VOV4.Bahnar - Jing m^nh tơmam so\ng sa tơm, [a oei jing tơdrong kăl hlo\h lơ\m oe\i sa kơ bơngai M’nông oe\i tơ\ Tây Nguyên. Iung jang lơ\m pơyan jang [a ‘nao, bơngai M’nông vang chă cho\h hlang, pơ pro\ ăn chă jơmu\l pơtăm. Atu\m hăm soi tơbe\h ăn yang hri, đe sư tơche\ng akhan: hơdrol, lơ\m păng đơ\ng ro\ng năr jơmu\l pơtăm ư\h kơ gơ\h chă pơma, chă pơm tơdrong ư\h kơ ‘lơ\ng hơ iă vă ve\h ver bơ\n xem bri brăh phă pơra\m [a. Mư\h tru\h [a đum, kon pơlei je\i vang chă ke\ch [a, klăh asong d^h băl so\ng sa lơ\m khe\i năr vă tru\h pơyan, păng pơgơ\r et sa chơt hơ iă ăn [a ‘nao.

Hăm bơngai M’nông sơ\, jang [a mir lơ\m m^nh sơnăm lăp m^nh pơyan kơna tơdrong jang pơ pro\ hơdrol ‘no\h tôch g^t kăl. Hơdrol kơ năr jơmu\l pơtăm, tơngla hnam chă tơroi ăn kon pơlei băt vă rim bơngai vang tơgu\m u\nh hnam. Tơngla hnam pơ pro\ hơdre\ch [a, găh rim u\nh hnam lơ\m pơlei che\p ba đing jơmu\l [a vă jơmu\l [a.

T^l pơgê, tơngla hnam che\p ba m^nh to\ ie\r, m^nh ge tơdrô, che\p ba [um kơmưt to\ se\t. Tơngla hnam chă rơ\ih m^nh an^h te\h rơhu\ ‘lơ\ng hlo\h lơ\m mir vă soi tơbe\h păng jơmu\l [a [ơ\t an^h ‘no\h hơdrol. Tơ je# dôm reo hơdre\ch [a [e\nh ‘no\h m^nh ge tơdrô hlôi tơ [e\nh đak, ie\r [u\h phang đang, m^nh go\ mơ\h tơyông. Tơngla hnam soi tơbe\h kơ yang kông, yang đak, yang nak yang hrêl, yang kial, yang hri tơpơng ăn ‘mi ro\ to\ hơlăng, lăng ba [a hơ [o jing ‘lơ\ng, ple\i ăl, ‘ne\ le# j^l joe\i, xem, hơnăl phă pơra\m [a hơ [o tơ\ mir … Tơngla hnam je\i pơkăp hăm yang, tơdăh sơnăm au u\nh hnam jang sa [a hơ [o đe\i lơ ‘no\h pơgơ\r roi tơbe\h hăm nhu\ng t^h, tơdrô ge t^h. Lăp soi tơbe\h đang tơngla hnam [et tơdrôm, jơmu\l [a hơdrol, đơ\ng ro\ng ‘no\h kon pơlei vang jơmul [a…

M^nh năr jơmu\l [a đang, pơ đ^ tơngla hnam păng kon pơlei vang jur hum tơ\ đak hơboong, đak glung, đak kroong chơt hơ iă ‘nă hal. Năr hmă, bơngai dro\ nglo hum găh tu, dro\ kăn hum tơ\ pơbăh. Mă le\i mư\h jơmu\l pơtăm [a hơ [o đang, ‘no\h đe sư hum hơdoi m^nh hơdrơ\m. Pơm lơ lo\h vă kơ yang [o#h tơdrong chr^h chre\ng pơm ăn ‘mi jur, hơdre\ch [a hơ [o chăt hrôih.

Mư\h [a tơ\ mir đ^ đum, tơngla hnam je\i năm tơroi ăn kon pơlei vang chă ke\ch [a. Tơngla hnam je\i pơpro\ ge tơdrô păng 1 to\ ie\r vă soi tơbe\h tơbăt ăn kơ yang năr au u\nh hnam ke\ch [a, bơnê kơ yang hlôi ve\i lăng năng tông [a jing ‘lơ\ng, ple\i ăl. Bơngai ke\ch [a blu\ng a ‘no\h bơngai dro\ kăn lơ\m u\nh hnam, đơ\ng ro\ng ‘no\h kon pơlei vang chă ke\ch. Găh [a chă ke\ch tơ\ kơsơ\ năr ‘no\h, bơngai bu ke\ch [a chă ke\ch đe\i dôm yơ ‘no\h tơngla hnam ăn hơnhăk ba pơđ^ dôm no\h hloi. Kiơ\ kon pơlei akhan, asong d^h băl sa hơla [a ‘nao păng ‘no\h je\i jing tơgu\m yak hlo\h pơngot rơve\t ăn u\nh hnam mă ‘no\h lơ\m khe\i năr vă je# ke\ch [a. Pơ đ^ rim u\nh hnam lơ\m pơlei mư\h chă ke\ch [a je\i pơm kiơ\ tơdrong lơ lau ngăl.

Lăp ke\ch [a mir đang, ‘no\h chă sơ\k tơ\ mir hloi, tơngla hnam v^h tơ\ hnam chă hơmet pơ ‘lơ\ng pơk [a. Tơdăh oe\i đe\i [a so le\i tơngla hnam chă kôch tăh tơ\ lom ming [ơ\t mum hnam. Lăp đang ‘no\h pu\ pơdu\ [a tăh lơ\m pơk. Mư\h [a hle tăh [e\nh kơ pơk, dôm tơdrong lơ\m u\nh hnam hlôi jang keh đang, je\i jing khe\i ‘năr tơngla hnam pơgơ\r et sa [a ‘nao. Tơngla hnam gai ge t^h, [u\h sa nhu\ng t^h nhen hlôi pơma pơkăp hăm yang. Yă Me Nư, oe\i tơ\ tơring Ea Huar, apu\ng Buôn Đôn, dêh char Dak Lak,  pơma tơroi tơbăt lơ\m pơgơ\r soi tơbe\h et sa [a ‘nao kơ u\nh hnam po lơ lau:“ Mă blu\ng ‘no\h ke\ch ba pu\ ba tơ\ hnam, lăp đơ\ng ro\ng ‘no\h soi tơbe\h kơ [a. Tơdăh đe\i [a lơ ‘no\h pơgơ\r soi tơbe\h et sa hăm nhu\ng t^h, tơdrô ge; tơdăh ư\h kơ đe\i lơ le\i soi tơbe\h hăm ie\r vă bơnê kơ yang hri păng hơnhăk yang hri v^h tơ\ pơk [a u\nh hnam bơ\n. Lăp đơ\ng ro\ng ‘no\h et sa ăn jơhngơ\m jăn tơngla hnam hloi, pơm lơ lo\h vă yang hri ling lang oe\i hăm bơ\n”.

Kiơ\ tơdrong joăt kơ bơngai M’nông ‘no\h soi kơ yang hri pơgơ\r tơ\ t^l pơgê. U|nh hnam pơ pro\ m^nh to\ plei tơye\n kro phe\ ba đơ\ng mir, io\k to\ se\t hơnong [a cho# tơ je# pơk [a (Kiơ\ tơdrong joăt kon pơlei chă akhan dôm găr [a đơ\ng chă ke\ch hăp huo\ng tơ\ mir ‘no\h dru\h kiơ\ d^h băl bro\k tơ\ pơk, ư\h kơ ble\k, ơ\h kơ u\nh hnam); m^nh to\ ge mong đak, m^nh ge tơdrô, m^nh pơnhan por, m^nh kơđe\h ‘nhe\m nhu\ng. Dôm tơmam vă soi tơbe\h đe\i hơmet đang. Nơ\r soi kơ yang kơ [a\ Mplưr, oe\i tơ\ buôn Nà Xược, tơring Ea Huar, apu\ng Buôn Đôn, dêh char Dak Lak, lơ lau:“Ơ yang hri, hơvơ\h hơvơi kơ yang hri, hơpơi ‘me\h vă đơ\ng dang e\i [a lơ\m pơk so\ng sa ư\h kơ đ^, tơmoi năm ngôi tơ\ hnam so\ng sa hơnơ\ng mă le\i oe\i lơ. Ư|h kơchă so\ng por hơdre\h hăm hơ [o, hăm [um, ư\h kơ chă hre đom, u\nh hnam ling lang pran jăng grăng akau vă ve\i lăng năng tông yang hri, yang hri je\i ve\i lăng năng tông u\nh hnam nhôn. U|nh hnam răt đe\i lơ kơpô rơmo, mu\k drăm lơ\m u\nh hnam ato\k tơ iung”.

Hăm bơngai M’Nông, tơdrong pơgơ\r soi tơbe\h kơ [a ‘no\h tôch g^t kăl vă yang ling lang lăng tông nông gia u\nh hnam ph^ tơto\ dơno\ ‘lơ\ng, pran jăng grăng akau. Lăp đơ\ng ro\ng soi tơbe\h tơ je# pơk [a, dôm tơmam soi tơbe\h le# hơnơ\ng [ơ\t do\h tru\h 3 năr đơ\ng ro\ng ‘no\h mă hơnhăk tơ\ nai. Je\i tơ\ pơgê năr ‘no\h, lăp soi hơbe\h kơ [a đang, đe sư je\i pơgơ\r soi tơbe\h ăn tơngla hnam pran jăng grăng akau. ‘Nau tơdrong kăl hlo\h vă tơngla hnam ling lang pran jăng grăng akau, jang sa đe\i [a lơ, mu\k drăm lơ.

Kiơ\ tơdrong joăt akhan, yang hri ling lang oe\i lơ\m pơk, kơna mư\h vă io\k [a chă pe\h, chă ot, bơngai M’nông gô io\k pơ ‘lơ\ng [a đơ\ng pơk tăh lơ\m reo. Đe sư tôch kơ hli pơm tơdro\ kơtang kơnh pơm ăn yang hri ble\k chă jăk.

Bơngai ch^h: H’Thi

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt