VOV4.Bahnar - Kơ ting hơ che\m sư pơm ăn păng kơ ting rơ muăn, tôch [ônh tơ gơ\, [ônh hlu\n tơ dru\t, tôch kơ j^ kơ ting kơ du\ ro\ng, pơm tơ le\ch lơ tơ drong j^ nhen kơ ting du\ ro\ng đo\ng đeu, tơ ble\ch.

Ku\m hăm j^ đơ\ng dôm ‘măng j^ khơp pơ dui đunh, đei hơ nơ\ng, j^ kơ ting hơ che\m oei pơm tơ le\ch lơ tơ drong krê hơ mơt nai dơ\ng, nhen: tơ gơ\ ti, tơ gơ\ jâng, mă loi j^ tơ gơ\ kơ ting blu, pơm ăn bơ ngai j^ jing jo jăn. Yoa thoi no\h, hlôh vao vă tang găn păng hơ met j^ tro\ trong gô tơ gu\m ăn bơ ngai kră đei tơ drong erih xa hiôk chơt hăm kon sâu. {ak si Lê Hữu Lợi, Kơ dră che\p kơ\l khoa Nội Tim Mạch- Lão khoa, Hnam pơ gang Đa khoa dêh char Kon Tum tơ roi tơ [ôh găh trong tang găn păng hơ met j^ kơ ting hơ che\m.

-P^nh: {ak si ăi, apinh ih tơ roi, sơ năm yơ bơ\n pơ tơm đei j^ kơ ting hơ che\m âu lăng?

-{ak si Lê Hữu Lợi tơl: Blu\ng a, kơ ting hơ che\m ‘no\h j^ tơ drong j^ hrei ‘nâu đei tôch lơ hăm bơ ngai kră. Kơ ting hơ che\m j^ 1 lơ\m dôm tơ drong pơm ăn kơ ting roi hơ ‘yơch păng ưh jăng. J^ kơ ting hơ che\m đe năng nhen thoi tơ drong j^ lơ\m hơ kâu jăn. Sơ năm đa đei j^ kơ ting hơ che\m hăm dro\ kăn io\k đơ\ng đ^ sơ năm [ôh be\n. Hăm dro\ nglo đơ\ng ro\ng kơ 60 sơ năm pơ tơm đei j^ kơ ting hơ che\m. J^ kơ ting hơ che\m hăm dro\ kăn păng dro\ nglo pha ra băl ‘năi. Tơ\ đe dro\ kăn đei estrogen rim khei đei [ôh be\n ‘no\h j^ dur vei lăng bơ ngai dro\ kăn. Mưh hlo\h sơ năm [ôh be\n estrogen jur ‘no\h pơ tơm đei kơ ting hơ che\m.

-P^nh: J^ kơ ting hơ che\m mưh đei, blu\ng a sư [ôh thoi yơ?

            -{ak si Lê Hữu Lợi tơl: Mưh đei j^ kơ ting hơ che\m blu\ng a đei [ôh lơ tơ drong pha ra băl kiơ\ hơ kâu jăn rim bơ ngai. Hmă hmă mưh vă đei j^ ‘no\h [ôh thoi âu: Pơ tih gia hăm u\nh hnam đei bơ ngai tơ gơ\ kơ ting đơ\ng ‘lơ\p. Kơ dih kâu tơ gơ\ kơ ting đơ\ng ro\ng kơ 30 sơ năm yoa đơ\ng pơ\k, tu\l [ơm ưh kơ bre\ kiơ. Tih tô bơ ngai dro\ kăn păng dro\ nglo pơ\k, tơ oei pơm ăn kơ ting blu tơ gơ\, dăh mă kơ ting hlu\n tơ dru\t. Mă ưh ‘no\h te\h ti tôch bre\ tơ\ kơ [ang pơm ăn kơ ting ti tơ gơ\. ‘No\h j^ dôm tơ drong ăn [ôh bơ\n vă đei j^ kơ ting hơ che\m. Oei dôm tơ drong nai mă bơ\n đa tơ [âp ‘no\h j^ khơp, kơ ting g^l gul, hơ âm hơ ăm jâp hơ kâu păng ưh gan jăng, ‘no\h j^ dôm tơ drong [ơm truh j^ kơ ting hơ che\m mă bơ\n [ônh băt hlo\h ‘năi.

-P^nh: J^ kơ ting hơ che\m hơ mơt thoi yơ hăm jơ hngâm jăn bơ ngai kră, hă [ak si?

            -{ak si Lê Hữu Lợi tơl: Kơ ting hơ che\m hăm bơ ngai kră tôch hơ mơt. Yoa bơ\n băt, bơ ngai kră ưh lăp đei 1 tơ drong j^ đe\ch, mă đei lơ tơ drong j^ pha ra băl. Kơ ting hơ che\m pơm tơ le\ch 2 tơ drong. Mă 1 găh tơ drong erih, j^, rơ găh, rơ mơ\n pơm kơ ne# truh tơ drong erih xa kơ bơ ngai kră. Mă 2 ‘no\h [ônh đei kơ ting tơ gơ\. Dôm tơ drong chă hơ vât, [ơ\ hơ kâu dơ dar ră mă lei [ât lăp pơm ăn kơ ting tơ gơ\ hloi. Hlo\h kơ ‘no\h dơ\ng, bơ ngai kră đei lơ tơ drong j^ jăn lơ\m hơ kâu nhen, j^ huyêt ap, j^ hơ yô đak s^k, j^ tơ\ plei nuih, j^ khơp… Đe athei yoa pơ gang pơm da [iơ\ j^, dôm pơ gang kăl nai, dôm kơ loăi pơ gang âu sư pơm ăn kơ ting jing hơ che\m ‘năi. Yoa thoi no\h mưh kơ ting hơ che\m sư [ônh pơm tơ le\ch lơ tơ drong j^ tơ\ kơ ting păng mưh kơ ting tơ gơ\ hăm bơ ngai kră ‘no\h ưh jăh klăih, đei bơ ngai [ich kơ tă m^nh [ôt. Kơ plăh ‘no\h pơm tơ le\ch lơ tơ drong hơ mơt hăm j^ pha dơ\ng pơ tih gia nhen j^ tơ so\h, rơ ka đuh, hơ ke\ hơ kong… Dôm tơ drong j^ ‘no\h roi pơm ăn bơ ngai kră mơ mat tat păng j^ hlo\h dơ\ng.

-P^nh: Lơ\m tơ drong erih, oei xa, bơ\ jang rim năr bơ\n athei pơm thoi yơ vă găn đei j^ kơ ting hơ che\m?

            -{ak si Lê Hữu Lợi tơl: Vă găn đei j^ kơ ting hơ che\m, mă 1 lơ\m tơ drong erih xa bơ\n athei pơ tâp hơ kâu jăn rim năr vă pham jur to\k ‘lơ\ng, đei yoa ăn kơ ting. Mă 2 lơ\m tơ drong so\ng xa athei so\ng xa tôm kơ chơ\t can xi, phốt pho. Dôm vi chơ\t canxi, phốt pho, kẽm tôch ‘lơ\ng ăn kơ ting. Găh trong tang găn, hơ met j^ bơ\n athei băt hăm dro\ kăn đ^ sơ năm [ôh be\n păng dro\ nglo đơ\ng ro\ng kơ 60 sơ năm to\k tơ\ kơ pal [ônh đei j^ kơ ting hơ che\m yoa thoi no\h mưh bơ\n [ôh đei j^ kơ ting hơ che\m bơ\n athei hơ met hloi. Hăm dro\ kăn bơ\n hơ met kiơ\ lơ trong. Huch, yoa pơ gang dôm pơm gang pơm ăn jơ hngâm pran jăng, dăh mă huch dôm pơ gang tang găn kơ ting hơ che\m. Hăm dro\ nglo ku\m thoi no\h, bơ\n yoa dôm kơ loăi pơ gang tang găn kơ ting kơ che\m, dôm pơ gang [ơm truh tơ\ kơ ting.

-P^nh: Hăm bơ ngai kră mưh [ôh kơ dih kâu đei j^ kơ ting hơ che\m ‘no\h athei năm hơ met tơ\ yơ păng hơ met thoi yơ ‘lơ\ng hlo\h?

            -{ak si Lê Hữu Lợi tơl: Hăm bơ ngai kră blu\ng a, bơ\n athei năm truh tơ\ dôm hnam pơ gang đei kơ măy pơ to\ kơ ting vă khăm hơ len kơ ting. Bơ\n athei pơ to\ đei kơ ting thoi yơ, kiơ\ đơ\ng no\h gơ\h băt hăm đei j^ kơ ting hơ che\m dăh ưh, đơ\ng no\h gơ\h tơ le\ch trong hơ met. Hơ met sư đei lơ trong hơ met, huch yo pơ gang, huch vitamin dăh mă hơ met kiơ\ dôm trong nai hai. Bơ\n athei năm khăm tơ\ hnam pơ gang ‘mơ\i vă gơ\h băt hơ dăh găh j^ kơ ting hơ che\m.

-P^nh: {ak si ăi, ih hăm đei nơ\r tơ tă kiơ hăm dôm bơ ngai hơ mơt đei j^ kơ ting hơ che\m ưh?

            -{ak si Lê Hữu Lợi tơl: Bơ ngai [ônh đei j^ kơ ting hơ che\m ‘no\h j^ dôm bơ ngai kră yoa lơ\m hơ kâu jăn đei tơ drong j^ đunh, nhen j^ khơp, hơ yô đak s^k, j^ huyêt ap, j^ plei nuih... Dôm bơ ngai âu tôch kơ [ônh đei j^ kơ ting hơ che\m. Mưh hơ mơt đei j^ ‘no\h bơ\n athei năm pơ to\ lăng kơ ting, to\ se\t hlo\h ‘no\h 1 sơ năm 1 ‘măng, mưh đei j^ ‘no\h athei jăh hơ met hloi. ‘Ngoăih kơ hơ met, bơ\n athei hu\t, tơ jur [iơ\ tơ drong huch yoa 1,2 kơ loăi pơ gang pơm pơ răm truh kơ ting, vă kơ ting gơ\h hơ răng, kơ jăp.

             -Nơ\r bơ nê: Lei à, bơ nê kơ ih vang tơ ge\ch pơ ma nuh hăm nhôn!

            Dơ\ng hăm Thuem: Tơ blơ\ păng pơ re