VOV4.Bahnar - J^ xoang mu\h  ‘no\h tơ drong j^ ư\h kơ ‘lơ\ng lơ\m mu\h mũi xoang. J^ đa pơm ăn ư\h kơ hiôk nhen: tơ ch^l mu\h, le\ch đak mu\h, tơ jur tơ drong ư\h kơ gan [âu păng j^ kơ\l... J^ mu\h xoang tơ dăh ư\h kơ đei hơ met hro#ih gô [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng t^h tru\h tơ drong ar^h sa, [ơ\t lăp gô pơm ăn lơ lơ tơ drong j^ krê hơ mơt.

Xoang mu\h ‘no\h hơ n^h pơm tơ no\, pơm hơ yu\ih, pơm rơ go\h păng pơm hơ to\ hơ yu\h hơ drol kơ ăn mơ\t lơ\m tơ so\h. Hmă hmă, dôm bơ lo#h xoang rơ rơi hiôk, đak yua đơ\ng xoang tơ le\ch păng hơ yu\h ling lang đei pơm rơ hơi. Lơ\m pơ yan tơ ngie\t, tơ drong tơ no\ kơ jung pơm ăn pơ rang, yo\ng j^ pơm ăn j^ lơ\m hơ yu\h roi to\k, bơ ngai ư\h kơ jăng [ônh kơ đei [ơm tơ ngie\t, hơ nơ\k, j^ trong dui jơ hngơ\m, kơ se\h, le\ch đak mu\h... [ơ\t dâu, dôm xoang gô đei kơ ch^l, j^, pơ nge\h pơm ăn tơ drong rơ hơi hơ yu\h đơ\ng dôm soang đei găn le#, dôm đak mơ d^r đei đom lơ\m xoang hơ nhăk tru\h j^ xoang. J^ đa đei [o#h nhen: j^ kơ\l, đak le\ch kơ mâu dreng dăh mă jơk, kơ ch^l mu\h, pơm ăn dui jơ hngơ\m mơ mat, j^ păng pơ ‘nge\h jum dăr măt, tơ [o\k, kle\ng....

Tơ\ Khoa hơ met j^ đon – mu\h – hơ lo\ng, Hnam pơ gang Đa khoa tơ ring Tây Nguyên, khei ‘năr tơ je# âu, jo# păh lăp 1 năr khoa sơng io\k khăm dang 100 ‘nu bơ ngai j^ đon mu\h hơ lo\ng, lơ\m no\h j^ mu\h xoang đei 1/3. Kiơ\ kơ rim [ak si chuyên khoa, j^ mu\h xoang ‘no\h tơ drong j^ đa tơ [ơ\p lơ\m pơ yan tơ ngie\t, yua kơ mư\h to\ ‘mi kial tơ p^h, jơ hngơ\m pran tơ jur, ‘ngoăih kơ ‘no\h ‘năr tơ ngie\t đa pơm ăn gơ goch ranh tơ\ mu\h xoang.

‘Nho\ng Nguyễn Ngọc Phúc (45 sơ năm) oei tơ\ thị trấn Ea T’Ling, apu\ng Cư Jút, de#h char Dak Nông băt kơ d^h đei j^ mu\h xoang dang 3 khei kơ âu. {ơ\t blu\ng, ‘nho\ng Phúc [o#h jơ hngơ\m jăn oei hmă kơ na tam mă đei tơ che\ng vă hơ met j^. Tơ je# âu, [ơ\t ‘năr tơ pl^h tơ ngie\t, sư hơ nơ\ng đei kơ se\h, j^ kơ\l, mu\h ư\h pă gơ\h [âu kơ na sư năm tơ\ Hnam pơ gang Đa khoa tơ ring Tây Nguyên vă hơ met. ‘Nho\ng Nguyễn Ngọc Phúc rơ roi:

 “J^ âu ^nh j^ hlo\h 3 khei bơ\ih, đang kơ ‘no\h kho\m kho\m đei ư\h kơ mơn [âu. Dang ei đơ\ng ro\ng kơ hơ met [o#h dui jơ hngơ\m [ônh [iơ\ păng đ^ gơ\h [âu bơ\ih’.

J^ mu\h xoang đei lơ kơ loăi j^, mơ\ng kiơ\ lơ\m rim kơ loăi mă [ak si gô đei trong hơ met lăp. Nơ\r tơ tă măn ăn kơ đ^ đăng rim bơ ngai j^ ‘no\h mư\h đei [o#h đơ\ng j^ mu\h xoang kăl kơ năm khăm păng hơ met klăih, tơ dăh ư\h j^ gô roi de#h, tru\h hơ kâu jăn pă ke\ ch^u ‘no\h tơ\ mu\h xoang gô pơm ăn tơ drong j^ krê hơ mơt nhen: j^ trong dui jơ hngơ\m, j^ dăng hơ lo\ng, j^ hơ lo\ng hơ met ư\h kơ ke\ klăih, pơ chu\ng tơ\ măt, pơm ăn ư\h kơ gan bang [ơ\t lăp hơ nhăk tru\h măt tol; j^ đon le\ch pek tơ dăh ư\h kơ hơ met tơ tom ‘no\h gô pơm ăn hlo#h màng nhĩ păng pơm ăn kl^k hloi; đei bơ ngai j^ to\k tơ\ ‘ngok pơm ăn j^ ‘ngok dăh mă pơ ‘nge\h tơ\ ‘ngok.... ‘Ngoăih kơ ‘no\h, tơ dăh j^ mu\h xoang yua đơ\ng pơ rang, đei lơ kơ loăi pơ rang kơ tang ‘no\h tôch kơ krê hơ mơt păng gô [ơm kơ ne# tru\h hơ kâu jăn tơ dăh ư\h kơ đei hơ met tơ tom. {ak si Võ Nguyễn Hoàng Khôi, Khoa hơ met j^ đon – mu\h- hơ lo\ng, hnam pơ gang Đa khoa tơ ring Tây Nguyên tơ băt:

“Mơ\ng kiơ\ rim kơ loăi j^ mu\h xoang mă [ak si gô đei trong hơ met mă lăp. Pơ t^h gia j^ mu\h xoang đei [ơm tru\h dôm lơ\m mu\h ư\h kơ ‘lơ\ng ‘no\h athei răih hơ met ‘mơ\i mă gơ\h đ^ tơ drong j^. Oei mư\h j^ mu\h xoang yua đơ\ng gơ goch hăm khei ‘năr ‘no\h bơ\n hơ met kiơ\ tơ drong pơm ăn gơ goch mu\h xoang, pơ t^h gia nhen khei ‘năr, tơ mam sa, so\k ko\, so\k meo dăh mă pơ kao. Hăm kơ loăi j^ mu\h xoang âu ‘no\h bơ ngai j^ athei ve\h hơ tăih dôm tơ mam pơm ăn j^. Oei mư\h ư\h kơ gơ\h ve\h ver kơ gơ goch, pơ t^h gia nhen khei ‘năr dăh mă bơ\ jang tơ\ hơ n^h đei ‘mui, [ru\ih [răm ‘no\h [ak si gô tơ le\ch ăn trong vei lăng tơ drong gơ goch, nhen ôp mu\h, pru\ih mu\h... vă hơ nhăk ăn ‘lơ\ng hlo\h ăn kơ bơ ngai j^.”

            J^ mu\h xoang ‘no\h tơ drong j^ gô đei hơ lơ\k hơ le lơ ‘măng pơm ăn ư\h kơ hiôk, [ơm kơ ne# tru\h oei sa rim năr đơ\ng rim bơ ngai, yua thoi no\h vă tang găn tơ drong j^ âu, đe [ak si tơ tă:

Pơm rơ go\h mu\h hăm đak [o\h đơ\ng 2-3 ‘măng 1 gie\ng;

Nhă lơ đak păng sa thim dôm tơ mam sa ‘lơ\ng vă hơ to\k jơ hngơ\m pran;

Vei tơ no\ hơ kâu jăn mư\h ‘năr tơ ngie\t, mă loi ‘no\h to\ hơ ko, kơ tơ\h, mu\h; gom mu\h măt mư\h năm tơ\ ‘ngoăih păng tru\h tơ\ dôm hơ n^h lơ bơ ngai;

Găh trong so\ng sa, bơ ngai đei j^ mu\h xoang ư\h kơ gơ\h sa, huch dôm tơ mam sa tơ ngie\t, đei pre\l. Hăm dôm bơ ngai đei hơ kâu pơ ko\ih athei ‘ne\ kơ ngôi tơ je# hăm tơ mam pơm ăn gơ goch nhen: pơ kao, mui, phơ\k, so\k kon tơ rong...

Mư\h đei j^ ư\h kơ gơ\h chă răt kơ d^h pơ gang kháng sinh vă hơ met yua kơ tơ dăh yua pơ gang ư\h kơ [lep trong gô pơm ăn pơ rang tơ jră kháng sinh pơm ăn tơ drong hơ met đơ\ng ro\ng âu gô mơ mat tat hloh tôch kơ lơ.

Mỹ Hạnh- Quang Nhật; Ch^h

Thuem: Tơ blơ\