VOV4.Bahnar – Đơ\ng sơ\, lơ\m tơdrong er^h sa, jang sa, tơdrong kơ\m kang kơnang gie\ng kơ bơngai Xơ Đăng hlôi pơjing đei rim la boa hơri tôch hơ iă. Mă kăl nhen rim la boa Rơngê, Ting ting, Chiếo, Ayo\, Plet… Lơ\m er^h sa kơ ‘năr, bơngai Xơ Đăng ling lang chă hơri hăm la boa hơri Rơngêb hơbôn hiôk.

Rơngê – m^nh lơ\m dôm tơdrong hơri rơdơ\ hiôk đei kon pơlei bơngai Xơ đăng chă hơri. Dôm plei bau lơ\m hơri tơdra hơri Rơngê ‘no\h lơ tơdrong. Plei bau hmă hmă đei chă pơđơ\k tôch hơ iă vă chă hơri [ônh, [ônh rơbot. Tơdrong hơri jei đei chă hơri hơ ‘nguơ\i tơdrong chơt hơ iă, adoi tơbăt jơhngơ\m đon [lo\k hơdơ\r, ơ\h sơ ‘ngon lơ\m kơ d^h kau, lơ\m u\nh hnam.

Bơngai ch^h pơche\h tơdrong hơri A Đu\h, sơ\ jang kơ ie\ng kơdrăn che\p pơgơ\r Khu\l jo\h ayo\ kơdo\ soang kon kông dêh char Kon Tum tơbăt:“Laboa rơngê đei chă hơri lơ\m jơ ‘năr chơt hơ iă. Tơdrong hơri au hmă hmă chă hơri pơ joang, adoi đei hơri hơ ‘nguơ\i tơdrong er^h sa, jang sa. Tơdăh bơngai mơ\ng đei mơ\ng hơlen lei băt hloi bơngai hơri ‘me\h vă chă pơma yă kiơ, kơ yuơ bơngai hơri chă pơma lơ lo\h mă tơpă ư\h kơ lơ lo\h ôh, đe hăp chă hơri pơt^h dôm tơdrong au to vă hơri ăn kơ boăl joăt, bơngai to\k bo\k mơ\ng sư hơri’’.

Gômơ\ng kiơ\ tơring kơna la boa rơngê jei phara d^h băl to\ se\t. La boa Rơngê tơring Đak Tô, Tu Mrông (Kon Tum) đei chă hơri rơdơ\, găh bơngai Xơ Đăng oei tơ\ tơring Kon Plông (Kon Tum) ‘no\h hơri pơ ioi, vă hơtuch hơri ‘no\h to\k jăng rơra\o.

La boa Rơngê đei hơri kiơ\ to\k jăng (Do-Re-Mi-Fa-Sol-La), tơbăt ăn jơhngơ\m đon pơma dơnu\h. Tơdrong g^t hlo\h kơ tơdra hơri au ‘no\h bơngai hơri oe\i hơri dur, ư\h tom băt to\k hơri jăng rơra\o. Kiơ\ đơ\ng Bơngai ch^h pơche\h hơri A Đu\h, sự thể hiện sắc thái, âm vực như vậy được xem là điểm nhấn, là cốt lõi của nội dung bài dân ca, tạo sự hấp dẫn cho người nghe. “Laboa hơri Rơnge jur to\k lơ liơ ‘no\h hăp pha hăm rim la boa hơri anai. Tơdrong pha hlo\h ‘no\h lơ\m mă bơngai hơri to\k bo\k oei hơri dur tru\h to\k bo\k jăl to\k rơra\o. Tơdrong to\k au vă tơbăt hơdăh nơ\r pơma yă kiơ ‘no\h, pơm ăn bơngai mơ\ng hơlen kơtang. Mă đơ\ng hơri jăng mă lei bơngai hơri ư\h tơdre\n, mă lei hăp rơdơ\. ‘Nau jing tơdrong hăp pha hăm dôm laboa tơdra hơri anai’.  

Dôm nơ\r hơri đei lơ tơdrong, đơ\ng tơdrong chă pơma dơnu\h hăm me\ [a\, klo akăn, tơdrong tơhưch, tơdrong ‘mêm kơ eng pơlei pơla … lơ\m plei bau đei chă hơri pơđơ\k, hơri pơ joang. Tơdrong mă au tơ klep hăm tơdrong er^h sa kơ ‘năr kơna đe mơlo#h lu\ lăp chă hơri. A Sương, 25 sơnăm oe\i tơ\ pơlei Long Giôn, tơring Đak Ang (Ngọc Hồi, Kon Tum), pơm atơbăt găh tơdrong hơri bơngai Xơ Đăng: “Rơngê ‘no\h tơdra hơri tôch hơ iă kơ me\ [a\ yă [ok chă pơsư\ ăn kơ bơ\n, dôm la boa, plei hơri lơ\m la boa Rơngê hăm pha hăm dôm tơdrong hơri anai. Tơdrong hơri au ư\h khan lăp đe kră chă hơri, chă mơ\ng mă lei tru\h hloi đe hơdru\h tơdăm jei ‘me\h hơri, ‘meh chă mơ\ng. &nh chă mơ\ng đe kră chă hơri hơ ‘nguơ\i lơ\m tơdrong oe\i sa kơ d^h đe hăp, kơ u\ng hnam, pôk bơnê tơdrong chă jang sa pran kơtang au to. Đe sư chă hơri, bau ple\i tôch hơ iă. Hreu au ba hăm hơdru\h tơdăm lơ\m pơlei to\k bo\k chă pơhra\m hơri Rơngê, ting ting, ayo\ păng rim tơdra hơri anai’.

Laboa Rơngê hlôi tơklep kơ jăp hăm tơdrong er^h sa, jang sa kơ bơngai Xơđăng. Nơ\r hơri ư\h khan lăp chă hơri lơ\m năr kơm kang kơnang gie\ng, kon pơlei to\k bo\k ve\i răk tơ [a\k mong. {ok A Lih,  kră pơlei kơ pơlei Kon Wang, tơring Ea Yiêng, apu\ng Krông Pach, Dak Lak, tơbăt: “M^h ma duch nă kon pơlei lơ\m pơlei Kon Wang oe\i vei răk dôm tơdrong jo\h hơri mă me\ [a\ yă [ok chă pơsư\ ăn. Nhôn chă hơri chhôk hơ iă lơ\m sơnăm ‘nao, chă hmach d^h băl hăm tơdrong hơri Rơngê. Lơ\m jơ ‘năr chơt hơ iă kơ u\nh hnam, pơlei pơla nhôn hơnơ\ng chă hơri ăn d^h băl mơ\ng adoi chă pơtho ăn kôn mon kon sau vă đing nai kai ning mônh hoei hiong hiơt tơdrong oe\i sa ‘lơ\ng hơ iă kơ hơdre\ch hơdrung bơ\n”.

Kơ yuơ đei [ơm đơ\ng tơdrong oe\i sa chăk jang mu\k drăm mơdro sa, rim tơdrong hơri đơ\ng rim tơrang phara mơ\t le\ch d^h băl, m^nh [ar la boa hơri sơ\ ki nhen le\ vă pă gan đei, đe mơlo#h pă gan hưch hanh hpơmanh bơnê hăm tơdrong hơri sơ\ ki kơ hơdre\ch hơdrung bơ\n. Mă lei, tơ\ m^nh [ar pơlei bơngai Xơđăng oei tơ\ Tây Nguyên hrei au, la boa hơri Rơngê oei hơnơ\ng kơtơ\ng chă hơri lơ\m rim tơdrong pơgơ\r et sa pơma dơnu\h lơ\m hnam tơno\, lơ\m kơ\m kang kơnang gie\ng, et ot kơ pơlei. Hăm dôm tơdrong hơri kơ kon pơlei hlôi tơgop pơjing đei jơhngơ\m đon chơt hơ iă ‘nă hal ăn rim bơngai, tơgu\m ăn đe sư sa roi hlo#h vao, tơgoăt kơ jăp jơhngơ\m đon, tơgoăt tơgoăl d^h băl roi kơ jăp, jang sa roi pơnam hlo\h dơ\ng, tơgoăt tơgoăl d^h băl kơ jăp, hơdrin tơ iung pơjing er^h sa ‘nao.   

Bơngai ch^h: Nhat Lisa

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt