Tang găn j^ pơ lo\ sôt ret tơ\ tơ ring sơ lam păng bri kông – Năr pêng, ‘năr 02-9-2015
Thứ ba, 00:00, 01/09/2015

VOV4.Bahnar - {ơ\t mă dôm tơ drong j^ jơ\ng - ti - [ơ\r, pơ lo\ le\ch đe oei tơ po\h tôch kơ hơ mơt tơ\ lơ tơ ring lơ\m tơ pôl, ‘no\h j^ pơ lo\ sôt ret đei [o#h roi to\k, hăm lơ tơ drong đei [o#h che\p pơ lo\, yu\h, [ônh kơ pơm ăn bơ\n hơ vơ\l hăm tơ drong j^ nai, đơ\ng no\h ư\h kơ băt j^ hro#ih, ư\h kơ đei hơ met tang găn j^ tơ tom. Hăm dôm tơ ring sơ lam hơ tăih hơ to\ nhen tơ\ Kon Tum, tơ mam khăm hơ len oei tam mă đei lơ, ‘no\h kon pơ lei roi kăl kơ băt hơ dăh đei tơ drong j^ vă kơ chăng tang găn.

Sa Thầy ‘no\h j^ apu\ng sơ lam te\h đak, hơ dai hăm ‘no\h ku\m jing tơ ring tơm đei [o#h j^ pơ lo\ sôt ret kơ de#h char Kon Tum. Lơ\m 6 khei blu\ng sơ năm ‘nâu, An^h jang pơ gang apu\ng hlôi hơ met ăn kơ 32 ‘nu bơ ngai j^ pơ lo\ sôt ret păng asong pơ gang chă hơ met kơ d^h ăn kơ hlo\h 260 ‘nu bơ ngai. Ch^h io\k đơ\ng an^h jang pơ gang tơ ring ăn [o#h, khei ‘năr âu ki lơ\m tơ ring ư\h kơ đei pơ rang j^ pơ lo\ sôt ret, ư\h kơ đei bơ ngai j^ đei lôch yua đơ\ng j^ pơ lo\ sôt ret. Kiơ\ kơ [ak si Trương Văn Sửu, Kơ dră khu\l jang pơ gang tang găn hiă hơ drol, an^h jang pơ gang apu\ng Sa Thầy, io\k yua jơ nei âu ‘no\h j^ tơ drong hơ drin kăl kơ ch^h răk đơ\ng khu\l jang dôm bơ ngai jang tơ drong jang tang găn j^ pơ lo\ sôt ret tơ\ tơ ring: “Bơ ngai jang pơ gang lơ\m pơ lei đe sư jang sơ nong jang tơ roi tơ băt tang găn j^ pơ lo\ sôt ret păng chă [o#h j^ pơ lo\ sôt ret tơ\ hnam kiơ\ tơ drong jang tang găn j^ pơ lo\ sôt ret kơ te\h đak. Lơ\m tơ drong jang io\k ako\m hơ met j^, đơ\ng hnam pơ gang t^h, hnam pơ gang xăh io\k hơ met bơ ngai j^ pơ lo\ sôt ret , oei nhôn bơ\ jang kiơ\ tơ drong jang dăr hơ len găh pơ rang j^ pơ lo\ sôt ret , dôm tơ drong jang tang găn j^ pơ lo\ sôt ret tơ\ tơ ring kơ rim xăh. Tơ gu\m ăn kơ đe sư lơ\m tơ drong jang tang găn j^ pơ lo\ sôt ret kiơ\ rim khei.  

     Ku\m kiơ\ kơ {ak si Trương Văn Sửu, Kơ dră Khu\l jang pơ gang tang găn hiă hơ drol j^ jăn, An^h jang pơ gang apu\ng Sa Thầy, đon băt kơ d^h tang găn j^ pơ lo\ sôt ret đơ\ng kon pơ lei ar^h sa tơ ter trong sơ lam hăm te\h đak buăl Campuchia lơ\m sơ năm tơ je# âu roi ‘năr roi đei hơ to\k ‘lơ\ng. Tơ drong ‘nâu đei đăi gơ nang đơ\ng tơ drong bơ ngơ\t tru\h đơ\ng rim kơ dră păng an^h jang pơ gang tơ ring hăm tơ drong jang tang găn j^ pơ lo\ sôt ret. Hơ dai hăm ‘no\h, đơ\ng tơ drong jang mă [o#h hơ dăh ‘no\h j^ An^h mong jên jơ\p ple\nh te\h tang găn j^ pơ lo\ sôt ret hlôi tơ gu\m tơ tom tơ mam drăm, kơ măy kơ mo\k ăn kơ an^h jang pơ gang tơ\ tơ ring. Sơ năm ‘nâu, vă je# 88% kơ so# măt kon pơ lei đei tep hăm kơ mu\ng đei tong pơ gang hoă chơ\t vei lăng. Ư|h kơ pơm pơ hơi hăm jơ nei io\k đei, an^h jang vei lăng găh pơ gang apu\ng Sa Thầy hlôi băt hơ dăh gru\p bơ ngai đei hơ mơt j^ pơ lo\ sôt ret vă tơ gu\m đe sư tang găn j^. {ak si Trương Văn Sửu tơ roi tơ băt: “Dôm bơ ngai [^ch tơ\ bri, tep tơ\ ro\h, chă ko\h bơ\n ‘long, cho\h te\h lơ\m rim pơ yan jang, 1,2 ‘nu kon pơ lei oei tơ\ tơ ring nai đe sư năm tru\h đe sư jang kiơ\ pơ yan đei thuê ‘no\h đe sư ư\h kơ gan tru\h hăm nhôn. Nhôn hơ to\k loi dơ\ng tơ drong jang tơ roi tơ băt lơ\m tang găn pơ lo\ sôt ret păng hơ to\k loi dơ\ng tơ drong jang dăr hơ len, chă [o#h bơ ngai j^ tơ\ hnam tơ\ pơ lei pơ la.”     

Vă io\k đei jơ nei ‘lơ\ng lơ\m tang găn j^ pơ lo\ sôt ret lơ\m trong sơ lam tơ je# hăm 2 te\h đak buăl Lào păng Campuchia, khu\l jang pơ gang kơ rim apu\ng Đak Glei, Ngọc Hồi, Sa Thầy păng Ia H’Drai đei tơ drong vang jang tôch kơ jăp. Dôm tơ drong đei [o#h tơ pl^h đơ\ng dôm bơ ngai j^ adoi đei ch^h io\k, kiơ\ hơ len lăng. {ak si Đinh Thị Ái Nhung, Kơ dră vei lăng an^h jang pơ gang apu\ng Đak Glei tơ roi tơ băt: “Găh tơ drong j^ pơ lo\ sôt ret  đơ\ng sơ năm 2010 tơ\ hơ drol kơ so# bơ ngai j^ lơ hlo\h mă lei đơ\ng ro\ng sơ năm 2010 găh tơ drong jang tang găn hiă hơ srol, tơ roi tơ băt ăn kơ kon pơ lei kơ na tơ\ Đak Glei ư\h kơ đei tơ drong pơ rang j^ lơ. Dôm bơ ngai j^ pơ lo\ sôt ret răh rai găh lơ đei [o#h hăm kon pơ lei năm jang tơ\ tơ ring găh pơ băh Sa Thầy. {ơ\t mă dôm bơ ngai j^ âu đe sư năm bro\k đơ\ng năm jang đei [o#h yu\h ‘no\h an^h jang ku\m hlôi dăr hơ len, ăn oei hơ dro# păng hơ met tơ\ hnam pơ gang apu\ng. Dôm bơ ngai âu sơ đơ\ng păng ư\h kơ đei tơ po\h jing pơ rang”.  

Kiơ\ hơ len lăng đơ\ng an^h jang pơ gang de#h char Kon Tum, 5 sơ năm âu ki kơ so# bơ ngai j^ pơ lo\ pơ lo\ sôt ret đei [o#h tơ jur. Mă hơ dăh ‘no\h sơ năm 2010 lơ\m de#h char đei 1.545 ‘nu bơ ngai j^ pơ lo\ pơ lo\ sôt ret. Tru\h sơ năm 2014 kơ so# bơ ngai j^ tơ jur oei pă 716 ‘nu păng ư\h kơ đei tơ drong pơ rang j^ pơ lo\ pơ lo\ sôt ret lơ đei [o#h. Mă lei kiơ\ kơ {ak si Bạch Trung Liệu, Pho\ kơ dră an^h lăng an^h jang pơ gang tang găn j^ pơ lo\ pơ lo\ sôt ret - Ký sinh trùng- Côn trùng de#h char Kon Tum, io\k yua ‘nao tơ roi kơ pal ‘no\h j^ kăl kơ ch^h io\k mă lei hăm tơ drong j^ pơ lo\ pơ lo\ sôt ret ‘no\h ư\h kơ gơ\h pơm pơ hơi: “Mă đơ\ng bơ ngai j^ pơ lo\ sôt ret lơ\m dôm sơ năm tơ je# âu kơ de#h char Kon Tum tơ jur mă lei hăm tơ drong j^ pơ lo\ sôt ret dang ei oei tôch kơ krê hơ mơt. J^ kang [o# jang tơ drong jang tang găn j^ pơ lo\ pơ lo\ sôt ret ^nh ku\m pơ tho tơ tă ăn kơ kon pơ lei ku\m nhen rim kơ dră tơ ring panưg hơ dai hăm ‘no\h j^ kang [o# kơ an^h jang pơ gang  ư\h kơ gơ\h pơm pơ hơi hăm tơ drong j^ pơ lo\ pơ gru\n yua kơ bơ ngai j^ pơ lo\ pơ lo\ sôt ret gô đei [o#h lai yơ ư\h kơ tom băt păng jing 1 lơ\m dôm tơ drong j^ krê hơ mơt hơ nhăk tru\h lôch răm”.

Jing 1 lơ\m dôm tơ drong j^ krê hơ mơt, trong tang găn j^ pơ lo\ sôt ret jơ nei ‘no\h j^ m^h ma duch nă păng bôl buăl ‘ne\ kơ le# mur kăp. Mư\h tep ‘no\h cho# kơ mu\ng mă kle\p ư\h kơ ăn mur mơ\t. Vă tang găn mur oei lơ\m hnam m^h ma duch nă gơ\h pru\ih pơ gang, io\k yua kơ măy rơ ngơp mă ư\h ‘no\h pơ bơ\h ư\h kơ ăn mur kôp oei. Hru\k hơ băn ao kok hơ dăh păng krôp hlơp akar ku\m pơm ăn dă [iơ\ kơ đei mur kăp ‘năi. Tơ dăh gơ\h, m^h ma duch nă le# kơ tơ oei ngôi tơ\ dôm an^h tơ ngie\t tơ ngiot, râm re\k yua kơ ‘nâu jing an^h mur đoa oei. Hơ pu\ih hơ met dôm an^h đak tơ\ng ‘no\h j^ an^h mur đoa che\h kơ tăp.  

Kiơ\ kơ [ak si Bạch Trung Liệu, Pho\ kơ dră vei lăng an^h jang pơ gang tang găn j^ pơ lo\ Sôt ret - Ký sinh trùng- Côn trùng de#h char Kon Tum, hăm kon pơ lei đoa năm jang kiơ\ pơ yan jang, đoa tep tơ\ mir, tep tơ\ ro\h, de#h char hlôi tơ le\ch trong jang asong 13.000 blăh kơ mu\ng hmă, 1.500 blăh kơ mu\ng cho# nu\h nu\n vă kơ kon pơ lei đei tơ mam tang găn mur kăp. Kiơ\ đơ\ng khu\l jang pơ gang tơ\ pơ lei pơ la tơ roi tơ băt ăn kơ m^h ma duch nă mư\h năm [^ch tơ\ bri tep tơ\ mir lơ\m 1 gie\ng ‘no\h năm tơ\ hnam pơ gang xăh vă ap^nh 1 kơ lêu pơ gang asong hơ met kơ d^h vă mư\h năm tơ\ mir đei yu\h ‘no\h huch.

Thuem tơ blơ\ 

Tags:

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC