VOV4.Bahnar - Hăm dôm hơ dre\ch kon kông Tây Nguyên, dôm tơ drong et soi tih jing jơ năr tôn ch^ng chêng tôch hơ iă. Mă loi hăm bơ ngai Bahnar, soi sơ măh rông ‘nao j^ 1 tơ drong et soi tih, hăm lơ tơ mam soi tih ie\, jing an^h đe chă tôn ch^ng chêng tôch hơ iă, 1 tơ mam jo\h ayo\ g^t kăl kơ kon bơ ngai.

Hăm bơ ngai Bahnar, rông j^ an^h pơ ro\ ăn đ^ đăng tơ pôl. Mưh đei rông ‘nao, kon pơ lei pơ gơ\r soi sơ măh et to\k rông, ‘nâu j^ jơ năr vă bơ nê kơ yang tơ gu\m ăn kon pơ lei gơ\h sơ đơ\ng hiôk hian păng jang xa đei [ôh. Hmă hmă đơ\ng ro\ng kơ pơm rông dang 3 sơ năm, tơ dăh lơ\m pơ lei ưh đei tơ drong kiơ, kơ plăh [ât khei jang mir na rơ hơi, đe pơ gơ\r et to\k rông ‘nao âu.

Kră pơ lei Đinh Hmunh, tơ\ plei Mơr Hơ Ra, xăh Kông Lơng khơng, apu\ng Kbang, dêh char Gia lai, tơ roi: “Rông ‘nao athei soi sơ măh hăm kơ pô. Tơ dăh kon pơ lei ho\k pơ hrăm, jang xa tam mă đei ‘no\h gơ\h gô đơ\ng 1 truh 3 sơ năm. Tơ dăh jang xa đei ‘no\h kon pơ lei vang tơ gop, pơ gơ\r lăp đơ\ng 1- 2 sơ năm đe\ch. Truh 3 sơ năm ‘no\h athei ko\h 1 pôm kơ pô, vă soi sơ măh kơ yang. Athei kon pơ lei vang adrin tơ gop răt kơ pô, soi sơ măh ăn kon pơ lei gơ\h pran jăng, jang xa đei [ôh, ưh đei j^ jăn, u\nh hnam lie\m kâu”. 

Tơ mam vă soi sơ măh ăn Rông ‘nao kơ bơ ngai Bahnar athei đei: 1 pôm kơ pô găm, 1 pôm nhu\ng tih, 7 to\ ie\r tơ mông păng 1 pôm ie\r kăn. Et to\k rông ‘nao đei pơ gơ\r 3 năr: Năr mă 1, đei kră pơ lei hôp vă pơ ma găh tơ drong pơ gơ\r soi sơ măh ăn rông. 1 tơ drong soi ie\ đei pơ gơ\r vă roi tơ băt ăn kơ yang, akhan kon pơ lei pơ gơ\r soi sơ măh rông ‘nao vă hơ pơi kơ yang tơ gu\m vă rim tơ drong ‘lơ\ng ngăl. Lơ\m năr âu, kon pơ lei tôn ch^ng  [ai Tơ nơl vă bơ nê kơ yang.

Mât lơ\m năr mă 2, đei dơ\ng 1 tơ drong soi ie\, ap^nh yang asong ăn kon pơ lei mât tơ\ bri ko\h ‘long pơm gơ\ng gơ\h sơ đơ\ng ‘lơ\ng, ưh đei bu ko\h [ơm jâng ti rơ ka, pham le\ch se\ch huo\ng. Bơ ngai Bahnar pơm gơ\ng tôch hơ len. ‘Nâu j^ tơ mam pơ ro\ tôch hơ iă. Gơ\ng pơm hăm ‘long, ‘long roi kơ jung yang roi [ônh băt vă truh hăm năr soi sơ măh. Kơ pal gơ\ng đe pơm bră vă pơ ro\ tôch hơ iă. Kơ plăh âu kon pơ lei tôn ch^ng, hơ xoang hăm [ai Hơtok rông 'nao.

Mưh pơm gơ\ng đang, kơ pô đei dui cho# [ât gơ\ng. M^nh dăng tơ lei hre đei ‘monh tôch ‘lơ\ng tăh tơ vo\k [ât ko kơ pô. Kơ plăh âu lơ\m pơ lei rim hnam athei 1 ‘nu bơ ngai vang che\p tơ lei dui kơ pô. Bu bu ku\m ‘me\h dui kơ pô ngăl. Tơ lei hre âu đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h đei kuăl, ming lơ\m rông păng đei năng nhen 1 tơ mam tôch s^t.

Ch^ng chêng j^ 1 tơ drong tôch g^t kăl ưh gơ\h th^u lơ\m dôm tơ drong et soi kơ bơ ngai Bahnar. Lơ\m năr et soi âu, dôm bơ ngai tôn ch^ng đei pôk pơ ư kiơ\ trong: rim bơ ngai đei đe hơ druh tơ [ăk tơ\ ko hơ nam brai păng đe sư [ăk hơ nơ\ng lơ\m năr et soi. Kơ plăh âu ch^ng chêng đei tôn, hơ xoang rơ đu\k tôch hơ iă.

Truh năr mă 3, kon pơ lei pơ gơ\r dơ\ng 1 tơ drong soi sơ măh ie\, hơ met ăn tơ drong soi tơm, đei krao ‘no\h Kơ ia, (vă akhan vang tơ gop, bu đei kiơ tơ gop ‘nei, pôm nơ\r [ơ\r đon). Kơ plăh âu ch^ng đei tôn [ai Kơ ia tôch chơt.

Đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h, tơ drong ko\h xa kơ pô đei pơ gơ\r. Kră pơ lei soi kơ yang, roi tơ băt tơ drong kon pơ lei vă ko\h xa kơ pô. Kiơ\ ‘nho\ng Đinh Văn Minh, tơ\ plei Mơr Hơ Ra, xăh Kông Lơng Khơng, apu\ng Kbang, dêh char Gia Lai, lơ\m đon tơ che\ng đơ\ng kon pơ lei Bahnar, mưh ko\h kơ pô, hơ xoang tơ lo\h kơ\l kơ pô, mưh kơ\l sư huo\ng tơ vih tơ\ măt ‘năr le\ch mă ưh ‘no\h tơ vih tơ\ rông, ‘no\h j^ tơ drong pu\n ăn pơ lei pơ la: “Tơ drong ko\h xa kơ pô tôch hơ iă. Đ^ đăng kon pơ lei dơ\ng lăng kră pơ lei, đe tơ dăm [et kơ pô, tôn ch^ng chêng, păng đ^ đăng jreu tơ ke\ch vă krao yang lăng kơ pô đ^ lôch bơih”   

Đơ\ng ro\ng kơ đei kơ\l kơ pô păng dôm tơ mam soi sơ măh đei hơ met đang ‘no\h kră pơ lei soi: “Ơ yang, yang Hơ le\ch, yang pơ mât, đ^ đăng yang vang pring vei ăn kon bơ ngai păng đ^ đăng sem tơ rong, năr ‘nâu đei ‘nhe\m, ‘nhe\m nhu\ng, ‘nhe\m ie\r, hơ pơi kơ yang jur et xa tơ gu\m ăn kon pơ lei pơ la, ap^nh yang vei lăng mir na [a hơ [o jing ‘lơ\ng, đei plei hơ kâu…”.

Kơ plăh âu, ch^ng chêng tôn dơ\ng [ai bơ nê kơ yang. Kon pơ lei đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h [uh xa kơ\l kơ pô păng đei dơ\ng 1 tơ drong soi sơ măh kơ kơ\l kơ pô.

Lơ\m tơ drong soi sơ măh et to\k rông ‘nao kơ bơ ngai Bahnar, bơ ngai truh hăm tơ drong soi gơ\h băt truh lơ tơ drong soi ie\. Păng rim tơ drong soi sơ măh, ch^ng chêng đei io\k tôn hăm lơ [ai pha ra băl. ‘Nâu j^ tơ drong soi sơ măh tơ [ôh hơ dăh tơ drong juăt tôn ch^ng chêng Tây Nguyên hăm đ^ đăng dôm tơ drong ‘lơ\ng hơ iă hlo\h. Soi sơ măh to\k rông ‘nao j^ 1 tơ drong soi kơ tơ pôl tơ [ôh tơ drong juăt ‘lơ\ng đơ\ng bơ ngai Bahnar dêh char Gia Lai, lơ\m tơ drong juăt tôn ch^ng chêng Tây Nguyên, m^nh tơ drong jo\h ayo\ g^t kăl kơ kon bơ ngai.

Dơ\ng: Tơ blơ\