VOV4.Bahnar - Jo hơ mren trong hoan kơ so# 7 ‘no\h j^ đei [o#h lơ lơ\m dôm tơ drong j^ găh trong hoan, tơ drong tơm pơm ăn đa yua đơ\ng [ơm tơ ngie\t, pơ chu\ng dăh mă yua đơ\ng j^ rơ ka, hăm dôm tơ drong đei [o#h j^ nhen mu\h măt cheng, [ơ\r loe\ng. J^ âu mă khan ư\h kơ krê hơ mơt tru\h hơ kâu jăn ră mă lei pơm tơ pl^h cheng chong mu\h măt, [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h pơ ma dơ nu\h rim năr, mơ mat tat lơ\m kơ plăh so\ng sa păng g^t kăl hlo\h j^ pơm ư\h kơ ‘lơ\ng mu\h măt. Lơ sơ năm âu ki, lơ bơ ngai hlôi rơ\ih io\k hơ met j^ âu hăm trong hơ met y học cổ truyền păng hlôi hơ nhăk ăn io\k yua ‘lơ\ng.

Yă Hoàng Thị Phương (56 sơ năm) oei tơ\ xăh Ea Kly, apu\ng Ea Kar, de#h char Dak Lak hơ met j^ tơ\ Khoa Châm cứu - Dưỡng sinh, Hnam pơ gang Y học cổ truyền Dak Lak đ^ đei 2 gie\ng. Hơ drol ‘no\h, lơ\m 1 pơ gê đơ\ng ro\ng kơ iung đơ\ng tep, yă ư\h kơ ê [o#h tơ [o\k hơ răng, ư\h kơ hiôk, [ơ\r đei loe\ng. Yă tơ te\nh năm tru\h tơ\ hnam pơ gang Y học cổ truyền khăm j^. Tơ\ âu, đơ\ng ro\ng lơ năr đei châm cứu, hơ dai hăm u\h pe\t, j^ yă hlôi dă [iơ\ lơ.

Yă Hoàng Thị Phương tơ roi: “ &nh to\k bo\k hơ met j^ jo hơ mren hoan kơ so# 7 tơ\ đăih. Hơ drol ‘no\h ^nh [o#h [ơ\r loe\ng, măt no\ng pơ dơ\ng tơ\ kơ pal ư\h kơ gơ\h tơ te\p, so\ng sa ‘no\h huo\ng kư\ kă. &nh hơ met đ^ đei 14 năr bơ\ih păng [o#h j^ ku\m dă [iơ\ lơ, đei dang 85-90% bơ\ih.

M^nh ‘nu nai đei j^ jo hơ mren trong hoan kơ so# 7 ‘no\h j^ mon Y Trai Êban (10 sơ năm) oei tơ\ plei Tah, xăh Ea Bhôk, apu\ng Cư Kuin, de#h char Dak Lak. Hơ drol ‘no\h, Y Trai Êban hơ met tơ\ hnam pơ gang Đa khoa de#h char Dak Lak yua đơ\ng đei pơ\k [ơm j^ tơ\ kơ\l, le\ch pham đon. Đơ\ng ro\ng kơ bro\k đơ\ng hnam pơ gang mon đei [o#h dơ\ng tơ drong [ơ\r loe\ng. U|nh hnam ‘no\h chơ mon năm tơ\ hnam pơ gang Y học cổ truyền de#h char Dak Lak hơ met. Tru\h dang ei đơ\ng ro\ng vă je# 10 năr [^ch tơ\ hnam pơ gang, tơ drong j^ kơ mon hlôi [o#h tơ pl^h ‘lơ\ng.  

Mo\ H’Riơr ÊBan, me\ mon  Y Trai Êban tơ roi tơ băt: “ Mon to\k bo\k kơ dâu lơ\m cham ‘no\h đei pơ\k, hơ tu\t kơ\l tơ\ te\h păng đei le\ch pham đon. U|nh hnam ăn năm hơ met tơ\ hnam pơ gang de#h char Dak Lak. Đei 3 năr ‘no\h bro\k. 1 gie\ng đơ\ng ro\ng ‘no\h [o#h mon đei loe\ng [ơ\r. &nh kơ dâu năm tơ\ hnam pơ gang xăh ‘no\h đe tơ [o#h athei năm tơ\ hnam pơ gang y học cổ truyền de#h char”.

Tơ ley hoan kơ so# 7 đoa krao ‘no\h tơ ley hoan mu\h măt, đei tơ drong pơ pơ\, tơ te\p tơ\ mu\h măt. Jo hơ mren trong tơ ley hoan kơ so# 7 tơ\ đăih ‘no\h j^ tơ drong 1 păh tơ [o\k đei jo hơ mren pơ đ^, pơm ăn tơ drong so\ng sa, pơ ma sa đei [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng.  

{ak si Đỗ Văn Khải, Khoa Châm cứu - Dưỡng sinh, Hnam pơ gang Y học cổ truyền Dak Lak tơ roi tơ băt Khoa hơ nơ\ng sơng io\k bơ ngai j^ đei jo hơ mren trong hoan kơ so# 7 tơ\ đăih năm hơ met. J^ yua đơ\ng lơ tơ drong tơm pơm ăn, mă lei dang 80% ‘no\h j^ yua đơ\ng [ơm tơ ngie\t pơm ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h tơ ley hoan kơ so# 7, pơm ăn jo hơ mren mu\h măt. Bơ ngai [ônh kơ đei j^ hlo\h ‘no\h j^ bơ ngai ư\h kơ pran jăng, dro\ kăn oei hơ năp, bơ ngai ư\h kơ gan pơ tâp hơ kâu jăn, ư\h kơ gan le\ch tơ\ cham char tơ\ ‘ngoăih, bơ ngai đei j^ jur huêt ap, to\k huêt ap, pơ plei hoan, bơ ngai đoa kro\ng măng pơm ăn hơ kâu jăn ling lang rơ mơ\n lap, [ônh kơ hơ nơ\k... mă loi ‘no\h j^ dôm bơ ngai đoa huch tơ drô [ier păng đoa bro\k măng [ônh kơ đei [ơm tơ nge\t.

{ak si Đỗ Văn Khải tơ roi tơ băt: “ Tơ\ hnam pơ gang Y học cổ truyền Dak Lak, đơ\ng blu\ng sơ năm tru\h dang ei sơng io\k đei hlo\h 40 ‘nu j^ jo hơ mren tơ ley hoan kơ so# 7 tơ\ đăih, kơ so# hơ met klăih ‘no\h hlo\h 90%. J^ âu mư\h đ^ klăih bơ\ih hui kơ đei [o#h j^ hơ lơ\k dơ\ng”.  

Jo hơ mren trong hoan kơ so# 7 tơ\ đăih ‘no\h j^ ư\h kơ pơm ăn krê hơ mơt tru\h hơ kâu jăn, mă lei tơ dăh bơ ngai j^ hơ met hiơ\ dăh mă ư\h kơ [lep trong gô pơm ăn tơ drong j^ jing roi kơ ne#, hơ nhăk ăn tơ drong j^ ăl nai nhen: j^ rơ ka kiơ\ kơ yuăn khan giác mạc, che\ng tơ [o\k, loe\ng mu\h măt hlo\ng hloi.

Vă băt hơ dăh [iơ\ găh tơ drong j^ ‘nâu ku\m nhen m^nh [ar tơ drong kăl vă tang găn j^, [ak si Đỗ Văn Khải, Khoa Châm kư\u - Dưỡng sinh, Hnam pơ gang Y ho\k kô truyên Dak Lak tơ roi:

-{ak si ăi! Tơ drong tơm pơm tơ le\ch j^ jo hơ mren huan kơ so# 7 tơ\ đăih ‘no\h yă kiơ?

-{ak si Đỗ Văn Khải: J^ jo hơ mren hoan kơ so# 7 tơ\ đăih yoa đơ\ng lơ tơ drong. Mă lei, mă lơ ‘no\h j^ yoa đơ\ng 2 gru\p tơm âu. Mă 1 yoa tơ ngie\t găng, pơm hơ mren đ^ 1 păh muh măt, [ât lăp găh ‘ngieu, [ât lăp găh ‘ma. Tơ drong mă 2 ‘no\h yoa đơ\ng pơ\k tơ pling, mă ưh ‘no\h pơ\k hơ tu\t [ơm tơ\ kơ\l, muh măt jing jo hơ mren, lue\ng, cheng chong. Pơ\k hơ tu\t găh yơ muh măt lue\ng găh no\h.

-Tơ drong j^ âu đei [ôh thoi yơ hă [ak si?

-{ak si Đỗ Văn Khải: Hmă hmă, mưh bơ ngai j^ jo hơ mren hoan kơ so# 7 yoa tơ ngie\t găng ‘no\h bơ\n [ôh nhen ưh đei tơ drong kiơ. Pơ tih gia, bơ ngai j^ le\ch tơ\ ‘ngoăih đơ\ng ro\ng kơ ‘mi, hơ kâu jăn rơ mơ\n, đơ\ng ro\ng 1 măng tep, iung tơ\ pơ gê năr đơ\ng ro\ng ‘no\h jo hơ mren 1 păh muh măt. Tơ drong chă [ôh hrôih [ât lăp đa ưh kơ ê, nhen [ât bơ ngai j^ năm ôp hơ ne\nh, ‘nhao muh măt, bơ ngai j^ [ôh đak hai le\ch, ôh hơ ne\nh ưh kơ gơ\h.

-Tơ drong j^ ‘nâu đa đei hăm bơ ngai dôm sơ năm?

-{ak si Đỗ Văn Khải: J^ jo hơ mren trong huan kơ so# 7 sư đei tơ\ rim sơ năm, mă lei đa đei lơ hlo\h j^ hăm bơ ngai đơ\ng 10 sơ năm truh 60 sơ năm.

-{ak si ăi, j^ ‘nâu hăm [ơm truh tơ\ to\ ‘mi kial dăh mă rim pơ yan lơ\m sơ năm ưh?

-{ak si Đỗ Văn Khải: J^ ‘nâu ưh đei [ơm truh pơ yan yơ lơ\m sơ năm mă đa [ơm truh jơ hngâm pran kon bơ ngai, mưh hơ kâu jăn rơ mơ\n mă le\ch tơ\ ‘ngoăih kial tơ ngie\t ưh ê mât lơ\m hơ kâu [ât lăp jing đei j^ jo hơ mren huan kơ so# 7 tơ\ đăih.

-Hnam pơ gang Y ho\k kô truyên oei tơ mât yoa dôm trong jang yơ vă hơ met j^ ‘nâu hă [ak si?

-{ak si Đỗ Văn Khải: Hnam pơ gang Y ho\k kô truyên hlôi tơ mât yoa lơ trong hơ met j^ nhen: châm kư\u, phang dơ dă hăm hla ngải cứu păng pe\t uh trong huan. Phang dơ dă hăm hla ngải cứu lăp yoa hăm dôm bơ ngai yoa tơ ngie\t găng mă jing jo lue\ng muh măt đe\ch. Oei lue\ng muh măt yoa dôm tơ drong nai nhen pơ\k hơ tu\t tơ\ kơ\l. muh măt, dôm tơ drong j^ pơ lei tơ\ kơ\l, muh măt pơm jo hơ mren trong huan kơ so# 7 ‘no\h ưh gơ\h hơ met kiơ\ trong ‘nâu.

‘Nâu j^ trong hơ met io\k hla ngải cứu hlôi sơ\k kro, so\h mă to\, đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h dơ dă je# [ât muh măt lue\ng. Đơ\ng no\h sư pơm tơ to\ păng tơ no\ tơ\ muh măt, pơm ăn trong pham muh măt kơ dâu ‘lơ\ng, tơ gu\m ăn bơ ngai j^ tơ iung dơ\ng kơ jo hơ mren tơ\ muh măt.

Tơ drong ‘lơ\ng đơ\ng trong hơ met âu mă 1 j^ ưh kơ huach jên lơ, đei yoa [ônh mă ưh đei pơ răm truh jơ hngâm jăn kiơ.

- Khei ‘năr hơ met j^ ‘nâu dang dôm yơ hă [ak si?

-{ak si Đỗ Văn Khải: Hmă hmă bơ ngai j^ jo hơ mren muh măt mă băt hrôih lơ\m 1 gie\ng blu\ng a, nhôn hơ met kiơ\ lơ trong nhen châm kư\u, phang dơ dă hăm hla ngải cứu, pe\t uh broch huan păng huch pơ gang hai vă hơ to\k jơ hngâm pran tơ gu\m ăn bơ ngai j^ gơ\h le\ch đơ\ng hnam pơ gang dang đơ\ng 3 truh 4 gie\ng, gơ\h hơ met klăih dang 90%. Oei dôm bơ ngai j^ băt j^ klui [iơ\ ‘no\h khei ‘năr hơ met ku\m đunh [iơ\, hnă hmă đơ\ng 4 truh 8 gie\ng ‘no\h bơ ngai gơ\h hơ met klăih huan j^ tơ\ muh măt. Đei lơ bơ ngai năm năm tơ\ hnam pơ gang tôch klui, [ât lăp truh 3, 4 khei đơ\ng ro\ng kơ đei j^, kơ plăh âu vă hơ met klăih tôch mơ mat, đơ\ng no\h jing lue\ng muh măt, măt tep ưh kơ kle\p, so\ng xa por ‘nhot đa huo\ng. Tơ drong ‘nâu pơm kơ ne# truh tơ drong ‘lơ\ng hơ bo\, ‘you rơ go\h, mă lei huei kơ krê lôch răm ră.

-Vă tang găn j^ ‘nâu bơ\n athei pơm thoi yơ hă [ak si?

-{ak si Đỗ Văn Khải: Mă 1, le# ăn tơ ngie\t găng. Pơ tih gia, mưh hơ kâu rơ mơ\n ưh kơ jăng ‘no\h le# kơ le\ch tơ ngoăih mưh đei ‘mi, yoa mưh ‘mi tơih sư [ônh đei j^ jo hơ mren muh măt ‘năi. Mă 2, mưh bơ\ jang tơ\ lăm đei kơ măy rơ ngơp dăh mă kơ kuat ‘no\h athei ve\h kơ an^h kila tơ hlu, le# ăn kial tơ hlu tơ păt [ât ko\ng koy.

Lơ\m tơ drong so\ng xa athei so\ng xa tôm kơ chơ\t ‘lơ\ng vă hơ to\k jơ hngâm pran ăn hơ kâu jăn.

Thuem hăm Dơ\ng tơ blơ\