VOV4.Bahnar - Ku\m nhen dôm hơ dre\ch hơ drung nai, hăm bơ ngai K’ho, et pơ kong j^ 1 tơ drong tôch g^t kăl lơ\m jơ hnơr arih, yoa thoi noh, tơ drong rơih bơ ngai vă oei, pơm klo, pơm kăn đei năng tôch kăl. Bơ ngai K’ho kiơ\ tơ drong juăt dro\ kăn pơm tơm, kơ na tơ drong io\k unh om yoa hnam dro\ kăn kơ chăng pơ gơ\r ngăl. Mưh hơ druh yơ, hưch ‘mêm kơ 1 ‘nu tơ dăm, ‘no\h sư khan kơ me\ [ă chă kơ dranh năm p^nh. Tơ dăh hưch kơ tơ dăm yơ ‘no\h hnam dro\ kăn athei pơm kiơ\ dôm nơ\r athei, p^nh pơ kue\l đơ\ng hnam dro\ nglo (nhen thoi tơ mam pu\ pơ nu\). Tơ drong pơ kong kơ bơ ngai K’ho sơ\ ưh đei măh pơ gơ\r tih mă lei oei tơ [ôh hơ dăh jơ hngâm đon tơ păt, unh om ‘mêm băt băl păng năng kăl tơ drong arih xa hiôk chơt kơ hnam tơ no\.

Tơ drong pơ kong unh om kơ bơ ngai K’ho sơ\ đei pơ gơ\r 2 jăl ‘no\h j^ et hơ kơ\t jơ\ng păng Et pơ kong. Et hơ kơ\t jơ\ng đa pơ gơ\r tơ\ hnam dro\ nglo păng đa pơ gơ\r tơ\ kơ măng. Yoa hnam dro\ kăn ‘me\h ôn vă huei đei nơ\r pơ ma âu to tơ\ ‘ngoăih mưh chă o\ng ưh kơ jing. Et hơ kơ\t jơ\ng yoa ma dro\ kăn pơ gơ\r. Tơ mam đei yoa lơ\m năr hơ kơt jơ\ng kơ bơ ngai K’ho sơ\ j^ kơ pô, rơ mo, nhu\ng, ie\r, ge go\, hơ nam, kong jơ\ng, kong ti, khăn, hơ băn ao tanh... Hăm bơ ngai K’ho, et hơ kơ\t jơ\ng păng et pơ kong ưh kăl chă rơih khei ‘năr yă kiơ, mă chă rơih lơ\m khei ‘năr yơ rơ hơi lơ\m sơ năm, vă huei [ơm truh tơ drong choh jang xa. Tơ drong et pơ kong kơ bơ ngai K’ho đa pơ gơ\r lơ\m pơ yan phang mưh dôm tơ drong pơ tăm, [a hơ [o đ^ kăt yoă, phe\ đang ngăl bơih.

Tơ blang găh tơ drong et hơ kơ\t jơ\ng tơ\ kơ măng, [ok K’Brỏh tơ\ Kueng kơ pho# K’Ming, th^ trơ\n Di Linh, apu\ng Di Linh, dêh char Lâm Đồng ăn tơ băt: “Pơ đou găh tơ drong et pơ kong kơ bơ ngai K’ho sơ\, đe đa pơ gơ\r et kơ\t jơ\ng tơ\ kơ măng. Lăp hơ dro# hnam dro\ kăn đe\ch pơ gơ\r et pơ kong tơ\ kơ ‘năr, hnam dro\ kăn pơ gơ\r et pơ kong tơ\ kơ ‘năr ‘no\h yoa đe pơ gơ\r sơng io\k o\ng sư vih. Oei et hơ kơ\t jơ\ng tơ\ kơ măng ‘no\h yoa hnam dro\ kăn che\p ba bơ\n tơ mam ăn hnam dro\ nglo. Hnam dro\ kăn ăn đ^ rim tơ mam pơ nu\ ăn hnam dro\ nglo, đơ\ng đe mih ma truh dôm bơ ngai nai găh unh hnam dro\ nglo. Mưh hnam dro\ kăn ăn tôm tơ mam kăl bơih ‘no\h 2 unh hnam chă rơih năr vă pơ gơ\r et pơ kong”.

Kiơ\ tơ drong juăt đơ\ng bơ ngai K’ho sơ\, đơ\ng ro\ng kơ hnam dro\ kăn pơ jao tôm tơ mam pơ nu\, ‘no\h hnam dro\ nglo pơ gơ\r sơng io\k mo\ mai. Adrol kơ mât tơ\ hnam, mo\ mai athei ôp hơ met jơ\ng. Tơ drong juăt âu nhen vă pơ tho ăn mo\ mai sư băt vei lăng rơ go\h, ‘you, j^ bơ ngai dro\ kăn tơ năp ‘lơ\ng. 1 tơ drong juăt mưh pơ gơ\r et pơ kong kơ K’ho sơ\ ‘no\h soi klơ\m klak ie\r. ‘Nâu gơ\h năng j^ 1 tơ drong g^t kăl hlo\h mưh pơ gơ\r et pơ kong vă gơ\h năng bre druh dăm ‘no\h jing klo kăn, m^nh hnam tơ no\.

Hmă hmă, đơ\ng ro\ng hnam dro\ nglo pơ gơ\r io\k unh om đang 1 năr ‘no\h hnam dro\ kăn pơ gơ\r sơng o\ng sư. Tơ dăh lơ\m năr et pơ kong tơ\ hnam dro\ nglo đei pơ gơ\r et xa tih ‘no\h vih tơ\ hnam dro\ kăn đe pơ gơ\r pơ gia đe\ch. Yoa dôm tơ drong kiơ kăp g^t hlo\h đ^ che\p ba ăn hnam dro\ nglo kiơ\ tơ drong juăt kla “tơ mam pu\ pơ nu\” bơih. {ât lăp 2,3 sơ năm đơ\ng ro\ng đe pơ gơ\r et pơ kong yôk yak tơ\ hnam dro\ kăn dơ\ng.

Tơ drô ge j^ tơ mam et tơm lơ\m năr et pơ kong kơ bơ ngai K’ho sơ\. Tơ mam xa lơ\m năr et pơ kong kơ bơ ngai K’ho sơ\ ku\m ưh đei rơih tơ mam ‘lơ\ng, kăp g^t kiơ mă đe pai dôm tơ mam, ‘nhot, [um đei kơ tă tơ\ tơ ring. Năr pơ gơ\r et pơ kong, tơ dăh unh hnam đei [ôh ‘no\h đe pai por tơ yông, phe [ou phu ăn mih ma duch nă, rông [ôt truh et xa, oei unh hnam hmă ‘no\h pai bơ\n phe hơ răng ku\m huei mơ\n. Tơ mam xa tơm lơ\m năr pơ kong kơ bơ ngai K’ho sơ\ j^ v^, ‘nhot hơ te. Yoa et pơ kong krao lơ bơ ngai truh ngôi, đei hloi mih ma duch nă, kơ tum kơ to\ng ‘nho\ng đơ\ng plei nai truh. ‘Nhot mit hơ te đei pai hăm kơ ting ‘nhe\m nhu\ng ku\m hăm hla yao, đei tu\l hăm pơ lăh, mă ưh ‘no\h pai hăm ‘nhe\m ie\r, dăh mă ‘nhe\m kon tơ rong nai… mă ưh ‘no\h pai hơ te hăm tôl, plui, hla [iăp, tơ ‘mơ\ng hre…

Kiơ\ tơ drong juăt kơ bơ ngai K’ho sơ\, mưh hnam dro\ nglo te\h nhu\ng vă et xa hăm tơ moi ‘no\h athei le# kơ\l nhu\ng ‘no\h vă pơ jao ăn hnam dro\ kăn. ‘Nhe\m nhu\ng oei đei ‘no\h hnam dro\ nglo io\k pai et xa hăm tơ moi, kơ tum kơ to\ng ‘nho\ng o\h lơ\m năr et pơ kong. Tơ dăh unh hnam đei [ôh ‘no\h đe koh xa kơ pô lơ\m năr et pơ kong, unh hnam pơ kong kăt tơ năt ‘nhe\m asong ăn rim hnam vang truh et pơ kong, nhen thoi vă asong tơ drong chơt, pơ jing jơ hngâm đon pơ vei, oei xa hơ dai ‘lơ\ng lơ\m pơ lei.

{ok K’Bét tơ\ Kueng kơ pho# Bồ Liêng, th^ trơ\n Đinh Văn, apu\ng Lâm Hà, dêh char Lâm Đồng ăn tơ băt: Mưh pơ gơ\r et pơ kong đak tơ\ hnam dro\ nglo, hnam dro\ nglo athei pơ gơ\r 1 tơ drong dơ\ng ‘no\h j^ ba kon dro\ nglo sư vih tơ\ hnam dro\ kăn. Tơ drong ‘nâu đei pơ gơ\r năr đơ\ng ro\ng, đơ\ng ro\ng kơ et pơ kong đang. Mă lei, bơ ngai o\ng ‘nao vih tơ\ hnam hơ kăn sư đơ\ng ro\ng kơ et pơ kong ưh gơ\h kiơ\ năm jang, dăh mă le\ch tơ\ ‘ngoăih lơ\m 1 gie\ng:

“Lơ\m tơ drong et pơ kong kơ bơ ngai K’ho sơ\, bơ ngai o\ng đơ\ng ro\ng hnam dro\ kăn pơ gơ\r et pơ kong, vih tơ\ hnam hơ kăn athei oei tơ\ hnam dang 7 năr, ưh gơ\h năm jang dăh mă năm tơ\ bri, tơ\ roh. Đon tơ che\ng đơ\ng đe chăl sơ\ ‘no\h yoa ‘nao chă hơ kăn kơ na hli đei tơ drong ưh pu\n ai truh hăm o\ng đe sư, kơ na athei oei tơ\ hnam vă huei đei tơ drong ưh hơ iă kiơ. Oei tơ\ hnam đ^ 7 năr o\ng sư pơ tơm gơ\h năm jang”.

Hrei ‘nâu, kiơ\ tơ drong arih xa chăl ‘nao, bơ ngai K’ho ưh pă đei pơ gơ\r et pơ kong tơ\ kơ măng bơih. Tơ drong pơ gơ\r et pơ kong tơ\ kơ ‘năr đei pơ gơ\r tôch hơ iă, đei tôm tơ mam et xa nhen dôm hơ dre\ch hơ drung nai ‘năi. Hơ băn ao bre o\ng mai hru\k kiơ\ chăl hle hrei ‘nâu ngăl, dro\ nglo ‘no\h hru\k comple, dro\ kăn ‘no\h hru\k ao kư\i. Mă lei, lơ unh hnam bơ ngai K’ho oei che\p vei tơ drong juăt so, bre o\ng mai năr pơ kong hru\k hơ băn ao tanh ‘năi. M^nh kơ so# unh hnam hơ met tơ mam pơ nu\ hăm dôm kơ loăi khăn, hơ băn ao tanh… Mă loi, bơ ngai K’ho kiơ\ tơ drong juăt dro\ kăn pơm tơm, kơ na tơ drong chă klo, et hơ kơ\t jơ\ng adrol kơ pơ kong păng bơ ngai o\ng athei vih oei tơ\ hnam hơ kăn sư mưh et pơ kong đang oei che\p vei truh hrei ‘nâu.

K’Brọp: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\