VOV4.Bahnar – Mư\h đe hơ io\h năm ho\k, tơ oei ư\h kơ [lep, kơ [ang tang do\ ư\h kơ [lep hăm hơkau kơ jung kơ đe ho\k tro, pu\ kơdu\ng tăh hla bơar trăp dêh hnang, ư\h kơ pu\ [ar păh dăh mă hơn^h tơ oei ư\h kơ gan hơdăh pơm ăn ho\k tro măh ku\nh mư\h đo\k [ai, ch^h [ai … pơm ăn đe ho\k tro [ônh kơdu\ ko\k. Mă lei, kơ yuơ tơdrong j^ au hăp dar deh, đunh đai pơm ăn me\ [a\ ư\h kơchăng păng tru\h đơ\ng ro\ng pơm ăn đe hơ io\h ư\h kơ t^h vơ\ djơ\ ‘lơ\ng.

Kiơ\ ch^h jo#, tơ\ Việt Nam tơdrong kơdu\ ko\k tơmơ\t đơ\ng 15-25% rim tơdrong j^ jăn lơ\m ho\k pơ hrăm tơ\ đe hơ io\h. Kơdu\ ko\k ‘no\h jing tơdrong ‘no\h kơting hăp đo\ng m^nh păh dăh mă đo\ng tơ\ hơnăp dăh mă găh ro\ng pơm ăn akau jăn đe hơ io\h ư\h tơpăt ‘lơ\ng, đơ\ng no\h pơm ăn đe hơ io\h kơdơ\ hơkau păng ư\h khan ‘me\h vă chă yak ngôi hăm bôl boăl.

Mư\h kơ ting kơdu\ ư\h tơpăt ‘lơ\ng, kơting kơdu\ do\ng tơ\ lăm ‘no\h krao akhan tơ ‘ngiơng, dăh mă đo\ng tơ\ ro\ng ‘no\h akhan kơdu\ ko\k. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, đo\ng kơting kơdu\ oei kơ yuơ đơ\ng đe hơ io\h đei rim tơdrong j^ [ơm tru\h tơ\ kơting kơdu\, akau jăn đe ho\k tro ư\h kơ pran jăng kơ yuơ hơlăh chă tơplo\ng kơdau, hiang hiơp dăh mă kơ yuơ tơ oei, dơ\ng hrôih dêh hnang.

Đo\ng kơting kơdu\ tơ\ đe ho\k tro j^ kơ yuơ đơ\ng chă tơ oei ư\h kơ [lep, nhen: Tơ oei ho\k ư\h kơ [lep, tơ [^ch, kơchu\n, tơ oei hơrêng m^nh păh mư\h ho\k [ai; tơ oei ho\k tơ\ kơ [ang tang do\ ư\h kơ [lep hăm sơnăm đe hơ io\h, pu\ kơdu\ng hla bơar trăp dêh hnang, cheng kơdu\ng; an^h ư\h hơdăh pơm ăn ho\k tru ku\p kơ\l mư\h mă chă đo\k, ch^h [ai …

Tơ oei ho\k ư\h kơ [lep ư\h khan lăp pơm ăn kơting kơdu\ đo\ng mă lei oei pơm kơne# tru\h găh hoan kơting păng pơm ăn tru\h măt plim. Mư\h [o#h sơngie\ng đe hơ ioh ư\h lei lăi d^h băl, m^h păh kơ jung m^nh păh kơ đe\h; kơting sơngie\ng tơhlôl … ‘no\h me\ [a\ bơngai hơ io\h dăh chơ ba kon hơ ‘lơ\p năm khăm tơ\ [ok thây pơgang hloi kơ yuơ mư\h đo\ng kơting kơdu\ păh ai jei gô pơm ăn tru\h đo\ng kơting kơdu\ roi dêh hlo\h dơ\ng.

Hăm hơ io\h đ^ j^ kơtang, kơtơ\h jei [ia\r kơ yuơ kơting kơtơ\h tơpăt, pơm kơhret bơ\n tơso\h, plei nuih. Tơso\h ie\ gô pơm ăn chă dui jơhngơ\m ư\h kơ hiôk, đei ‘măng pơm ăn tru\h j^ plei nuih, bo\, dui jơhngơ\m ư\h kơ hiôk. Lơ\m khei năr j^ dêh, rim klơm klak lơ\m klak jei hme\t hmot, pơm hme\t bơ\n hoan pham hloi.

Đo\ng kơting kơdu\ pơm ăn hơkau ư\h tơpăt ‘lơ\ng; pơm ư\h kơ ‘lơ\ng ăn chă đo\k, chă ch^h; pơm ăn kơ\l ‘ngok dăr, ư\h gan ‘nhoi kiơ\, kơ yuơ lơ lo\h gô pơm ư\h kơ ‘lơ\ng ăn ho\k pơhra\m. Pơm kơne# tru\h tơdrong chă tơplo\ng kơdau, đe hơ io\h ư\h kơ gơ\h vang chă pơm ngôi hiôk hian hăm bôl boăl m^nh jơhnơr. Adoi pơm kơne# tru\h jơhngơ\m đon đe hơ io\h kơdơ\ akau kơ yuơ akau jăn po ư\h ‘lơ\ng hơ iă nhen bôl nhen boăl. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, đo\ng kơting kơdu\ oe\i pơm jơne# tru\h găh plei nuih, tơso\h pơpơ\, pơm kơne# tru\h tơdrong t^h vơ\ găh kơting koang. Kơ yuơ lơ lo\h gô pơm ư\h kơ ‘lơ\ng hơ iă tru\h tơdrong hơnhơl kơ đe ho\k tro dro\ kăn mư\h tru\h sơnăm pơm me\.

Vă tang găn hơlau păng tang găn đo\ng kơting kơdu\ tơ\ đe hơ io\h, kăl đei vang iung jang hrơ\p m^nh ‘măng đơ\ng u\nh hnam păng hnam trương:

- So\ng sa măh mai kơchơ\t ( ‘no\h so\ng sa đei tôm kơchơ\t protein, vitamin, chất khoáng…), kơchăng tru\h tơmam drăm sa đei lơ kơchơ\t canxi.

- Pơm ato\k ‘lơ\ng akau jăn ăn đe ho\k tro hăm trong ăn đe o\h chă pơhra\m tơplo\ng kơdau hơnơ\ng.

- {ok thây kô pơtho păng me\ [a\ dăh pơtho ăn đe o\h tơ oei mă [lep. ‘Ne\ ăn tơgoei ho\k đunh jơ mă lei kăl ăn đe hăp chă pơdơ\h [iơ\.

- Lăm ho\k kăl hơdăh ‘lơ\ng găh măt ‘năr pơchrang păng u\nh kơđeng. An^h ho\k pơhra\m tơ\ hnam jei pơ pro\ ăn tơ\ hơd^h hơdăh ang, phơi rơngơp.

- Kơ [ang tang do\, kơ [ang ch^h kăl đei t^h ie\ [lep hăm sơnăm ho\k pơhra\m.

- ‘Ne\ ăn đe ho\k tro che\p pu\ kơdu\ng trăp. Mư\h pu\ kơdu\ng ‘no\h pu\ pơđ^ 2 păh sơngie\ng dăh mă tơpl^h chă be\ng klang tap.

- Kăl chă năm khăm hơlen jơhngơ\m jăn ăn đe hơ io\h.

J^ đo\ng kơting kơdu\ tơdăh [o#h hrôih gô [ônh ăn ming hơmet, tơdăh le# đunh gô pơm ăn tru\h răih hơmet hloi.

Diệu Hà ch^h io\k đơ\ng baodaklak.vn

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt