VOV4.Bahnar - Đơ\ng sơ\, et tơ drô hơ lăk hlôi jing tơ drong joăt đơ\ng lơ bơ ngai, mă loi ‘no\h lơ\m rim ‘măng et sa, năr le#h, têt. Hăm tơ drong kăl ‘no\h kơ chơ\t iung ranh jơ hngơ\m, tơ drô hơ lăk pơm ăn bơ ngai et [o#h ranh jơ hngơ\m hlo\h. Mă lei mưh yua lơ de#h hnang kơ loăi tơ mam et âu đa pơm ăn [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng lơ. Mă loi ‘no\h, mư\h yua lơ păng đunh đai, tơ drô hơ lăk gô [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h kơ\l ‘ngok bơ ngai et, hơ nhăk tru\h j^ vơnh, ư\h kơ vei lăng đei tơ drong, gô pơm pơ răm ăn kơ kơ d^h kâu păng dôm bơ ngai jum dăr. Tơ\ hơ la âu ‘no\h ch^h io\k đơ\ng gru\p ch^h kơ tơ\ng ang găh tơ drong j^ vơnh yua đơ\ng tơ drô hơ lăk tơ\ hnam pơ gang hơ met j^ vơnh de#h char Dak Lak.

Tơ\ hnam pơ gang hơ met j^ vơnh de#h char Dak Lak, măt bơ ngai j^ vơnh yua đơ\ng tơ drô hơ lăk to\k kiơ\ rim sơ năm. Jo# păh lăp rim năr, hnam pơ gang sơng io\k đơ\ng 2-3 ‘nu dư kơ tơ drô hơ lăk păng đei [o#h vơnh [^ch tơ\ hnam pơ gang. Tơ drong kăl kơ tơ roi ‘no\h tơ drong j^ âu to\k bo\k đei [o#h tơ\ sơ năm mơ lo#h, vă đ^ đăng tă kơ lơ\m sơ năm oei jang ngăl. Bác sĩ Hoàng Thị Duyên, kơ dră khoa hơ met j^ hơ ving, dư kơ chơ\t, vật lý trị liệu, hơ met ming j^ lơ\m hơ kâu jăn, hnam pơ gang hơ met j^ vơnh de#h char Dak Lak tơ băt:

“Lơ\m khei ‘năr tơ je# âu, kơ so# bơ ngai đei dôm tơ drong j^ vơnh yua đơ\ng tơ drô hơ lăk đei sơ năm mơ lo#h hlo\h kơ hơ drol sơ\ lơ. Sơ\ hmă hmă ‘no\h hlo\h 40 sơ năm mă lei tơ je# âu ‘no\h hlo\h 20 sơ năm ku\m hlôi đei j^ bơ\ih, lơ\m no\h kơ so# bơ ngai j^ ‘no\h tơ dăm ku\m tôch kơ lơ mă ư\h kơ hơ dro# kiơ hlo\h 40 sơ năm. Hmă hmă đei [o#h dôm tơ drong j^ bơ ngai j^ đei ‘no\h jơ hngơ\m ranh, ư\h kơ tep, pơ ma kư\ kă. Dôm bơ ngai j^ âu kơ d^h kâu pơm kiơ ư\h kơ băt, ư\h kơ gơ\h so\ng sa, tơ jur găh kơ\l ngol păng hơ ke\.”

Kiơ\ kơ bác sĩ Hoàng Thị Duyên, j^ vơnh yua đơ\ng tơ drô hơ lăk ‘no\h j^ tơ drong ư\h kơ ‘lơ\ng tơ\ kơ\l ‘ngok, đei tơ che\ng kư\ kă yua đơ\ng tơ drô hơ lăk pơm ăn. Bơ ngai j^ đa đei [o#h tơ drong ư\h kơ đei yan âu ră nhen kơ tơ\ng đe hil, tơ hli, pơm ăn bơ ngai j^ hli bơ ngơ\t, ư\h kơ hiôk, đei [o#h mă 2 ‘no\h tơ che\ng kư\ kă, nhen gar ư\h kơ đei tơ drong dăh tơ che\ng khan đei bơ ngai ngơ\r pơ răm, mă loi ‘no\h tơ drong kơ ne# đơ\ng tơ drô hơ lăk đei [o#h nhen ư\h kơ gơ\h tep hloi, ư\h kơ băt kiơ, tơ che\ng kư\ kă, tơ dăh ư\h kơ kâp kư\u păng hơ met tơ tom gô hơ nhăk tru\h lôch răm.  

{o#h hơ dăh nhen bơ ngai j^ Trương Đình, 32 sơ năm, oei tơ\ xăh Dray Sap, apu\ng Krông Ana. ‘Nâu j^ ‘măng mă 2 Đình năm tơ\ hnam pơ gang hơ met j^ vơnh de#h char Dak Lak vă hơ met tơ drong j^ vơnh yua đơ\ng tơ drô hơ lăk. Yă Trần Thị Ban, me\ Trương Đình tơ băt năr hơ yơ kon dro\ nglo sư ku\m et hơ lăk tôch kơ lơ. {ơ\t lăp, mư\h soai oei te\h kon hơ kăn, chă tơ drong hăm bôl buăl, rông [ôt. U|nh hnam hơ nơ\ng pơ tho akhan, [ơ\t lăp ôn le# hơ lăk mă lei ku\m ư\h kơ hơ met ‘lơ\ng đei tơ drong. Lơ năr kơ âu, Đình đei [o#h tơ tơ\ jơ\ng ti, đa kơ drăt, [ơ\t lăp gơ\, pơ ma kư\ kă… kơ na u\nh hnam hlôi ba năm tơ\ hnam pơ gang kâp hư\u.

Yă Trần Thị Ban tơ roi: “Pơ gê năr drâu âu ki, sư pơ ma hăm ^nh ‘no\h “ Me\ ăi! Đe athei ^nh ko\h ‘long đ^, ‘long tiu tơ\ lơ\m pơ gar, lơ\m mir ‘no\h! Ko\h hơ to\ dang ‘long che\h phe đe\ch mă ư\h kơ gơ\h le# kơ jung hlo\h kơ ‘long che\h phe. Thoi no\h ‘no\h sư ko\h đ^ dôm j^t tơ nơm tiu. Sư khan tơ dăh ư\h kơ ko\h ‘no\h đe rôp sư oei tơ\ hnam pơ nă”. Mơ\ng thoi no\h ^nh ư\h kơ hiôk kơ na mă athei ‘nho\ng sư chơ ba năm tơ\ hnam pơ gang.”

Bơ ngai j^ nai ‘no\h Triệu Văn Dậu, 37 sơ năm, oei tơ\ xăh Ea Yông, apu\ng Krông Pach. Bơ ngai j^ năm tơ\ hnam pơ gang lơ\m hơ kâu ư\h kơ ke\ jăng, ư\h kơ gơ\h so\ng xa, gơ\, pơ ma kư\ kă. Mo\ Hoàng Thị Thương, hơ kăn Triệu Văn Dậu tơ băt: Năr hơ yơ klo ^nh ku\m et to\ se\t hlo\h 1 puăt kơ lich hơ lăk. Sư hlôi lơ ‘măng ba klo năm tơ\ hnam pơ gang hơ met j^ vơnh vă hơ met e\nh kơ hơ lăk, mă lei mư\h bro\ tơ\ hnam đei 1 khei ‘năr j^ hơ lơ\k dơ\ng. U|nh hnam ư\h kơ đei bơ ngai, tơ drong ar^h sa mu\k drăm mơ mat tat mă klo năr hơ yơ soai kơ hơ lăk, ư\h kơ jang đei tơ drong kiơ, rim tơ drong pu\ trăp lơ\m u\nh hnam tă hơ dro# hơ kăn ngăl.

Mo\ Hoàng Thị Thương tơ roi: “Năr hơ yơ ku\m et hơ lăk, et đơ\ng pơ gê hro#ih. Pơ gê iung đơ\ng tep ‘no\h đ^ et hơ lăk hơ drol bơ\ih, ư\h kơ so\ng. {ơ\t năm tơ\ hnam pơ gang, bác sĩ p^nh yua kơ kiơ ‘no\h ^nh tơ roi et hơ lăk lơ de#h hnang kơ na đei j^, đei vơnh, dăh mă pơ ma kơ\ kă đang kơ ‘no\h kơ dâu kư\ kă, yă kiơ ku\m lăng [o#h, akhan đei kon yă kiơ đa rok lơ\m hơ kâu.”

Kiơ\ y khoa, m^nh ‘nu bơ ngai đei băt hơ dăh ‘no\h dư kơ tơ drô hơ lăk mư\h et tôch ai 300ml hơ lăk 40 độ cồn rim năr, pơ dui đunh đơ\ng 10 sơ năm tơ\ kơ pal. Dôm bơ ngai dư kơ tơ drô hơ lăk vă đ^ đăng ‘no\h dro\ nglo. Kiơ\ ch^h jo# đơ\ng Hnam pơ gang hơ met j^ vơnh Trung ương, tơ drô hơ lăk đei [ơm tru\h to\ se\t hlo\h 50% ‘nu lôch yua đơ\ng gre tơ\m pre\h băl, 67% rim ‘măng pơ lôch kơ d^h đei [ơm tru\h tơ drô hơ lăk păng 80% ‘nu bơ ngai dư kơ tơ drô hơ lăk đei j^ ư\h kơ ‘me\h ma nu\h hăm bu hloi.

Lơ\m tơ drong ar^h sa rim năr, tơ drô hơ lăk gơ\h pơm ăn kon bơ ngai chơt hiôk lơ\m dôm năr et sa, pơ ma dơ nu\h… Mă lei, yua lơ de#h hnang gô [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h jơ hngơ\m jăn păng kơ\l ‘ngok. Tơ drô hơ lăk oei pơ răm jơ hngơ\m đon bơ ngai dư, ư\h pă ke\ bơ\ jang, jing pu\ trăp ăn u\nh hnam păng tơ pôl. Yua thoi no\h, vă tang găn dôm tơ drong j^ yua đơ\ng tơ drô hơ lăk păng dôm tơ drong j^ vơnh yua đơ\ng tơ drô hơ lăk, u\nh hnam kăl kơ bơ ngơ\t tru\h, vei lăng tơ drong joăt et tơ drô hơ lăk đơ\ng bơ ngai lơ\m u\nh hnam. Mư\h đei dôm tơ drong j^ đơ\ng yua đơ\ng j^ vơnh yua đơ\ng tơ drô hơ lăk, kăl kơ hro#ih ba bơ ngai j^ năm hơ met dư kơ tơ drô hơ lăk tơ\ hnam pơ gang hơ met j^ vơnh vă ve\h ver dôm tơ drong đei [o#h đơ\ng ư\h kơ băt kiơ đơ\ng bơ ngai j^.

 Ngọc Lan – Mỹ Hạnh – Quang Nhật: Chih

Thuem: Tơ blơ\