VOV4.Bahnar - Hlo\h 1 puăt blu\ng sơ năm 2019, tơ drong j^ pơ lo\ le\ch đe tơ po\h tôch hơ mơt, hăm kơ so# bơ ngai j^ to\k truh 3,2 ‘măng pơ têng hăm khei âu sơ năm sơ\. Mă loi tơ\ tơ ring To\k bo\k, Tây Nguyên păng tơ ring Pơ băh, kơ so# bơ ngai j^ to\k tôch hre\nh. {ât mă j^ pơ lo\ le\ch đe tam mă đei vaccine tang găn ‘no\h trong jang tơm j^ hơ to\k tơ drong hơ met j^ đơ\ng dôm hnam pơ gang păng tơ roi tơ băt ăn kon pơ lei dôm trong tang găn j^. Mă lei, j^ pơ lo\ le\ch đe oei to\k hơ nơ\ng kiơ\ sơ năm, ăn [ôh tơ drong tơ roi tơ băt găh j^ krê hơ mơt âu oei đei lơ tơ drong kăl pơ ma. Tơ drong ‘nâu đei chih tơ roi lơ\m [ai chih âu tơ\ m^nh [ar dêh char, pơ lei tơm (plt) găh Pơ băh:

Plt Biên Hòa j^ 1 lơ\m dôm “an^h tôch tơ to\” găh tơ drong j^ pơ lo\ le\ch đe tơ\ Đồng Nai. Đơ\ng blu\ng sơ năm truh dang ei tơ\ Biên Hòa đ^ đei hlo\h 2.000 ‘nu bơ ngai j^ pơ lo\ le\ch đe. ‘Năr to\ hang đunh hrâu hăm dôm ‘măng ‘mi jur, tơ drong jang pơ jing tơ ring kơ drâm to\k hre\nh, lơ an^h oei ming man, lơ tơ ring te\h hu\t ho\h, lơ hnam ăn kơ đe thuê oei xa tơ khio\r tơ khiônh, an^h tuh mong râm re\k v.v… jing an^h tôch ‘lơ\ng ăn hơ nge\nh, klanh chek lar pơm tơ po\h j^. Păng tơ\ Biên Hòa, dôm tơ drong ‘nâu đei tôm, kơ na ưh kơ hl^ch kiơ mưh truh pơ yan ‘mi, plt đei hlo\h 1 triu ‘nu bơ ngai âu hơ nơ\ng tơ jră hăm j^ pơ lo\ le\ch đe.

Tơ\ Kueng kơ pho# 4, phương Trảng Dài, plt Biên Hòa, lơ anih te\h ho\k ‘ngie\t chăt [e\nh hơ lam kơ dôm hnam oei kơ kon pơ lei. ‘Ngie\t chăt hlu\l hlăl, hơ bong đak đak tơ\ng dơ\ng, lơ tơ mam ưh pă yoa đe hu\t kư\ kă jing tơ mam mong đak ‘mi..., jing an^h ăn hơ nge\nh che\h kơ tăp, chek lar. {ât đei ap^nh găh tơ drong j^ pơ lo\ le\ch đe, lơ kon pơ lei tơ\ âu akhan, đe sư băt j^ pơ lo\ le\ch đe ‘no\h j^ tơ drong j^ tơ po\h, tôch hơ mơt, mă lei hơ mơt dang yơ păng  tang găn thoi yơ ‘no\h tam mă rơ đăh.

1 ‘nu bơ ngai oei tơ\ Kueng kơ pho# 4, phương Trảng Dài, plt  Biên Hòa ăn tơ băt: “Ku\m băt hơ nge\nh brônh kăp, pơm tơ le\ch j^ pơ lo\ le\ch đe mơ\n. Bơ\n vă tang găn j^ ‘no\h cham hnam athei rơ go\h ‘lơ\ng, bo#i mong đak ưh đei klanh. Hăp tơ po\h kiơ\ đơ\ng hơ nge\nh, đơ\ng bơ ngai j^ sư tơ po\h truh tơ\ đe hơ io\h, ve\h đei truh dang yơ lei ‘lơ\ng truh dang no\h.”

{ak si Lê Đức Hạnh, Kơ dră vei lăng Hnam pơ gang phương Trảng Dài tơ roi, kiơ\ đơ\ng chă roi tơ băt, kon pơ lei băt hơ dăh [iơ\ găh tơ drong krê hơ mơt đơ\ng j^ pơ lo\ le\ch đe păng trong tang găn j^. Mă lei mă tơ pă oei đei lơ bơ ngai lăng pơ hơi, ưh ‘me\h jang hơ doi hăm an^h jang kơ pal vă tang găn j^:

“Tơ drong tơ roi đơ\ng bơ\n kon pơ lei đei mơ\ng ngăl. Mă lei mă tơ pă đei 1,2 unh hnam, mă ưh kơ lơ ră, oei tam mă jang kiơ\ ‘lơ\ng. Đe oei lăng pơ hơi, đe ku\m tam mă băt hơ dăh tơ drong hơ mơt đơ\ng j^ pơ lo\ le\ch đe. Đei unh hnam athei năm khan truh 3 ‘măng ‘mơ\i đe ‘nao jang kiơ\.”

Păng rim ‘măng an^h jang pơ gang tơ\ tơ ring pơ gơ\r pruih pơ gang pơ lôch hơ nge\nh lơ\m tơ ring oei xa, ưh kơ s^ lai yơ đe ku\m sơng ôh. Lơ bơ ngai ưh gan lăp đon, [ât lăp “ưh ‘me\h” ăn kăn [o# jang pơ gang mât tơ\ hnam pruih pơ gang, kơ na gơ\h [ôh đon hlôh vao đơ\ng tơ pôl găh trong tang găn j^ oei tam mă jru\ kiơ.

Nơ\r tơ roi athei pơm tơ plih đei đon bơ\ jang

Kiơ\ kơ so# chih jo#, đơ\ng blu\ng sơ năm truh dang ei, lơ\m te\h đak đei hlo\h 80.000 ‘nu bơ ngai j^ pơ lo\ le\ch đe, lơ hlo\h 3 ‘măng pơ têng hăm khei âu sơ năm 2018, lơ\m no\h đei 6 ‘nu bơ ngai lôch. Tơ\ tơ ring Pơ băh, lăp hơ dro# plt Hồ Chí Minh đei hlo\h 27.000 ‘nu bơ ngai j^ jo# đơ\ng blu\ng sơ năm, oei tơ\ Đồng Nai ‘no\h vă je# 6.000 ‘nu bơ ngai j^.

Trong tang găn j^ pơ lo\ le\ch đe ‘lơ\ng hlo\h hrei ‘nâu ‘no\h vei rơ go\h cham char, pơ lôch klanh, tang găn ưh ăn hơ nge\nh kăp. Pơ lôch hơ nge\nh, klanh ‘no\h athei hơ met rơ go\h cham char, klơ\p hơ met kơ thu\ng mong đak vă hơ nge\nh ưh gơ\h mât che\h kơ tăp; vă huei đei hơ nge\nh kăp athei hru\k hơ băn ao tai, tep cho# kơ mu\ng… Dôm trong jang kơ pal ưh đei mơ mat kiơ, bu bu ku\m gơ\h jang kiơ\ ngăl, mă lei ưh kơ s^ bu ku\m ‘me\h jang ôh.

Kiơ\ Pho\ kơ dră vei lăng jang pơ gang dêh char Đồng Nai, Huỳnh Cao Hải, sơ năm ‘nâu Đồng Nai ‘măn hlo\h 10 ti hlak jên ăn tơ drong jang tang găn j^ pơ lo\ le\ch đe. Trong jang tơ roi tơ băt đei dêh bơ\ jang hăm tơ drong vang jang đơ\ng dôm an^h chih hla ar tơ roi, Radio-tivi tơ\ tơ ring; hơ dai hăm dôm trong jang so nhen ăn gre jur tơ roi tơ\ pơ lei, [ơk hla ar chih tơ roi găh tơ drong j^…

“Hăm dêh char ‘no\h dôm an^h chih hla ar tơ roi hơ nơ\ng đei [ai chih, um rup roi tơ [ôh găh trong tang găn j^. Đơ\ng blu\ng sơ năm truh dang ei nhôn chă [ơk dang 700.000 hlak hla ar tơ roi ăn rim unh hnam kiơ\ đơ\ng khul jang tơ gu\m găh pơ gang ku\m nhen bơ ngai jang đơ\ng dôm khul gru\p vă tơ roi ăn kon pơ lei.”

Mă lei, kiơ\ [ak si, tiến sĩ Nguyễn Vũ Thượng, Pho\ Kơ dră Hnam pơ gang Pasteur plt Hồ Chí Minh athei lăng năng dơ\ng dôm tơ drong tơ roi tơ băt. Hăm j^ pơ lo\ le\ch đe, tơ drong tơ roi tơ băt, bơ\ jang kiơ\ trong tang găn athei jang hơ nơ\ng, rim năr, rim gie\ng ưh kơ s^ lăp pơ gơ\r jang 1 bruh đe\ch ôh. Kơ lih yoa tơ dăh lăp bơ\ jang lơ\m 1 khei ‘năr yơ ‘no\h đe\ch ‘no\h hơ nge\nh, klanh đei hơ lơ\k dơ\ng yoa te\h đak bơ\n j^ te\h đak đei ‘năr to\, ‘mi lơ. Yoa thoi no\h, [ak si, tiến sĩ Nguyễn Vũ Thượng akhan, tơ drong roi tơ băt athei jang thoi yơ vă ưh lăp pơm hơ to\k đon hlôh vao đe\ch mă oei pơm tơ plih đei tơ drong jang đơ\ng rim bơ ngai dơ\ng:

“Bơ\n athei lăng dơ\ng tơ drong tơ roi đơ\ng bơ\n tam mă tôm ưh, hlôi truh hăm đ^ đăng kon pơ lei bơih ưh, kon pơ lei đ^ đei mơ\ng bơih dăh mă ưh, mơ\ng hơ nơ\ng dăh mă ưh? Inh lui, mưh kon pơ lei băt, [ôh hơ dăh tơ drong krê đơ\ng j^ pơ lo\ le\ch đe ăl, [ât lăp lôch răm hloi, ‘no\h kon pơ lei gô tơ plih đon tơ che\ng păng vang jang kiơ\ hai. Tơ drong tơm đơ\ng tơ roi tơ băt athei pơm tơ plih đei đon jang kiơ\, ưh kơ s^ roi tơ băt vă kơ đe băt hmă đe\ch ôh. Păng tơ drong tơ plih ‘no\h athei che\p vei kơ jăp đunh, vă akhan athei jang ưh đei klanh hơ nơ\ng hloi, ưh kơ s^ lăp găn ưh ăn đei klanh lơ\m 1 khei ‘năr yơ ‘no\h đe\ch ôh.”

Trong jang tang găn j^ pơ lo\ le\ch đe ưh đei mơ mat kiơ, ‘no\h j^ tơ drong jang rim năr, ju\m dăr đ^ đăng bơ\n. Bu bu ku\m băt athei jang kiơ, jang thoi yơ mă lei ưh băt hăm bơ\ jang ‘lơ ‘lo\ ưh. Thoi no\h gơ\h [ôh, đơ\ng đon tơ che\ng truh tơ\ bơ\ jang oei hơ tăih băl dêh đe\ch, hu\t đei tơ drong ‘nâu ‘no\h dôm tơ drong adrin tang găn j^ krê hơ mơt nhen pơ lo\ le\ch đe âu gơ\h đei yoa ‘lơ\ng. Păng tơ drong tơ roi tơ băt oei hơ nơ\ng jing tơ drong jang tơm vă tơ gu\m ăn kon pơ lei tơ plih đon, ưh lăp dơ\ng [ât hlôh vao đe\ch mă oei tơ gu\m pơm tơ plih truh tơ drong jang tơ\ yăn âu hloi.

Dơ\ng: Tơ blơ\