VOV4.Bahnar - Ưh kơ đei bu gơ\h akhan kơ d^h kâu gô pran jăng prăt chăl ar^h. Mư\h sơ năm roi kră ‘no\h jơ hngơ\m jăn ako\m hăm tơ drong kră gô ư\h kơ ‘lơ\ng hăm j^ jăn. M^h ma duch nă păng bôl buăl athei hơ len lăng jơ hngơ\m jăn rim sơ năm, yua kơ rim ‘măng j^, rim ‘măng pơ lo\ adoi jing dôm tơ drong tơ [o#h tơ roi tơ băt găh tơ drong jơ hngơ\m jăn mă bơ\n ư\h kơ gơ\h lăng pơ hơi.

1. J^ plei nu\ih

J^ plei nu\ih ‘no\h j^ tơ drong j^ đei [o#h lơ, đei lơ kơ loăi mă lei đoa tơ [ơ\p hlo\h ‘no\h j^ dôm tơ drong j^ [ơm tru\h trong hoan. Mư\h hoan đei kơ ch^l gô pơm ăn oxy păng kơ chơ\t ‘lơ\ng to\k tru\h plei nu\ih ư\h kơ tôm.

Đei [o#h j^:: J^ kơ tơ\h dăh mă dui jơ hngơ\m hre\nh, kơ tơ\h ling lang đei mơn nhen đei tơ mam kiơ kơ t^t. Mă lei ku\m đei lơ bơ ngai đei [o#h j^ hơ drol ‘no\h ư\h kơ đei [o#h j^ kiơ hloi. 

Bơ ngai [ônh kơ đei j^: Dro\ kăn sơ năm tôch [o#h hơ băn, bơ ngai bek plên, hơ lăh kơ pơ tâp hơ kâu, bơ ngai to\k huêt ap.

Trong tang găn: Hơ to\k loi dơ\ng pơ tâp hơ kâu jăn, ‘ne\ kơ gan sa tơ mam sa tăng [o\h, lơ rơ mă, hu\t tơ drô, [ier, hơ\t.

2. J^ hơ yô s^k

Mư\h insulin yua đơ\ng tuyến tụy pơm tơ le\ch ư\h kơ tôm vă klăih song s^k lơ\m hơ kâu jăn, s^k lơ\m pham lơ, hơ nhăk tru\h tơ drong s^k tơ\ rim hơ n^h nai to\k. J^ hơ yô s^k gô pơm ăn dôm tơ drong j^ găh plei nu\ih, plei le\n...

Đei [o#h j^:: Rơ mơ\n lap, hơ ke\ ư\h kơ jăng, chă hơ yô lơ, hal kơ đak, măt ư\h kơ gan bang...

Bơ ngai [ônh kơ đei j^: J^ hơ yô s^k type 1 đoa tơ [ơ\p tơ\ bơ ngai mơ le#h yua đơ\ng tơ drong pran phă hu\t dôm tê [ao tuyến tuỵ pơm tơ le\ch insulin. J^ hơ yô s^k type 2 đoa tơ [ơ\i tơ\ bơ ngai bek plên.

Trong tang găn: Pơ tâp hơ kâu jăn, ‘ne\ kơ gan sa lơ s^k păng rơ mă.

3. J^ kơ ting bu\k

‘No\h j^ tơ drong tơ jur răh tơ mam pơ jing kơ ting. J^ đei lơ tơ drong tơm pơm ăn, [ơ\t lăp đei yua đơ\ng tơ mơ\t calci ư\h kơ ke\…

Đei [o#h j^:: J^ lơ\m kơ ting dăh mă [ônh kơ đei tơ gơ\ kơ ting…

Trong tang găn: Vei lăng sơ đơ\ng calci lơ\m pham, mă loi ‘no\h j^ vitamin D, hơ to\k loi dơ\ng pơ tâp hơ kâu jăn.

4. J^ rơ ka hlu\ng – klak kră

Tơ drong tơm pơm ăn yua đơ\ng ư\h kơ đei hơ to\ đơ\ng tơ drong tơ le\ch acid hăm tơ drong vei lăng đơ\ng hơ kar tơ\ lăm hlu\ng, klak kră. ‘Ngoăih kơ ‘no\h oei yua đơ\ng tơ drong tơm nai pơm ăn nhen hormone, ư\h kơ hơ to\ đon tơ che\ng.

Đei [o#h j^:: J^, j^ kơ hret tơ\ hơ la kơ tơ\h, j^ le\ch tơ\ ro\ng. Đoa đei [o#h đơ\ng so\ng sa, j^ kiơ\ khei lơ\m 2-3 gie\ng.

Trong tang găn: Hu\t tơ drô, hơ\t păng dôm kơ loăi pơ gang pơm ăn rơ ka, ‘ne\ kơ le# tơ che\ng lơ đunh năr.

5. J^ klơm siêu vi

Đei 5 kơ loăi virus j^ klơm ‘no\h j^: A, B, C, D, E. ‘Nâu j^ dôm virus pơm ăn ư\h kơ ‘lơ\ng tế bào klơm.

Đei [o#h j^:: Ư|h kơ ‘me\h so\ng sa, rơ mơ\n lap, yu\h, dreng hơ kar, dreng măt.

Trong tang găn: {et pơ gang vaccin tang găn.

6. J^ bo\ng nôm

Yua đơ\ng pơ rang trong chă hơ yô, tơ mo, pơ plei.

Đei [o#h j^:: Chă hơ yô đei to\ hang, hơ yô lơ, hơ yô le\ch pham, j^ bin.

Trong tang găn j^: Ư|h kơ gơ\h e\nh kơ hơ yô đunh de#h hnang. Pơm rơ go\h hơ kâu jăn kơ d^h, nhă lơ đak.

7. Pơ plei tơ pu kon

Đei [o#h j^:: Dro\ kăn đoa đei [o#h hơ băn kư\ kă, j^ tơ\ hơ la klak, chă hơ yô j^, le\ch pham yă ‘no\h, le\ch lơ đak kok.

Trong tang găn j^: Hơ nơ\ng hơ len lăng rim khei. Pơm rơ go\h hơ kâu jăn kơ d^h.

8. Pơ lei tơ\ bo\ng

‘No\h j^ 1 pơ plei ‘lơ\ng pơm jing tơ drong pơ pông tơ\ an^h tơm păng hơ lam trong kơ tăp, pơm tơ\ tơ ring jum dăr trong chă hơ yô, pơm ư\h kơ ‘lơ\ng ăn bo\ng nôm lơ\m tơ drong tơ le\ch đak hơ yô tơ\ ‘ngoăih. Tơ drong tơm pơm ăn j^ oei tam mă hơ dăh, găh lơ tơ\ 4 gru\p: yua đơ\ng đei bơ ngai lơ\m u\nh đei j^ hơ drol bơ\n tru\h tơ\ bơ ngai đơ\ng ro\ng, yua đơ\ng hormone, yua đơ\ng cham char păng tơ drong ar^h, yua đơ\ng dôm tơ drong j^ tơ po\h đơ\ng ngôi kư\ kă.

Đei [o#h j^:: Hơ yô mơ mat, j^ hnăng, đak hơ yô kơ suơ\l, [ơ\t lăp đei j^ bin mư\h chă hơ yô.

Trong tang găn j^: Hơ nơ\ng hơ len lăng pham vă kơ băt j^ hro#ih.

Thuem tơ blơ\