TANG GĂN PĂNG HƠMET KƠTING HƠCHE|M

Kơ ting hơ che\m ‘no\h j^ tơ drong j^ kơ ting ư\h kơ jăng, rơ moăn păng [ônh kơ tơ gơ\ mă đơ\ng lăp pơ\k dăh mă pre\h [ơm to\ xe\t ră. Tơ drong tơm pơm ăn ‘no\h j^ yua đơ\ng kơ ting đei hiong khoáng chất, mă kăl ‘no\h j^ canxi. Lơ\m apu\ng ple\nh te\h, mư\h 5 ‘nu dro\ kăn ‘no\h đei 3 ‘nu bơ ngai đei kơ ting hơ che\m tơ\ đơ\ng ro\ng kơ 50 xơ năm. Tơ\ te\h đak bơ\n, mư\h 3 ‘nu bơ ngai lơ\m xơ năm 30 ‘no\h đei hơ len lăng pơ to\ kơ ting to\ xe\t hlo\h kơ hmă. Kiơ\ kơ ch^h jo# hơ len, tơ\ te\h đak bơ\n đei dang 3 triệu ‘nu bơ ngai đei kơ ting hơ che\m, găh lơ ư\h kơ đei [o#h j^ hơ dăh ding tru\h [ơ\t kơ ting tơ gơ\ păng hơ nhăk ăn lơ tơ drong răm kơ tang.

Kơ ting hơ che\m oei krao ‘no\h kơ ting ư\h kơ jăng ‘no\h j^ tơ drong kơ ting hơ che\m, [ônh kơ tơ gơ\ yua tơ jur găh kơ chơ\t ‘lơ\ng lơ\m kơ ting. Tơ gơ\ kơ ting yua đơ\ng kơ ting hơ che\m ku\m krê hơ mơt nhen pham to\k tơ\ plei nu\ih yua đơ\ng j^ trong hoan dăh mă pơ\k yua đơ\ng to\k huyết áp. Đ^ đăng bơ\n ku\m đei [o#h kơ ting hơ che\m mơ\n, mă lei hmă hmă ‘no\h dro\ kăn [ônh kơ j^ hlo\h [iơ\.  

Kơ ting hơ che\m ‘no\h j^  tơ drong j^ ư\h kơ tơ le\ch tơ\ ‘ngoăih. Khăm pơ to\ kơ ting ‘no\h j^ trong ‘lơ\ng hlo\h vă hơ len lăng. Vă vei kơ ting đei kơ jăp, athei tơ mơ\t dơ\ng lơ canxi păng vitamin D kiơ\ trong so\ng sa, pơ hrăm akâu jăn păng ‘ne\ kơ et hơ\t, tơ dăh kăl gơ\h yua dơ\ng pơ gang. Gơ\h yua pơ gang tơ mơ\t dơ\ng canxi, pơ gang vei lăng tơ jră tơ gơ\ kơ ting…’Ngoăih kơ đak to\h joăt kơ yua ăn bơ ngai kơ ting hơ che\m ‘no\h đak to\h pơm iu\, pho mát, kơ tăp ie\r, bip, ‘nhot, plei ‘long ku\m jing tơ mam sa gơ\h tơ mơ\t dơ\ng canxi. Tơ dăh đei jên , athei sa bơ\n kơ hơ dang, hơ reng, hơ bâu. 1 kơ loăi tơ mam sa đei lơ canxi no\h j^ hơ reng, ư\h kơ kăl hơ reng t^h, lăp kăl kơ hơ reng tơ\ chu\n ro\l he\ch pai ‘nhot ‘no\h hoei bơ\ih. ‘Ngoăih kơ tơ mam sa, vă tang găn kơ ting hơ che\m, athei pơ tâp cha\ nơ năm đunh [iơ\, tro\ [lep hăm xơ năm. Ưh kơ gơ\h pơ hrăm lăp de#h hnang mă lap kăl kơ năm jơ\ng ho\h pơ ‘lơ\ng păng xơ\k tơ\ to\ 30 pơ n^t rim năr tơ\ pơ ge [ơ\t ‘năr tam mă to\ de#h hnang.

1 ‘nu bơ ngai joăt jang găh găh kơ chơ\t bek ‘lơ\ng tơ roi blang: “dro\ kăn athei yak hlo\h tơ drong rơ ne\h kon. 1 ‘măng rơ ne\h, akâu jăn hoach tôch kơ lơ kơ chơ\t bek, lơ\m no\h đei canxi păng protein. Tơ dăh ư\h kơ so\ng sa tôm kơ chơ\t dơ\ng, dro\ kăn gô [ônh kơ đei kơ ting hơ che\m”. Hơ doi hăm ‘no\h, kơ ting hơ che\m oei tơ jur estrogen, yua đơ\ng đei đơ\ng đe me\ [a\ yă [ok, bek plên yua đơ\ng yua lơ de#h hnang đạm xem tơ rong, ư\h kơ gan chă nơ năm tơ\ ‘ngoăih da\h mă đei joăt kơ et lơ [ier, tơ drô, et hơ\t hla….Rim bơ ngai j^ đunh bơ\ih găh trong klak,hlu\ng…ku\m gô pơm ăn hơ nha\k tru\h kơ ting hơ che\m.

Mư\h đei [o#h j^ kơ du\, dro\n kơ du\, tơ gơ\ kơ ting đơ\ng ro\ng kơ pơ\k păh lăp đe\ch ră ‘no\h j^ hlôi đei tru\h j^ de#h bơ\ih, tơ drong hơ met j^ tôch kơ mơ mat, hoach lơ. Kơ ting hơ che\m pơm ăn hiong răm kơ tang, [ơm kơ ne# t^h tru\h tơ drong ar^h sa kơ bơ ngai j^. Bơ ngai j^ kơ ie\ng, pơm kiơ ku\m mơ mat tat. Kơ ting hơ che\m pơm ăn dôm tơ drong j^ kơ tơ\h ma\ lơ bơ ngai hơ vơ\l nge\h kơ j^ plei nu\ih. Mă kăl ‘no\h, ư\h kơ măh canxi oei pơm ăn ư\h kơ gơ\h tep, hơ yô s^k, j^ kơ\l, ư\h kơ ‘me\h pơ ma dơ nu\h, hơ ving măt, so\ng sa ư\h kơ lu\...Pơ răm kơ tang hlo\h ‘no\h j^ pơm jăn jo po, lôch.   

 J^ kơ ting hơ che\m tôch hơ mơt, mưh đei j^, ưh lăp huach lơ jên hơ met đe\ch mă oei pơm hơ mơt truh tơ drong arih dơ\ng. Yoa thoi no\h, rim bơ ngai, mă loi ‘no\h hăm đe dro\ kăn hơ muh athei pơm thoi yơ vă gơ\h tang găn păng hơ met j^ kơ ting hơ che\m. Dang ei, nhôn pơ ma nuh hăm [ak si Lê Tất Thắng – Pho\ kơ dră che\p kơ\l Khoa Chấn thương Chỉnh hình, Hnam pơ gang Đa khoa dêh char Dak Lak găh dôm tơ drong [ơm truh tơ drong j^ kơ ting hơ che\m.

- {ak si ăi, apinh ih tơ roi, pơm thoi yơ vă gơ\h băt đei tơ drong j^ kơ ting hơ che\m lăng?

Bác sĩ Lê Tất Thắng: Kơ ting hơ che\m ‘no\h j^ đei hiơ\, dar de\h, ưh đei [ôh dang ei dang ei hloi. Vă gơ\h băt đei tơ drong j^ âu ưh kơ [ônh kiơ ôh, hmă hmă đe [ôh đei tơ drong j^ kơ ting hơ che\m ưh ê. Vă akhan [ât đe pơ\k tơ gơ\r kơ ting dăh mă mưh khăm hơ len 1 tơ drong j^ yơ ‘no\h, yoa tơ drong j^ âu hui [ôh tơ\ ‘ngoăih yăn âu, ăp mă sư j^ dêh bơih, đei j^ đunh bơih đe\ch. Vă gơ\h băt hrôih tơ drong j^ ‘no\h [ơm truh tơ droing hlôh vao đơng rim bơ ngai hai. Vă gơ\h băt đei j^ dăh ưh ‘no\h athei ph^, pơ to\ hơ len kơ ting ‘mơ\i. Lăp pôm năm khăm hơ len kơ ting đe\ch gơ\h băt bơ ngai j^ thoi yơ, kơ ting hơ che\m dang yơ.

- Lei ‘nei, bơ\n athei khăm hơ len tơ drong j^ kơ ting hơ che\m tơ\ yơ păng vă tang găh tơ drong j^ ‘nâu ‘no\h athei pơm thoi yơ?

Bác sĩ Lê Tất Thắng: Dang ei, hnam pơ gang dêh char tam mă đei kơ măy pơ to\ hơ len kơ ting hơ che\m, mă lei tơ\ dôm an^h jang pơ gang kơ dih tơ\ 1,2 tơ ring đ^ đei kơ măy pơ to\ hơ len kơ ting hơ che\mh bơih. Pơ ma thoi no\h đe\ch, mă kăl bơ\n athei kơ chăng tang găn, le# kơ gô đei j^ ‘mơ\i năm khăm hơ len, hơ met j^. Kơ ting hơ che\m đei [ôh lơ hăm đe dro\ kăn hơ muh, đei truh 1/5 dro\ kăn kơ pal kơ 60 sơ năm đei j^. Mưh lei vă tang găn tơ drong j^ kơ ting hơ che\m âu đei lơ tơ drong. Lơ\m no\h đei, mă 1 bơ\n athei hơ met ming tơ drong juăt xo\ng xa ưh kơ lăp, ưh kơ ‘lơ\ng ăn hơ kâu jăn, pơ tih gia nhen et tơ drô, [ier, et hât… tơ\ âu jo# pơ đ^ hkloi hăm dro\ kăn păng dro\ nglo. Yoa dôm tơ drong ‘nâu sư pơm ưh ‘lơ\ng truh kơ ting lơ\m hơ kâu jăn, kơ na [ônh đei tơ drong j^.

- Đei băt, dro\ kăn hơ muh păng bơ ngai kră ‘no\h đa đei j^ kơ ting hơ che\m [iơ\ ưh deh? Lei, apinh ih tơ roi yoa kiơ đei tơ drong thoi âu lăng?

Bác sĩ Lê Tất Thắng: {ât lăp đei 1,2 tơ drong lơ\m hơ kâu jăn pơm ăn kơ đe nge\h kơ dih kâu đei tơ drong j^ kơ ting hơ che\m. Pơ tih gia tơ\ đe dro\ kăn, kră hơ muh, dro\ kăn kơ pal kơ 60 sơ năm. Đe tơ che\ng hơ len tơ\ đe dro\ kăn kơ pal kơ 60 sơ năm ‘no\h đei 20% bơ ngai kơ ting hơ chăm, oei đe dro\ nglo tơ\ sơ năm âu đei dang 10%. Mă 2, 1,2 tơ drong pơm ăn kơ bơ\n nge\h kơ dih kâu đei j^ kơ ting hơ che\m ‘no\h mưh chă kơ tơih, pơ\k lăp ai mă lei pơm ăn kơ ting tơ gơ\ ‘năi.

Dro\ ka\n vă kră estrogen tơ plih, pơm tơ plih truh tơ\ hơ kâu jăn, [ơm truh tơ drong pơ jing kơ ting păng pơ răm kơ ting lơ\m hơ kâu jăn, ‘no\h j^ tơ drong pơm ăn dro\ kăn đa đei kơ ting rơ moăn, hơ che\m lơ [iơ\ kơ dro\ nglo. ‘Ngoăih kơ ‘no\h oei đei lơ tơ drong nai hai, nhen chă so\ng xa, huch thim kơ chât ăn hơ kâu jăn, pơ tâp tơ plo\ng kơ dâu, vei lăng ưh ăn kơ ting tơ gơ\ păng tơ drong tơ roi tơ băt vă kon pơ lei hlôh vao. Pơ tâp kơ kâu jăn hơ nơ\ng sư pơm ăn kơ ting hơ răng, hơ kâu jăn pran jăng pơm ăn bơ\n gơ\h găn [iơ\ tơ drong pơ\k tơ gơ\ kơ ting. Huch yoa dơ\ng bơ\n can-xi, Vitamin D, Cac-bon, Phôt-pho-nat, Can-xi-tô-nin, [m truh tơ drong pơ jing kơ ting kơ jăp ‘lơ\ng ăn hơ kâu jăn. Kiơ\ đơ\ng dôm tơ drong tơ roi tơ băt, sư tơ gu\m ăn kon pơ lei băt hơ dăh, vă đe chă so\ng xa thim dôm tơ mam đei yoa ăn kơ ting ku\m nhen hơ kâu jăn.

- Apinh ih tơ drong ‘nâu dơ\ng, tơ\ hnam pơ gang Đa khoa dêh char Dak Lak, kơ so# bơ ngai j^ kơ ting hơ che\m hăm lơ ưh păng tơ drong hơ met j^ âu huach jên thoi yơ?

Bác sĩ Lê Tất Thắng: Tơ\ hnam pơ gang dêh char Dak Lak, mă hơ dăh ‘no\h tơ\ khoa chấn thương chỉnh hình, nhôn hơ nơ\ng chă hơ met ăn lơ bơ ngai j^ găh kơ ting hp che\m, mă loi ‘no\h hăm bơ ngai kră, kơ pal kơ 60 sơ năm, mă 1 ‘no\h yoa đe sư rơ mơ\n, ưh kơ jăng, [ât lăp đei j^ kơ ting hơ che\m ră mă lei đe sư ưh kơ băt, mưh chă pơ\k, chuh lut âu to ‘no\h kơ ting [ônh tơ gơ\ đe\ch, mă lơ ‘no\h tơ gơ\ kơ ting blu, kơ ting kơ ie\ng, kơ ting kơping. Hăm bơ ngai tơ gơ\ kơ ting yoa j^ kơ ting hơ che\m hơ met tôch mơ mat, yoa kơ ting ưh kơ ‘lơ\ng, khei ‘năr vă kơ ting chăt tơ [ưh đunh, ưh jăh klăih pơm ưh ‘lơ\ng truh jơ hngâm jăn, tơ drong jang xa, yoa hơ met đunh kơ na huach jên hơ met lơ ‘năi.

- Hrei ‘nâu đei chă te\ch lơ tơ mam , yoăn krao thực phẩm chức năng đei yoa ‘lơ\ng ăn bơ ngai kơ ting hơ che\m, mưh lei dôm tơ mam âu hăm gơ\h hơ met j^ kơ ting hơ che\m ưh, hă [ak si?

Bác sĩ Lê Tất Thắng: Mưh băt đei j^ kơ ting hơ che\m bơih athei hơ met kiơ\ trong đe tơ le\ch, oei tơ mam ‘lơ\ng đei yoa ăn jơ hngâm jăn  ‘no\h vă chă huch, xa thim đe\ch. Mưh băt đei j^ kơ ting hơ che\m athei hơ met kiơ\ trong đe tơ le\ch, yoa kiơ\ y ho\k, ưh kơ s^ ưh măh kơ chât kiơ tơ mât thim kơ chât ‘no\h ôh. Kon pơ lei bơ\n athei băt, vă hơ met klăih athei đei trong hơ met hơ dăh ‘lơ\ng ‘mơ\i; huch, yoa hrâu lơ pơ gang lơ\m khei ‘năr hơ met, oei dôm tơ mam xa ‘lơ\ng mă đei chă te\ch hrei ‘nâu ‘no\h lăp vă pơm ăn jơ hngâm jăn pran ‘lơ\ng [iơ\ đe\ch.

-  Lei à, bơ nê kơ ih [ak si hơ!