VOV4.Bahnar - Jĭ ưh đei tơ pŏh gơ̆h vĕh ver kiơ̆ đơ̆ng tơ plih ming tơ drong juăt lơ̆m tơ drong arih xa. Veh ver đei tơ drong jĭ ưh kơ tơ pŏh jing vă khan, tơ jur ƀiơ̆ tơ drong krê lôch răm mưh ưh pŭn tơ pŏh jĭ Covid-19. Vă băt hơ dăh ƀiơ̆ găh tơ drong ‘nâu, nhôn pơ ma nuh hăm tiến sĩ Lại Đức Trường – Bơ ngai tang măt ăn Anih vei lăng jang pơ gang apŭng plenh tĕh tơ̆ Việt Nam găh dôm tơ drong ƀơm truh tơ drong jĭ ưh đei tơ pŏh.

- Ƀak si ăi! Tơ drong ƀơm truh băl đơ̆ng jĭ ưh đei tơ pŏh hăm jĭ COVID-19 thoi yơ?

- Tiến sĩ Lại Đức Trường: “Nhen kơ bơ̆n ƀô̆h, iŏk đơ̆ng đei jĭ COVID-19, kơ sô̆ bơ ngai lôch mă lơ ‘nŏh tơ̆ dôm bơ ngai đei tơ drong jĭ hơ drol lơ̆m hơ kâu jăn, đei jĭ ưh kơ tơ pŏh nhen jĭ plei nuih, hơ yô đak sĭ, ung thư… đơ̆ng nŏh gơ̆h ƀôh, jĭ ưh đei tơ pŏh pơm hơ tŏk tơ drong krê tơ pŏh jĭ COVID-19, pơm ăn jĭ roi ƀônh ăl păng tôch hơ mơt lôch răm”.

- Lei pơm thoi yơ vă tơ jur ƀiơ̆ kơ sô̆ bơ ngai đei jĭ ưh kơ tơ pŏh hă, ƀak si?

- Tiến sĩ Lại Đức Trường: “Tơ drong kăl hlŏh ‘nŏh athei tơ plih ming tơ drong juăt arih xa đơ̆ng kon pơ lei, pơ tih gia nhen et hât. Tơ̆ Việt Nam đe drŏ nglo et hât đei vă truh 50%, et tơ drô, ƀier pơ lŭk pơ lăk, drŏ nglo Việt Nam et tơ drô vă truh 80%, dôm tơ drong nai nhen: sŏng xa ‘nhot, ƀum, plei ‘long ưh kơ tôm, mă đơ̆ng tĕh đak choh jang xa ră mă lei bơ ngai Việt Nam đei truh 60% sŏng xa ưh kơ tôm ‘nhot, ƀum, plei ‘long. Đei truh 30% bơ ngai ‘lŏ Việt Nam pơ tâp hơ kâu jăn ưh tôm jơ. Hơ dai hăm ‘nŏh, nơ̆r tơ tă đơ̆ng Anih vei lăng jang pơ gang apŭng plenh tĕh, rim bơ ngai lăp xa hơ la kơ 5 gram ƀŏh 1 năr, mă lei hrei ‘nâu bơ ngai Việt Nam oei xa ƀoh truh 9,4 gram 1 năr, păng xa sĭk tôch lơ pơ têng hăm nơ̆r tơ tă đơ̆ng WHO. Tơ drong kăl hlŏh dơ̆ng, ‘ngoăih kơ tơ drong athei tơ plih ming trong arih xa, hrei ‘nâu bơ̆n oei tơ jră hăm kơ sô̆ bơ ngai kră roi lơ, sơ năm arih sot roi tŏk, pơm tơ lĕch lơ tơ drong jĭ jăn, mă loi jĭ dôm tơ drong jĭ ưh đei tơ pŏh”.

- Apĭnh ih roi tơ băt trong tang găn jĭ ưh đei tơ pŏh thoi yơ lăng?

- Tiến sĩ Lại Đức Trường:  “Tang găn jĭ ưh đei tơ pŏh âu lăp hơ drô̆ anih jang pơ gang đĕch ‘nŏh jang ưh kơ kĕ ôh, athei đei tơ drong vang jang đơ̆ng dôm anih jang, khul grŭp tơ pôl, mă loi ‘nŏh găn ƀiơ̆ tơ drong krê pơm tơ lĕch jĭ đơ̆ng ƀier, tơ drô, hât, sŏng xa mă lăp, pơ tâp pơ hrăm hơ kâu jăn hơ nơ̆ng. Kơ na 1 tơ drong tôch gĭt kăl ‘nŏh anih jang pơ gang athei tơ roi krao hơ vơn dôm anih jang, khul grŭp vang bơ̆ jang, ‘nâu jĭ tơ drong gĭt kăl hlŏh mă bơ̆n athei pơm kiơ̆.

Mă 2, bơ̆n athei roi tơ băt, pơ tho tơ ƀôh ăn kon pơ lei, tơ lĕch lơ nơ̆r tơ băt kơ đĕh, ƀônh hlôh păng tơ roi ăn rim bơ ngai vă đe băt pơm kiơ̆ trong arih xa ‘lơ̆ng hơ iă. Atŭm hăm ‘nŏh hơ nơ̆ng hơ len năng tơ drong krê tơ pŏh jĭ păng khăm hơ len jĭ. Tơ drong kăl hlŏh dơ̆ng, athei tơ lĕch lơ tơ drong pơ vih pơ văn ăn kon pơ lei, tơ drong khăm chă ƀôh jĭ hrôih, khăm hơ len hơ drol, đei trong hơ met đunh đai... dôm tơ drong ‘nâu roi truh hăm kon pơ lei roi ‘lơ̆ng, vă akhan sư athei đei bơ̆ jang tơ̆ hnam pơ gang apŭng mă ưh ‘nŏh hnam pơ gang xăh, phương.

- Hơ drô̆ hăm kon pơ lei, vă tang găn jĭ ưh đei tơ pŏh athei pơm thoi yơ hă ƀak si?

- Tiến sĩ Lại Đức Trường: “Hăm kon pơ lei, athei chă hơ len năng rim nơ̆r tơ roi găh tơ drong jĭ ưh đei tơ pŏh, đon hlôh vao găh tơ drong jĭ ‘nŏh, vă kơ dih kâu đei trong tang găn veh ver păng pơm kiơ̆ ‘lơ̆ng nơ̆r tơ tă đơ̆ng Anih tơm vei lăng jang pơ gang găh arih xa lăp ‘lơ̆ng, atŭm hăm ‘nŏh hơ len năng tơ drong krê tơ pŏh jĭ păng athei năm tơ̆ hnam pơ gang khăm hơ len, hơ met jĭ. Adrin năm khăm jơ hngâm pran kiơ̆ khei vă gơ̆h chă ƀôh jĭ ưh đei tơ pŏh. Mưh băt đei jĭ ưh kơ tơ pŏh ‘nŏh athei pơm kiơ̆ mă ‘lơ̆ng nơ̆r pơ tho đơ̆ng ƀak si. Ưh gơ̆h hŭt, pơ dơ̆h huch pơ gang kơ dih, athei arih xa lăp ‘lơ̆ng, mă loi ‘nŏh jĭ tơ mam sŏng xa, hơ tŏk tơ drong pơ tâp hơ kâu jăn”.

- Apĭnh ƀak si tơ roi năng, tơ̆ tĕh đak bơ̆n, tơ drong tang găn jĭ ưh đei tơ pŏh đei tơ lĕch jang thoi yơ?

- Tiến sĩ Lại Đức Trường: “Việt Nam đei lơ tơ drong adrin tang găn jĭ ưh đei tơ pŏh. Vei lăng ‘lơ̆ng dôm tơ drong krê pơm tơ lĕch jĭ, bơ̆n chih pơ jing đei Luơ̆t tang găn tơ drong răm đơ̆ng hât, Luơ̆t tang găn tơ drong răm đơ̆ng tơ drô, ƀier. Găh tơ drong tơ roi tơ băt tơ jur ƀiơ̆ ƀŏh vă tang găn jĭ ưh đei tơ pŏh, dang ei oei đei rim dêh char ưh đei pŭ răm đơ̆ng jĭ COVID-19 bơ̆ jang. Atŭm hăm ‘nŏh bơ̆n pơ gơ̆r chih pơ jing păng jang kiơ̆ dôm tơ drong hơ găt nai vă pơ klep kơ mak ăn tơ mam xa. Hăm tơ drong vei lăng, hơ met jĭ. Việt Nam tôch tơ rĕk hơ tŏk khul jang pơ gang tơ̆ tơ ring vă gơ̆h vei lăng, hơ met jĭ đunh đai ăn dôm bơ ngai jĭ ưh đei tơ pŏh nhen jĭ huyêt ap tŏk, hơ yô đak sĭk tơ̆ hnam pơ gang tơ ring, mă loi ‘nŏh jĭ hnam pơ gang tơ̆ xăh.

Lei a, bơ nê kơ ih tiến sĩ Lại Đức Trường hơ!

Dơ̆ng: Tơ blơ̆