VOV4.Bahnar -Jo# păh lăp 1 ‘nu bơ ngai ‘lo\ tơ\ te\h đak bơ\n sa 9,4 g [o#h rim năr, hlo\h 2 ‘măng pơ têng hăm tơ drong athei đơ\ng An^h jang pơ gang apu\ng ple\nh te\h. Tơ drong sa lơ [o\h đei hơ mơt kơ pơm kơ so# bơ ngai j^ huêt ap to\k ă rim ‘nu bơ\n ư\h kơ ê tru\h.

Kiơ\ kơ Thak si Ngô Thị Hà Phương, An^h pơ tho pơ hrăm tơ roi găh kơ tơ chơ\t bek, An^h jang kơ chơ\t bek te\h đak, tơ drong so\ng sa đơ\ng kon pơ lei  Việt Nam tơ pl^h kiơ\ trong hơ to\k sa kơ chơ\t bek, đạm, mă loi ‘no\h j^ sa rơ kăh [o\h. Vă je# 60% ‘nu kon pơ lei sa [o\h lơ hlo\h 2 ‘măng kơ so# [o\h đei athei sa rim năr. An^h jang pơ gang apu\ng ple\nh te\h (WHO) athei, 1 ‘nu bơ ngai ‘lo\ athei sa hơ la kơ 5 g [o\h rim năr, mă lei 1 pơ nhan su\p ro\ lăng đei tru\h 4-5 g [o\h.

Tơ drong joăt đơ\ng bơ ngai Việt ‘no\h mư\h sa tơ\ hnam, lơ\m rim ‘măng so\ng sa, ‘ngoăih kơ dôm tơ mam sa, tă kơ đei pơ nhan đak măm dăh mă [o\h vă châm. Tơ\ dôm an^h te\ch mơ dro tơ mam et sa, tơ\ rim kơ [ang et sa tă kơ đei bơ\n [o\h vă bơ ngai sa yua thim kơ d^h lăp hăm [ơ\r sa.

Kiơ\ tơ che\ng hơ len, 81% kơ so# [o\h te\ch rim năr tơ\ te\h đak bơ\n găh lơ ‘no\h đơ\ng [o\h păng dôm tơ mam lơ\m kơ plăh pơm pai păng [ơ\t sa. 11% [o\h đơ\ng dôm tơ mam sa pai đơ\ng hơ drol, lơ\m tơ mam sa đei kơ d^h lăp đei 7%. [ôt kanh păng đak măm ‘no\h j^ tơ mam sa tơm tơ mơ\t [o\h rim năr ( vă hơ to\ dang 35% păng 32%). {ôt ngot păng [o\h ku\m jing tơ mam pơ tru\h [o\h lơ ( vă hơ to\ dang 7,5% păng 6%).

Thak si Phương tơ blang hơ dăh: "Lơ\m dôm tơ mam sa pơm pai đơ\ng hơ drol, mi tôm ‘no\h j^ tơ mam đei [o\h lơ (7,5%). Hla [ey pơ iu\ ku\m đei 1,4% kơ so# [o\h rim năr. Yua thoi no\h, tơ drong tơ jur [o\h lơ\m so\ng sa pơ mơ\ng lơ\m trong pai rơ\ đơ\ng bơ ngai pai sa, tơ drong joăt rơ\ih tơ mam sa păng so\ng sa…”

{o\h (NaCl), đei pơm jing đơ\ng 2 tơ mam hóa học: Natri păng Chlorua, đei tăng [o\h, j^ tơ mam kăl hlo\h lơ\m ‘măng so\ng sa rim năr kơ kon pơ lei lơ\m apu\ng ple\nh te\h. Natri ‘no\h j^ tơ mam tơm pơm đei tăng [o\h đơ\ng [o\h păng ku\m pơm ăn dôm tơ drong pơ răm tru\h hơ kâu jăn kon pơ lei mư\h sa rơ kăh.

Kiơ\ kơ bơ ngai joăt jang, kơ so# Natri mư\h bơ\n sa tôch ai kăl ăn hơ kâu jăn jo# pơ hlom lăp dang 200-500 mg 1 năr (hơ to\ 0,5-1,25 g [o\h, tam mă dang 1 tơ ‘mo\ng ie\). Ư|h kơ măh Natri, hui kơ gan tơ [ơ\p tơ\ bơ ngai pran jăng hmă. Lơ\m kơ plăh ‘no\h, rơ kăh Natri pơ têng hăm athei sa, pơm hơ to\k ăn sư hrơm, pơm tơ\ng đak lơ\m tế bào, hơ to\k kơ sư\k pơ găn đơ\ng ‘ngoăih pơm ăn hơ to\k j^ huêt to\k. Hơ to\k sa Natri đei [ơm tru\h hơ to\k huêt ap to\k, dôm tơ drong j^ plei nu\ih, mă loi ‘no\h j^ pơ\k păng j^ lơ\m plei nu\ih.

Trong sa tơ jur Natri kiơ\ nơ\r athei đơ\ng khei ‘năr hro#ih gơ\h tơ gu\m hơ io\h đei trong so\ng sa ‘lơ\ng hiôk păng tơ jur kơ so# đei j^ to\k huêt ap đơ\ng ro\ng âu kơnh. Lơ bơ ngai j^ huêt ap to\k păh lăp kăl kơ sa tơ jur [o\h ‘no\h ke\ hơ met đei j^. Tơ jur 30% kơ so# sa [o\h jo# păh lăp 1 ‘nu bơ ngai rim năr tơ\ bơ ngai ‘lo\ pơ têng hăm sơ năm 2015 ‘no\h j^ 1 lơ\m dôm tơ drong hơ găt kăl kơ io\k đei lơ\m tơ drong jang te\h đak tang găn j^ ư\h kơ tơ po\h đơ\ng sơ năm 2015 - 2025.

M^nh [ar trong vă dă kơ [iơ\ sa [o\h lơ\m tơ drong so\ng sa

‘Ne\ kơ le# đak măm, đak si yâu păng [o\h lơ\m kơ [ang so\ng sa

‘Ne\ kơ gan sa [o\h, [ôt kănh, đak măm … tăh lơ\m tơ mam sa mư\h pai. Kơ so# tôch ai ‘no\h ư\h kơ hlo\h 1 pơ t^h kơ 5 tơ ‘mo\ng [o\h ăn 1 ‘măng sa đơ\ng1 ‘nu bơ ngai 1 năr.

‘Ne\ kơ gan yua dôm tơ mam đei [o\h lơ nhen [um tây kho, pizza, tơ mam sa tăh lơ\m kơ hôp…

Rơ\ih io\k dôm tơ mam đei [o\h to\ se\t mư\h răt tơ mam pai le# hơ drol.

Đo\k lăng đe ch^h tơ\ tơ pu mư\h tơ chă tơ mam sa hlôi đei pai pơm đơ\ng hơ drol vă hơ len lăng kơ so# [o\h.

Athei ăn hơ io\h sa tơ mam sa đei kơ d^h păng vei lăng kơ jăp tơ drong thim dôm tơ mam tăng [o\h.

M^nh lơ\m dôm trong jang tơ gu\m kăl kơ lăng tru\h lơ\m kơ plăh dang ei ‘no\h j^ vei sơ đơ\ng tơ drong tơ roi kơ chơ\t bek lơ\m tơ mam sa ăn bơ ngai răt yua, đei trong tơ [o\h vă tơ jur [o\h, s^k, rơ mă…

M^h ma duch nă păng bôl buăl ku\m athei pơm tơ drong joăt ‘nao sa sap, sa tơ mam hơ tu\k lơ hlo\h tơ mam kho, sao, tơ jur [o\h mơ\t lơ\m hơ kâu jăn vă vei jơ hngơ\m pran.

Thuem: Tơ blơ\