VOV4.Bahnar – Tơdăh soi et ming hơdrơ\m đak, et jur sa … ‘no\h tơdrong pơgơ\r kơ\m kang kơnang gie\ng et sa kơ pơlei, ‘no\h soi tơbe\h et sa tơ [ot kong vă pran jăng grăng akau le\i m^nh tơdrong pơgơ\r et sa ư\h kơ gơ\h kơ [a\h lơ\m jơhnơr er^h kơ rim bơngai Êđê o\i tơ\ Tây Nguyên.

Tơ [ot kong hơpơi jơhngơ\m pran jăng grăng akau ‘no\h tơdrong pơgơ\r soi tơbe\h et sa g^t kăl kơ jơhnơr er^h kơ bơngai Êđê. Kơ yuơ lơ lo\h, hơdrol vă pơgơ\r, u\nh hnam chă pơma dơnu\h d^h băl mă hơlen, rơ\h khe\i ‘năr ‘lơ\ng hơ iă, năm chă hơvơ\h pơjau soi tơbe\h păng kơtum kơto\ng ‘nho\ng o\h tơje# atăih vang năm et sa. Dôm mu\k drăm vă soi tơbe\h ‘no\h đe\i ge tơdrô, kon tơrong vă soi tơbe\h păng dôm găr kong găr  păng adoi ư\h kơ gơ\h kơ [a\h ch^ng chêng. Kơ d^h u\nh hnam chă pơ pro\ mă tôm bơ\n tơdrô, kon tơrong ăn pơgơ\r soi tơbe\h et sa vă jơhngơ\m pran jăng grăng akau, ư\h kơ gơ\h chă tơpơng io\k đơ\ng đe nai vang chă tơra tơgu\m. Dôm u\nh hnam pơdro\ng, đe sư chă hơvơn kon pơlei rim pơlei pơla tơje# atăih vang năm et sa.

Kră pơlei Aê Nhất, oe\i lơ\m Buôn Klat A, tơring Ea Drông, th^ xah Buôn Hồ, dêh char Dak Lăk tơbăt, lơ\m m^nh jơhnơr kon bơngai, lơ\m m^nh ‘nu gô đe\i pơgơ\r soi tơbe\h et sa ăn vă jơhngơ\m pran jăng grăng akau lơ\m khe\i năr phara d^h băl, kơna gô mơ\ng sơnăm kơ bơngai vă et ăn kơna dôm kon tơrong păng ge tơdrô soi tơbe\h đe\i pơ pro\ ăn mă lăp, mă [lep: ‘Măng soi mă blu\ng lơ\m mă ‘nao rơne\h krao akhan et hlôm đon – tơchă anăn m^nh pơnhan tơdrô păng 1 to\ ie\r; băt so\ng sa ‘no\h soi tơbe\h et sa hăm 3 to\ ie\r, 3 ge tơdrô; mư\h 5-6 sơnăm ‘no\h soi tơbe\h hăm 1 to\ nhu\ng, 3 ge tơdrô, 10 sơnăm ‘no\h 1 to\ nhu\ng 5 ge tơdrô; 15-16 sơnăm ‘no\h soi tơbe\h ăn hăm 1 to\ nhu\ng kre\o păng 5 ge tơdrô; 20- 22 sơnăm ‘no\h soi tơbe\h hăm 1 to\ nhu\ng kre\o păng 7 ge tơdrô. ‘No\h dôm kon tơrong păng ge tơdrô kăl đe\i vă chă soi tơbe\h et sa, ‘ngoăih kơ ‘no\h dôm to\ kon tơrong, ge tơdrô dơ\ng ‘no\h kơd^h u\nh hnam chă pơpro\ ăn hơvơn rim bơngai vang chă et sa”.

Mư\h tru\h jơ ‘năr chă soi tơbe\h, bơngai đe\i tơ [ot ăn kong gô hru\k ao tanh, tơ oe\i tơ\ anăp ge tơdrô. Đơ\ng no\h [ok pơjau chă soi tơbe\h, hơvơ\h hơvơl yang kông yang đak, yang hơbang me\ [a\ yă [ok vang năm et sa, lăng ba bơngai au pran jăng grăng akau vă jang sa đe\i [a hơ [o lơ. Kră pơlei Aê Kol, buôn Tơ\ng Ju\, tơring Ea kao, pơlei tơm Buôn Ma Thuột, tơbăt: “ Mư\h tơbe\h ‘no\h hơvơ\h hơvơi hơpơi yang vang năm et sa, lăng ba ăn kơ sư pran jăng grăng akau, jơmu\l pơtăm [a hơ [o pro\ hơmre\ jing ‘lơ\ng, đe\i hơ [o [e\nh hơdra, [a [e\nh kơ pơk … Lăp đơ\ng ro\ng ‘no\h ăn bơngai mă pơgơ\r et ăn kơ sư ‘no\h gu\t đing et păng đe\i [ok pơjau io\k pham nhu\ng ie\r pik tơ\ jơ\ng”.

Lăp [ơ\t do\h đe tôn ch^ng chêng djơ djr^ng. {ok pơjau soi che\p kong tơ [ot tơ\ ti bơngai mă u\nh hnam et ăn kơsư. Đơ\ng ro\ng ‘no\h đ^ đăng bơngai lơ\m u\nh hnam pơma dơnu\h hmach ăn kơ sư pran jăng grăng akau. Mă blu\ng ‘no\h bơngai dro\ kăn tơngla hmach hmach ăn kơ sư, đơ\ng ro\ng ‘no\h đe duch nă, pơmai o\h lơ\m hnam. Lăp đơ\ng ro\ng đ^ đăng bơngai dro\ kăn lơ\m u\nh hnam hmach đang, tru\h tơ\ đe dro\ nglo vang hmach ăn kơ bơngai đe\i et tơ [ot ăn kong vă jơhngơ\m pran jăng grăng akau. Rim bơngai chă hơla ăn bơ\n kong găr, ao, khăn, ge tơdrô, ie\r …

Kră pơlei Aê Nhất, tơbăt, tơdrong tơ [ot ăn kong găr ‘no\h tôch g^t kăl: “Pơmai o\h lơ\m u\nh hnam ‘no\h bơngai chă tơ [ot kong ăn bơngai mă u\nh hnam et sa, lăp đơ\ng ro\ng 3 măng 3 năr ‘no\h mă gơ\h plôih kong, mư\h plôih kong je\i pơgơ\r soi tơbe\h m^nh ‘măng dơ\ng. Tơdrong tơ [ot ăn kong au vă kơ bơngai au pran jăng grăng akau păng pơdro\ng so\ng sa nhen đe. Lăp hơdro# pơmai o\h lơ\m u\nh hnam mă gơ\h chă plôih ăn kong au”.

Lăp đơ\ng ro\ng tơ [ot ăn kong păng pôk ăn tơmam drăm đang ‘no\h tru\h tơdrong chă et tơdrô. Găh tơdrong et tơdrô je\i kiơ\ ‘moi găh tơdrong chă tơ [ot ăn kong au mơ\n. Lăp đang u\nh hnam chă hơvơn rim bơngai vang et sa. Khu\l tôn ch^ng chêng chă tôn ch^ng chêng, hlôm đing năm, rim răih bơngai vang chă hơri Eirei, hơri Kưt…

Soi tơ [ot kong vă grăng akau tơbăt hơdăh jơhngơ\m đon ‘mêm kơ eng đơ\ng kôn mon kon sau hăm me\ [a\, yă [ok. Dăh mă me\ [a\ pơgơ\r soi tơbe\h ăn kon hơ ‘lơ\p vă đe sư pran jăng grăng akau, pu\n ai păng jang sa đe\i io\k yua kơ jăp. Tơdrong kăl hlo\h ‘no\h, tơdrong pơgơ\r soi tơbe\h au gơ\h chă pơgơ\r hơdro# tơdrong au lơ\m u\nh hnam, adoi gơ\h vang chă pơgơ\r atu\m lơ\m jơ ‘năr pơgơ\r kơ\m kang kơnang gie\ng anai hai. {ok Y Kô Niê, Kơ ie\ng Kơdră Ve\i lăng Tơdrong jo\h ayo\ oe\i sa găh Dơno\ an^h ve\i lăng Jo\h ayo\ kơdo\ soang đă [o\ng lo\ng tơplo\ng kơdau păng Tơmang pơ hiơ\ dêh char Dak Lăk tơbăt: “Pơgơ\r soi tơbe\h vă grăng akau đe\i lơ lơ\m rim tơdrong pơgơ\r kơ\m kang kơnang gie\ng. Dôm tơdrong pơgơ\r t^h nhen et ming đak ‘no\h đe sư pơgơ\r et vă pran jăng grăng akau ăn tơngla hnam păng ăn kơtum kơto\ng ‘nho\ng o\h păh akăn. Rim tơdrong pơgơ\r kơ\m kang kơnang gie\ng anai je\i đe\i pơgơ\r hloi soi tơbe\t et sa vă grăng akau ăn bơngai ‘lo\ kră hlo\h lơ\m u\nh hnam. Pơt^h gia, Soi tơbe\h et sa ăn chăl sơnăm er^h kon bơngai, pơgơ\r et sa đe\i [o#h ‘no\h soi tơbe\h ăn jơhngơ\m pran jăng grăng akau ăn bơngai hlôi rong ‘me ăn klo akăn hle. Tơdrong pơgơ\r ư\h kơ đunh mă le\i tơklep hăm dôm tơdrong pơgơ\r kơ\m kang kơ nang gie\ng t^h hloi”.

Hre\i au, mă đơ\ng tơmam drăm soi tơbe\h păng trong pơgơ\r pă gan hơlen [lep hăm sơ\, mă le\i gô mơ\ng kiơ\ u\nh hnam đe\i [o#h lơ liơ, kơna tơdrong pơgơ\r soi tơbeh tơ [ot kong vă pran jăng grăng akau oe\i đe\i bơngai Êđê che\p răk păng pơgơ\r hơnơ\ng, lăng ‘no\h jing m^nh tơdrong ‘lơ\ng hơ iă ư\h kơ gơ\h kơ [a\h lơ\m tơdrong er^h sa kơ  rim ‘nu bơngai.

Bơngai ch^h: H’Za wut.

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt