Natri đei dang 40%. Sa lơ Natri ư\h kơ ‘lơ\ng ăn jơ hngơ\m jăn. Lơ bơ ngai akhan lăp đei [o\h ‘mơ\i mă đei Natri mă lei mă tơ pă ‘no\h tơ mam hóa học âu oei đei lơ lơ\m đak măm, si yâu, [o\h kănh, [ôt ngot, banking soda. Yua thoi no\h, lơ\m pai sa, [o\h đei hlo#h ‘no\h j^ yua vă tơ [o#h đ^ đăng dôm kơ loăi tơ mam đei Natri ma ư\h kơ s^ lăp hơ dro# [o\h sa đe\ch o#h.

Đei yua păng pơm pơ răm đơ\ng [o\h

Naitri tôch kơ kăl vă hơ met ming păng pơ vei tơ drong pơm hơ to\ hơ kâu jăn, pơm hơ to\ axit-bazơ, pơm ‘lơ\ng kơ\l ‘ngok – se\ch hơ kar, tơ gu\m tơ mơ\t dôm kơ chơ\t bek ‘lơ\ng păng vei sơ đơ\ng tơ drong hmă đơ\ng tế bào. Mă đơ\ng kăl hlo\h ră mă lei sa rơ kăh [o\h ‘no\h [ơm kơ ne# tru\h hơ kâu jăn. Kiơ\ kơ An^h jang găh bek ‘lơ\ng te\h đak, mư\h sa lơ [o\h pơm hơ to\k tơ drong kơ hret vă hrơm lơ\m pham, hơ kâu gô kăl dơ\ng đak vă pơ vei sơ đơ\ng đak ăn hơ kâu. Pơm lăp hăm ‘me\h vă âu, bơ\n hal kơ đak gô đei [o#h pơm ăn bơ ngai sa tăng [o\h athei nhă lơ đak, tơ drong ‘nâu vă khan hơ dai hăm tơ drong hơ to\k kơ so# pham păng hơ to\k tơ drong trăp ăn trong hoan hơ ‘nơ\k. Tơ drong ‘nâu pơ dui đunh gô pơm to\k huêt ap.

 Sa tăng [o\h gô pơm hơ to\k tơ drong bơ\ jang đơ\ng trong pham hoan plei nu\ih, plei le\n păng trong chă yô kơ na jăh hơ nhăk tru\h hư plei nu\ih, hư plei le\n.

Pơm kiơ\ sa sap

Kiơ\ kơ An^h vei lăng jang pơ gang apu\ng ple\nh te\h, hăm bơ ngai ‘lo\, gơ\h sa [o\h 1 năr ư\h kơ hlo\h 5gr (hơ to\ 1 tơ [o\ng che\h phe [e\nh) dăh mă 8gr [o\h kănh (hơ to\ 1,5 tơ ‘mo\ng che\h phe [e\nh) dăh mă 25gr đak măm (hơ to\ 2,5 tơ ‘mo\ng ie\) dăh mă 35gr đak si yâu (hơ to\ 3,5 tơ ‘mo\ng ie\).

Mư\h pai sa, athei sa lơ dôm tơ mam pơ ru\h, hơ tu\k dăh mă dôm tơ mam kho, sao, kho hơ dre\ng. ‘Ne\ kơ sa tơ\ ‘ngoăih lơ mă athei chă pai sa kơ d^h vă vei lăng đei kơ so# [o\h.

‘Ne\ kơ le# đak măm, [o\h tơ\ kơ [ang sa. Mư\h châm đak măm athei châm păh lăp, hu\t tơ drong joăt châm lơ. Pơm đak măm châm sap [iơ\ mư\h sa. ‘Ne\ kơ gan sa dôm tơ mam pơm pai hơ drol đei lơ [o\h nhen: xúc xích, giò chả, pro pơ iu\, tơ mam tăh lơ\m kơ hôp….

‘Ne\ kơ tu\h đak măm, đak kho ‘nhe\m, ka, hơ dang lơ\m por. ‘Ne\ kơ hơ drin huch đ^ đak su\p, mă loi ‘no\h j^ mư\h sa tơ\ ‘ngoăih an^h te\ch tơ mam sa.

Bơ ngai hmă sa sap ư\h kơ pơm hơ kâu ư\h kơ măh [o\h yua kơ tơ pă yan âu lơ kơ loăi tơ mam sa đei kơ d^h rim năr, kơ d^h kâu sư hlôi đei Natri tôm ăn kơ hơ kâu jăn nhen: ‘nhe\m nhu\ng se\ch, ‘nhe\m bip, ka tăng pơ ler, klak ie\r, ‘nhe\m rơ mo, kơ tăp ie\r, ka thu, hơ reng kơ dơ, đak to\h rơ mo, dôm kơ loăi ‘nhot, [um, plei nhen: cải xong, [ăp su, ‘nhot hla kơ noăn, ka rôt, chik, plei na, nhang, prit…

Thuem: Tơ blơ\