VOV4.Bahnar - Hơ ne\nh chăt pơ hle\h pơ hlo\h ‘no\h j^ tơ drong đei [o#h lơ tơ\ hơ io\h. Hơ ne\nh chăt pơ hlo\h pơ hlo\h ư\h khan lăp pơm ăn sa kơ kă đơ\ng hơ io\h ư\h kơ jăng mă oei pơm ư\h kơ ‘lơ\ng tơ drong lăng lơ\m mư\h măt, pơm ăn hơ io\h ư\h kơ gan pơ\n mư\h chă tơ [ơ\p pơ ma dơ nu\h hăm bôl buăl. Mă lei tơ drong âu gơ\h hơ met pơ ‘lơ\ng tơ dăh rim đe me\ [a\ bơ ngơ\t tru\h vei lăng ‘lơ\ng hơ ne\nh [ơ\r ăn hơ io\h, tơ tom chă [o#h hơ ne\nh chăt pơ hle\h pơ hlo\h vă đei trong hơ met mă lăp.

Hơ ne\nh chăt pơ hle\h pơ hlo\h ‘no\h j^ tơ drong hơ ne\nh chăt hlo\ng hloi ư\h kơ [lep hang, chăt cheng chong, chăt tơ gol, hơ prô, kơ [iăp. Hơ ne\nh chăt pơ hle\h hlo\h ư\h khan lăp pơm ăn sa kơ kă đơ\ng hơ io\h ư\h kơ jăng mă oei pơm ăn hơ io\h ư\h kơ pơ\n mơ lâu mư\h tơ [ơ\p pơ ma dơ nu\h hăm rim ‘nu. Hơ dai hăm ‘no\h, hơ ne\nh chăt tơ gol gô pơm ăn tơ mam sa [ônh klep lơ\m hơ lam hơ ne\nh, pơm ăn hơ ne\nh gren sa. Kiơkơ [ak si Trần Văn Thông, Pho\ kơ dră khoa Y học lâm sàng, hnam trưng Cao đẳng Y tế Dak Lak, đei dang ei 30-40% hơ io\h đei hơ ne\nh chăt pơ hle\h pơ hlo\h. Tơ drong tơm pơm ăn jing tơ drong ‘nâu ‘no\h j^ yua đơ\ng đei me\ [a\ yă [ok đei hơ drol. {ak si Trần Văn Thông: Tơ drong tơm pơm ăn yua đơ\ng me\ [a\ yă [ok đei hơ ne\nh chăt kơ ne# hơ drol jing đei [ơm tơ\ kon sâu đei tru\h 70%. Oei 30% ‘no\h yua đơ\ng tơ drong tơm nai pơm ăn nhen hơ io\h đei ư\h kơ ‘lơ\ng lơ\m lin, hơ ne\nh dăh mă đei tơ drong joăt doch hơ nglou ti, dăh mă tu\n hơ pie\t  dăh mă hơ io\h đei j^ găh trong dui jơ hngơ\m, hơ nơ\ng dui jơ hngơ\m hăm [ơ\r…

Găh tơ drong tơm yua đơ\ng đei me\ [a\ yă [ok đei hơ drol, [ak si Thông tơ băt tơ drong hơ met gô mơ mat [iơ\. Mă lei, tơ dăh me\ [a\ bơ ngơ\t tru\h hơ ne\nh [ơ\r kon hơ ‘lơ\p, mă loi ‘no\h j^ lơ\m khei ‘năr tơ pl^h hơ ne\nh, tơ tom chă lăng băt dôm tơ drong đei [o#h ư\h kơ ‘lơ\ng tơ\ hơ ne\nh păng năm khăm ‘no\h tơ drong hơ met ming hơ ne\nh ăn kơ kon gô đei io\k yua ‘lơ\ng. Mơ\ng lơ\m sơ năm đơ\ng hơ io\h, [ak si gô đei athei hơ met mă lăp. Gơ\h klăih song pơm 2 khei ‘năr tơm vă hơ met hơ ne\nh chăt pơ hle\h pơ hlo\h ‘no\h j^ khei ‘năr hơ ne\nh hrâu hre\k ( lơ\m hơ ne\nh oei đei pơ đ^ hơ ne\nh đơ\ng nge hăm hơ ne\nh chăt hlo\ng hloi), hmă hmă đơ\ng 5- 12 sơ năm păng khei ‘năr hơ ne\nh chăt hlo\ng hloi đ^ chăt tôm, hmă hmă đơ\ng 12-15 sơ năm. Tơ\ khei ‘năr hơ ne\nh hrâu hre\k, tơ dăh hơ le\nh chăt pơ hle\h pơ hlo\h păh lăp, hơ io\h gơ\h pơm kiơ\ rim trong hơ met ming hơ ne\nh vă pơm ăn hơ ne\nh chăt [lep hang. {ak si Trần Văn Thông tơ roi tơ băt: Lơ\m hơ met ming hơ ne\nh đei lơ trong nhen plơ\ih tăh tơ mam hơ ku\ng, tưk tơ ‘ngam, yua tơ ‘ngam trainer. Dôm tơ mam âu lei lăi nhen 1 pôm bơng, pơm ăn hơ ne\nh chăt kiơ\ [lep kơ so#. Tơ dăh đe me\ [a\ đei hơ met hro#ih ‘no\h jơ nei io\k đei gơ\h tru\h 80-90%.

Kiơ\ kơ [ak si Trần Văn Thông, vă trong hơ met âu đei io\k yua nhen ‘me\h vă, rim đe me\ [a\ athei lăng tru\h ăn hơ io\h tăh hơ nơ\ng. Ve\h ver plơ\ih tăh hơ nơ\ng. Tơ\ khei ‘năr hơ ne\nh hlo\ng hloi đ^ chăt tôm, hơ io\h gơ\h [ơ\ hơ ne\nh kơ jơ\ng vă hơ met hơ ne\nh chăt pơ hle\h pơ hlo\h. Sơ năm [ơ\ hơ ne\nh ‘lơ\ng ‘no\h đơ\ng 12-15 sơ năm. Trong hơ met âu tơ gu\m rơ r^ jơ\ng hơ ne\nh tơ păt. {ak si  Trần Văn Thông tơ roi tơ băt thim: ‘Me\h [ơ\ hơ ne\nh dơ nơ\ng ăn đe mon ‘no\h athei gô hơ ne\nh hlo\ng hloi chăt tôm, đa tơ\ sơ năm 12, 13,14, 15 ‘no\h j^ ‘lơ\ng hlo\h. Oei ‘lo\ sơ năm de#h ‘no\h hơ ne\nh hơ răng [iơ\, ku\m gơ\h pơm mă lei khei ‘năr hơ met đunh [iơ\. Hmă hmă khei ‘năr [ơ\ hơ ne\nh dơ nơ\ng dang đơ\ng 18 tru\h 24 khei. 

Pha hăm dôm tơ mam lơ\m tơ drong hơ met ne\nh gơ\h plơ\ih tăh mư\h ‘me\h vă, tơ drong kăl đơ\ng trong [ơ\ hơ ne\nh dơ nơ\ng ‘no\h j^ tơ mam đei pơ klep dơ nơ\ng lơ\m tơ ‘ngam hơ ne\nh kơ na pơm ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h măt lăng păng pơm rơ go\h hơ ne\nh rim năr. Yua thoi no\h hơ drol [ơ\ hơ ne\nh dơ nơ\ng, rim đe me\ [a\ athei roi tơ [o#h păng pơ lung kon vă tang găn dôm tơ drong tơ jră ư\h kơ ‘lơ\ng đơ\ng hơ io\h tơ\ ro\ng âu kơnh.

Rim đe [ak si joăt jang tơ tă vă tang găn tơ drong hơ ne\nh chăt pơ hle\h pơ hlo\h, me\ [a\ kăl bơ ngơ\t tru\h tơ drong pran hơ ne\nh [ơ\r kon io\k đơ\ng khei ‘năr hơ ne\nh nge, ve\h ver tơ drong hơ ne\nh nge đei gren sa păng athei gơ\ hro#ih. Hơ nơ\ng hơ len lăng he\nh [ơ\r kon, mă loi ‘no\h j^ khei ‘năr pơ tơm tơ pl^h hơ ne\nh, yua kơ plăh âu kơ ting tơ ‘ngam, kơ ting [ơ\r păng hơ ne\nh oei rơ muăn kơ na tơ dăh hơ ne\nh chăt pơ hle\h pơ hlo\h, tơ drong hơ met ming hơ ne\nh gô [ônh [o\ [iơ\. Tang găn dôm tơ drong joăt kơ ne# đơ\ng hơ io\h nhen doch ti, tu\n hơ ne\nh. Mư\h hơ io\h j^ dôm tơ drong j^ găh trong dui jơ hngơ\m, kăl hơ met klăih roi hro#ih roi ‘lơ\ng, ve\h ver tơ drong hơ io\h hơ nơ\ng athei dui jơ hngơ\m hăm [ơ\r. Mă loi ‘no\h athei ba hơ io\h năm khăm hơ ne\nh hơ nơ\ng 6 khei 1 ‘măng vă kơ dôm bơ ngai jang pơ gang hơ met găh j^ hơ ne\nh tơ tom chă [o#h tơ drong chăt hơ ne\nh pơ hle\h pơ hlo\h vă đei trong hơ met mă lăp, ‘lơ\ng.   

Thuem tơ blơ\