VOV4.Bahnar - Tơ mo plei le\n ‘no\h j^ 1 tơ drong j^ đei [o#h lơ, tơ\ sơ năm ‘lo\. Đei [o#h đoa tơ [ơ\p đơ\ng tơ mo plei le\n ‘no\h hơ yô le\ch pham, [ônh kơ đei pơ chu\ng trong chă hơ yô păng j^ cheng kơ ting mir. Tơ mo plei le\n ku\m gơ\h đei chă [o#h kiơ\ ph^n X quang hơ len lăng. Tơ drong tơ roi “ Jơ hngơ\m pran tơ drong ar^h” gie\ng ‘nâu, nhôn tơ roi găh tang găn j^ tơ mo plei le\n kiơ\ trong so\ng sa.

J^ tơ mo plei le\n đei lơ kơ loăi, lơ\m no\h đoa tơ [ơ\p hlo\h ‘no\h j^ tơ mo canxi, đang kơ ‘no\h j^ tơ mo struvit, tơ mo acid uric, tơ mo cystin.

Tơ mo plei le\n pơ jing đei [ơ\t nồng độ kơ 1 lơ\m dôm kơ chơ\t hach lơ\m đak hơ yô lơ hlo\h kơ hmă păng io\k đei tru\h ding kơ chơ\t âu gơ\h đei tơ klep băl. Đei lơ trong vă tang găn tơ mo ple\i le\n, lơ\m no\h hơ met ming dơ\ng tơ mam so\ng sa rim năr đei lăng ‘no\h j^ trong jang jơ nei ‘lơ\ng hlo\h. Vă pơm đei tơ drong ‘no\h, rim ‘nu bơ\n athei đei đon hơ drin yua kơ ư\h kơ đei [ônh kiơ hu\t le# đei dôm tơ mam sa ‘me\h vă nhen ka kro, ‘nhe\m kro, hơ dang kro, lạp xưởng, rim kơ loăi măm, klak rơ mo, klak nhu\ng, sôcôla…

Nhă lơ đak: ‘Nâu j^ trong tang găn tơ mo ple\i le\n jơ nei, sơ đơ\ng hlo\h. Pơ yan pơ dơ\h ho\k ‘năr to\, hơ kâu [ônh kơ le\ch đak pơ u\h, đak hơ yô kơ toăl he#, [ônh kơ pơm jing tơ mo kơ na kăl kơ nhă lơ đak va\ kơ đak hơ yô hlăng. 1 năr athei nhă dang đơ\ng 2,5 –  3 kơ lich đak [lăng dăh mă so\ng sa pơm liơ vă kơ đei đak hơ yô io\k đei hlo\h 2,5 kơ lich lơ\m 1 năr.

‘Ne\ kơ gan sa tơ mam sa đei lơ kơ chơ\t oxalat: nhen [ier găm, hla che găm, sôcôla, tơ\h, [um ngô, [um hla [ey, ka rôt, táo, kre\ng hmok, gao, chik, đào, hanh tây…..

Sa sap, sa to\ xe\t ‘nhe\m kon tơ rong: ‘Ne\ kơ sa tăng [o#h, sa lơ ‘nhe\m. Tơ mam sa đei lơ [o\h păng lơ kơ chơ\t đạm gô pơm ăn độ pH đak hơ yô, pơm tơ le\ch kơ chơ\t calcium păng cystine, pơm ăn tơ mo. ‘Ngoăih kơ lu sư oei pơm tơ jur tơ le\ch kơ chơ\t citrat, ‘no\h j^ tơ gu\m tang găn pơ jing jing tơ mo.  

Huch lơ đak kam, chanh hơ dr^h: 2 kơ loăi đak nhă âu đei lơ kơ chơ\t citrat, ‘no\h j^ tơ gu\m tơ jră plơ\ tơ drong pơ jing tơ mo lơ\m hơ kâu.

Sa lơ ‘nhot hơ dr^h: kơ chơ\t prai đơ\ng ‘nhot gô tơ gu\m pơm hach hre\nh, hoei kơ đom lơ\m klak, tơ jur [iơ\ tơ drong tơ mơ\t kơ chơ\t oxalat đơ\ng klak vă pơ jing jing tơ mo trong đak hơ yô. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, kơ chơ\t kiềm pơ tru\h yua đơ\ng ‘nhot hơ dr^h gô pơm hơ to\k tơ drong tơ le\ch kơ chơ\t citrat tơ jră plơ\ tơ mo plei le\n.

‘Ne\ kơ sa lơ tơ mam sa đei kơ chơ\t purine: yua kơ [ônh kơ pơm ăn tơ mo trong đak hơ yô nhen ka kro, ‘nhe\m kro, măm, đak toh rơ mo, klak nhu\ng….

Sa lơ tơ mam sa đei kơ chơ\t calcium: đak to\h hơ dr^h đei lơ calcium. 1 năr gơ\h huch dang 3 kơ cho\k đak to\h hơ dr^h dăh mă 1, 2 tơ mam sa đơ\ng đak to\h nhen [ơ, phômai... ‘Ne\ kơ e\nh hlo\h tơ drong dôm tơ mam sa đei kơ chơ\t calcium yua kơ thoi noh gô pơm ăn ư\h kơ hơ to\ lơ\m tơ mơ\t  calcium, pơm ăn kơ hơ kâu tơ mơ\t dơ\ng lơ kơ chơ\t oxalat đơ\ng klak păng pơ jing đei tơ mo. Mă lei ka\l kơ [lo\k, lăp hơ dro# kơ chơ\t calcium đei lơ\m tơ mam sa đe\ch ka\l hlo\h, pơ gang đei kơ chơ\t calcium ư\h kơ đei tơ gu\m kiơ lơ\m tơ drong ve\h ver kơ pơ jing đei jing tơ mo ple\i le\n.

J^ tơ mo plei le\n đoa j^ hơ lơ\k hơ le. Mư\h j^ hơ lơ\k dơ\ng tơ drong hơ met j^ gô mơ mat hlo\h dơ\ng. Yua thoi no\h, mă đơ\ng hlôi đei tơ mo dăh ư\h, ku\m ka\l kơ kơ chăng tru\h tơ mam sa, trong so\ng sa vă ve\h ver tơ drong pơ jing tơ mo.   

 Tơblơ\ nơ\r: Thuem