VOV4.Bahnar - Tơ\ hơla yơ\p kơ tơm ‘long kră lơ\m cham rông kơ pơlei Lút, xăh Ya Tăng, apu\ng Sa Thầy, dêh char Kon Tum, rim bơngai dro\nglo Jarai ‘lo\ xơnăm hăt hot pơtho tôn ch^ng chêng ăn kon hơ ioh lơ\m pơlei. ‘Nâu jing lăm pơtho tôn ch^ng chêng mă kon pơlei tơ\ pơlei Lút hơnơ\ng pơih pơtho ăn kon xâu. Gơnơm đơ\ng noh, lơ um ai joh ayo\ juăt jue kơ bơngai Jarai đei vei răk tơ[ăk mong tơnăp.

Hăm bơngai tơ\ pơlei Lút (xăh Ya Tăng, apu\ng Sa Thầy, dêh char Kon Tum), ch^ng chêng bơ\ng pang lơ\m tơdrong erih đơ\ng đunh xơ\. Dang ei, pơlei adoi oei răk vei đei lơ um ai joh ayo\ kăp g^t nhen et xo\ng [a ‘nao, et xoi hơdra#m đak, et xa kơpô, et kơ\t jơ\ng et pơkong, et brư\... Dôm tơdrong ako\m noh ưh gơh kơ[ăh jơva ch^ng chêng. Ăh tôn dôm [ai chêng xo, kon pơlei hơnơ\ng yua hơmru\k ch^ng chêng đei 8 to\ chêng păng 3 to\ ch^ng, oei tôn dôm [ai chêng ‘nao, kon pơlei yua hơmru\k đei 9 to\ chêng păng 12 to\ ch^ng.

{ơ\t ưh đei ako\m et xa, ch^ng chêng đei ‘măn bot kiơ\ pơkăp tih hloh noh ăh hơla, păh lăp păng ie\ noh tơ\ kơpal, ưh gơh ‘măn ch^ng chêng tơ\ kơpal ‘long tơnuh, athei ‘măn ăh anih kăp g^t lơ\m hnam.

Vang ako\m pơtho lăm tôn ch^ng chêng đei hloh 12 xơnăm, [ok Rơ Châm Phương tơ\ pơlei Lút ăn tơbăt, lăm pơtho tôn ch^ng chêng kơ pơlei lơ\m ‘măng khei pơdơh ho\k âu ki đei 26 ‘nu kon mon đơ\ng 6-12 xơnăm chă ho\k. Lăm đei pơtho ăh ‘năr [ar păng ‘năr puăn rim gie\ng. Ăh ‘năr ‘mi, lăm đei pơtho lơ\m rông pơtăl kơ pơtho ăh cham nhen dơ hia.

Dôm ‘năr blu\ng năm ho\k, đe hơ ioh pơlei Lút đei ho\k găh xơnong kăl đơ\ng ch^ng chêng hăm tơdrong erih joh ayo\, đon lui kơ kon pơlei; tơroi kơ dôm hơmru\k ch^ng chêng mă pơlei to\k bo\k oei yua; pơtho dôm [ai chêng xo, dôm [ai chêng ‘nao păng trong vei lăng hơmru\k ch^ng chêng lơ\m unh hnam.

Lơ\m prăt năr ho\k tôn ch^ng chêng, rim ‘nu hơ ioh đei pơjao ăn pơhrăm tôn 1 to\ ch^ng dăh mă minh pôm chêng. Kơlih kiơ\ kơ [ok Phương tơblang, vă ho\k mă rơbot trong tôn minh [ai chêng, noh athei băt nơ\r păng rơbot kloh kle\ch tơdra tôn kơ rim to\ chêng dăh mă ch^ng mă po pơgơ\r, đơ\ng noh pơtơm gơh hrơ hrau pơjing tơdra hiôk hăm dôm bơngai tôn ch^ng chêng nai lơ\m khul.

Đơ\ng ro\ng lơ ‘măng adro# pơhrăm tôn rim to\ ch^ng dăh mă chêng po, kơdih bơngai noh gô băt hơdăh tơdra păng rơbot tôm tơdra ch^ng chêng nai păng dar deh gô rơbot đei trong tôn pơđ^ minh [ai chêng. ‘Nâu jing trong ho\k tôn ch^ng chêng mă chăl mih ma adrol ki hlôi pơtho ăn.

Xơ\ ki ăh pơlei Lút tam mă đei unh hơyuh, athei gô truh kơmăng ang khei noh pơtơm ho\k tôn ch^ng chêng, tơdrong ho\k ưh đei hiôk kơlih phơ pho\ ‘năr tơngie\t păng lơ jơva đe yă ge\p kơ ep lep ler. Mă kăl ăh rim ‘măng đei bơngai tôn ưh kơ tro\ tơdra dăh mă ưh kơ tro\ nơ\r pơm pơxuơ\l pơđ^ khul hloi, bơngai noh [ơm đe mih ma che\p ‘long tơnuh teh ăh kơpang ti j^ măh nhâm hloi. Mă thoi noh, nhôn adoi ưh đei le# ôh păng pơkăp kho\m mă ho\k tôn ch^ng chêng đơ\ng ro\ng kơ rim ‘măng [ơm thoi noh.

{ok Rơ Châm Phương ăn tơbăt: Đơ\ng oei ‘la#p, nhôn đei [ă kơdih pơtho akhan: “Bơngai drănglo Jarai athei băt tôn ch^ng chêng”. Duh gơnơm trong pơtho “ ‘mêm noh teh dong” nhen thoi ăi mă nhôn pơhrăm đei đon xơ\n kơ minh ‘nu bơngai tôn ch^ng chêng păng kơjăp kloh kle\ch.

{ok Rơ Châm Đêl – Kơdră pơlei Lút, bơngai atu\m hăm [ok Rơ Châm Phương vang pơtho lăm tôn ch^ng chêng âu ăn tơbăt, vă đe mon gơh tôn ch^ng chêng mă tro\ noh nhôn pơtho tôch tơnăp nhen chă che\p ch^ng chêng, tơnuh thoi yơ păng gơ\t nơ\r gơ\t tơdra ch^ng chêng kiơ\ 3 hơnglâu ti mă hơtuch găh ti pi ch^ng chêng.

{ok Đêl duh tơroi: Yuơ lăm ho\k pơgơ\r lơ\\m khei năr ưh đei đunh noh nhôn rơih minh [ai chêng hiôk tôn păng minh [ai chêng tơnap kơ tôn pơre, vă pơtho ăn đe mon. Noh jing dôm [ai chêng hơnơ\ng đei tôn pơre lơ\m et xo\ng [a ‘nao ăh khei 12 rim xơnăm, păng [ai chêng đei tôn pơre [ơ\t unh hnam găh drănglo năm truh hnam drăkăn trong pơx^t păng tôn pơre lơ\m et pơkoong.

‘Nguaih kơ tơdrong đei pơtho tôn ch^ng chêng, tơ\ lăm ho\k, đe hơ ioh pơlei Lút (xăh Ya Tăng, apu\ng Sa Thầy, dêh char Kon Tum) oei đei đe mih ma pơtho găh dôm tơdrong juăt jue ‘lơ\ng ro\ kơ kon pơlei tơguăt hăm joh ayo\ ch^ng chêng – noh rơih khul tôn ch^ng chêng vang năm ako\m tôn pơre nơ\r [ơ\t pơlei dăh mă pơlei pơla tơje# đei bơngai lôch hơchăng dăh mă đei tơdrong et xa pơx^t pơkoong. Atu\m hăm noh, hơnơ\ng chă ako\m ho\k hơlen găh joh ayo\ ch^ng chêng hăm hơdrung bơngai nai. Tơdrong pơtho tôn ch^ng chêng ăn kon xâu đei pơlei Lút răk vei, hơnơ\ng ăh chăl bơngai adrol pơtho ăn kon xâu đơ\ng ro\ng vă vei răk tơ[ăk mong um ai joh ayo\ juăt jue kơ kon pơlei Jarai.

Lan chih păng rapor