VOV4.Bahnar - Lơ u\nh hnam đei tơ drong ‘măn răk pơ gang lơ\m hnam vă io\k yua mư\h kăl păng đa hiơt hơ len lăng khei ‘năr gơ\h yua đơ\ng pơ gang, dăh mă lơ bơ ngai  băt pơ gang hlôi đ^ khei ‘năr gơ\h yua ră mă lei oei yua mă ư\h kơ băt akhan gô đei lơ tơ drong [ơm ư\h kơ ê yua đơ\ng yua pơ gang hlo\h kheo ‘năr hơ găt gơ\h yua pơm ăn.  

Khei ‘năr hơ găt đơ\ng pơ gang ‘no\h j^ khei ‘năr yua đei ch^h hơ găt ăn lơ pơ gang mă hơ drol khei ‘năr hơ găt ‘no\h, pơ gang oei vei sơ đơ\ng dôm tơ drong ‘me\h vă găh hơ găt ‘lơ\ng tơ dăh đei vei lăng [lep hơ găt. Khei ‘năr hơ găt yua tơm ‘no\h j^ tơ drong hơ găt g^t kăl vă băt hơ dăh pơ gang hăm oei ‘lơ\ng dăh ư\h. Mă lei, lơ u\nh hnam ‘măn răk mă ư\h kơ lăng tru\h khei ‘năr oei gơ\h yua đơ\ng pơ gang kơ na mư\h yua pơ gang gô pơm ăn lơ tơ drong găh jơ hngơ\m jăn. Păng mơ\ng kơ loăi pơ gang gô đei tơ drong pơ răm pha ra băl mư\h yua pơ gang hlo\h khei ‘năr gơ\h yua.

Mư\h đ^ khei ‘năr hơ găt gơ\h yua, 1,2 kơ loăi pơ gang tôch kơ [ônh lăng băt nhen: pơ gang đak gô đei [o#h tơ klăh băl, pơ gang kơ răng gô rơ muăn, gô [ônh pe\t he\ch. Mă lei hăm 1,2 kơ loăi pơ gang nai, mư\h đ^ khei ‘năr gơ\h yua tơ mam pơ gang hlôi tơ pl^h mă lei ‘no\h ư\h kơ tơ pl^h hơ kâu kiơ pơ têng hăm [ơ\t blu\ng a, măt hmă lăng ư\h kơ băt. ‘Nâu ku\m jing tơ drong tơm pơm ăn lơ bơ ngai tơ che\ng akhan pơ gang đ^ khei ‘năr hơ găt yua oei gơ\h yua mă ư\h kơ pơm pơ răm kiơ t^h. {o#h hơ dăh nhen tơ drong lơ kon pơ lei đa đei tơ drong joăt ‘măn răk dôm kơ loăi pơ gang vitamin, chất khoáng lơ\m kơ chai t^h mong dôm hre\ng găr, yua 1 khei ‘năr ‘no\h pơ dơ\h [ơ\t pơ gang oei lơ, đơ\ng ro\ng 1 khei ‘năr đunh ‘no\h io\k yua dơ\ng. Dăh mă lơ bơ ngai đei tơ drong joăt yua pơ gang kơ to\h măt, kơ to\h mu\h păng yua đunh năr mă ư\h kơ băt akhan dôm kơ loăi pơ gang âu athei pơ dơ\h kơ yua đơ\ng ro\ng 15 năr pơ\ih tơ nglơ\p.... Yua kơ pơ gang đ^ khei ‘năr gơ\h yua gô ư\h kơ vei đei dôm tơ drong kăl nhen hlôi ch^h hơ năn lơ\m hơ găt ‘lơ\ng mă đơ\ng tơ\ ‘ngoăih, lơ\m pơ gang ư\h kơ đei tơ drong tơ pl^h ră. Lơ bơ ngai [o#h tơ\ ‘ngoăih oei ‘lơ\ng gô tơ che\ng akhan pơ gang hlo\h khei ‘năr gơ\h yua lơ\m khei ‘năr kơ đe\h ư\h kơ đei kiơ kơ na hơ nơ\ng yua vă hoei brăh brư mă ư\h kơ băt akhan krê hơ mơt tôch kơ de#h.

Tơ pă yan âu, lơ\m kơ plăh vei lăng pơ gang, yua đơ\ng kơ loăi pơ gang hoá học, vật lý hlôi đei đơ\ng kơ chơ\t pơ gang dăh mă kơ loăi pơm tơ le\ch, kơ so# blu\ng a gô đei tơ jur dôm yơ ‘no\h gô dui kiơ\ io\k yua hơ met đơ\ng pơ gang ư\h pă nhen thoi blu\ng a. Yua thoi no\h, mư\h yua pơ gang hlo\h khei ‘năr hơ găt ‘no\h mơ\ng kơ rim kơ loăi pơ gang gô đei tơ drong krê hơ mơt pha ra băl. Mă hơ drol, bơ ngai j^ gô ư\h kơ klăih kơ j^ mă oei pơm ăn j^ roi de#h hlo\h, pơm hiong ‘năr g^t kăl vă hơ met mư\h j^ to\k bo\k oei păh ai, [ơ\t lăp oei pơm bơ ngai j^ lôch tơ dăh ‘no\h j^ dôm pơ gang hơ met klăih 1 tơ drong j^, păng krê hơ mơt hlo\h ‘no\h j^ pơ gang đ^ khei ‘năr gơ\h yua gô ư\h pă tôm kơ chơ\t đêl so, tơ pl^h jing kơ loăi nai dăh mă pơm jing dôm kơ chơ\t đei pơ nhu\l lơ gô pơm pơ nhu\l ăn hơ kâu jăn. Pơ nhu\l tơ\ âu ‘no\h j^ yua đơ\ng tơ pl^h kơ chơ\t đơ\ng kơ chơ\t vei lăng pơ gang, pơ nhu\l yua đơ\ng hư pơm, yua đơ\ng đei lơ kơ chơ\t, đei pơ gang... pơm ăn pơ ko\ih, blơ\ pơ gang, [ơ\t lăp lôch. {o#h hơ dăh ‘no\h j^ pơ gang tetracyclin - tetracyclin hlo\h khei ‘năr yua gô jing tôch kơ pơ nhu\l, pơm pơ răm ăn kơ plei le\n.

Kơ l^h thoi no\h, dôm pơ gang hlôi đ^ khei ‘năr yua ‘no\h ư\h kơ gơ\h yua, mă loi ‘no\h j^ dôm pơ gang hơ met plei nu\ih, pơ gang huêt ap to\k, pơ gang hơ yô s^k, hie\n hiang, pơ gang kơ to\h măt.... Hăm dôm bơ ngai j^ huêt ap to\k, tơ drong yua pơ gang ‘no\h j^ tôch kơ g^t kăl vă vei lăng huêt ap rim năr. Tơ dăh huch pơ gang đ^ khei ‘năr gơ\h yua, vă khan ‘no\h pơ gang ư\h pă gơ\h yua hơ met, ư\h kơ vei lăng đei huêt ap gô pơm ăn dôm tơ drong j^ ăl nhen pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok, pham blu\h tơ\ plei nu\ih, pơ\k. Bơ ngai j^ hơ yô s^k huch pơ gang đ^ khei ‘năr gơ\h yua gô hơ nhăk tru\h đei [o#h j^ krê hơ mơt yua đơ\ng to\k pham s^k nhen măt tol, jo jăn... ‘Ngoăih kơ ‘no\h, hăm dôm bơ ngai j^ pơ rang athei yua pơ gang kháng sinh, tơ dăh yua pơ gang kháng sinh đ^ khei ‘năr gơ\h yua gô pơm ăn j^ de#h hlo\h dăh mă pơm ăn tơ drong lơn pơ gang lơ\m tơ pôl pơm ăn tơ drong hơ met roi ‘năr roi mơ mat.

“Vă yua pơ gang sơ đơ\ng, hơ to\k đei io\k yua, tơ drong mă blu\ng bơ ngai j^ athei yua pơ gang kiơ\ [lep nơ\r pơ tho tơ [o#h đơ\ng [ak si, pơm kiơ\ kơ plăh hơ met. Pơ ‘lơ\ng mư\h răt pơ gang, hơ len lăng hơ đăl khei ‘năr gơ\h yua đơ\ng pơ gang. Hăm dôm u\nh hnam đei tơ drong joăt ‘măn răk pơ gang ‘no\h kăl kơ lăng hơ len hơ tu\h pơ gang hơ nơ\ng vă hu\t le# dôm pơ gang so, pơ gang đ^ khei ‘năr yua. Kăl kơ lăng tru\h vei lăng pơ gang [lep hơ găt nhen ming pơ gang tơ\ an^h rơ hơi rơ ngơp, ve\h ver kơ to\ pơ chrang kơ tă, ve\h ver dôm an^h to\ de#h hnang nhen kôp gre dăh mă dôm an^h hơ yu\h nhen hnam hum... Mư\h tam mă yua tru\h ‘no\h ư\h kơ gơ\h io\k pơ gang le\ch đơ\ng kơ đo\h, kơ hôp pơ gang. Dôm pơ gang nhen  insulin, pơ gang tăh lơ\m trôm ^ch... athei đei vei lăng lơ\m hơ an^h rơ ngơp hơ tu\h pơm tơ ngie\t... Thoi no\h, bơ ngai yua pơ gang gô vei lăng đei pơ gang sơ đơ\ng  mư\h yua”.

Thuem tơ blơ\