VOV4.Bahnar - Mư\h sơ năm roi kră ‘no\h jơ hngơ\m jăn ako\m hăm tơ drong kră gô ư\h kơ ‘lơ\ng hăm j^ jăn. Tơ drong tơ roi “ Jơ hngơ\m pran ăn kơ rim bơ ngai” năr ‘nâu nhôn đei nơ\r pơ tho tơ tă tru\h hăm m^h ma duch nă păng bôl buăl athei hơ len lăng jơ hngơ\m jăn rim sơ năm, yua kơ rim ‘măng j^, rim ‘măng pơ lo\ adoi jing dôm tơ drong tơ [o#h tơ roi tơ băt găh tơ drong jơ hngơ\m jăn mă bơ\n ư\h kơ gơ\h lăng pơ hơi. Tơ\ hơ la âu, ‘no\h j^ dôm tơ roi roi ‘lơ\ng găh 1,2 tơ drong j^ đoa tơ [ơ\p vă tơ gu\m m^h ma duch nă păng bôl buăl gơ\h kơ chăng tang găn.

1. J^ plei nu\ih

J^ plei nu\ih ‘no\h j^ tơ drong j^ đei [o#h lơ, đei lơ kơ loăi mă lei đoa tơ [ơ\p hlo\h ‘no\h j^ dôm tơ drong j^ [ơm tru\h trong hoan. Mư\h hoan đei kơ ch^l gô pơm ăn oxy păng kơ chơ\t ‘lơ\ng to\k tru\h plei nu\ih ư\h kơ tôm.

Đei [o#h j^:: đoa tơ [ơ\p ‘no\h j^ kơ tơ\h dăh mă j^ plei nu\ih, dui jơ hngơ\m hre\nh, kơ tơ\h ling lang đei mơn nhen đei tơ mam kiơ kơ t^t. Mă lei ku\m đei dôm bơ ngai đei [o#h j^ hơ drol ‘no\h ư\h kơ đei [o#h j^ kiơ hloi. 

Bơ ngai [ônh kơ đei j^:Dro\ kăn sơ năm tôch [o#h hơ băn, bơ ngai bek plên, hơ lăh kơ pơ tâp hơ kâu, bơ ngai to\k huêt ap.

Tang găn: Hơ to\k loi dơ\ng pơ tâp hơ kâu jăn, ‘ne\ kơ gan sa tơ mam sa tăng [o\h, lơ rơ mă, hu\t tơ drô, [ier, hơ\t.

2. J^ hơ yô s^k

Mư\h insulin yua đơ\ng tuyến tụy pơm tơ le\ch ư\h kơ tôm vă klăih song s^k lơ\m hơ kâu jăn, s^k lơ\m pham lơ, hơ nhăk tru\h tơ drong s^k tơ\ rim hơ n^h nai to\k. J^ hơ yô s^k gô pơm ăn dôm tơ drong j^ găh plei nu\ih, plei le\n...

Đei [o#h j^:: Rơ mơ\n lap, hơ ke\ ư\h kơ jăng, chă hơ yô lơ, hal kơ đak, măt ư\h kơ gan bang...

Bơ ngai [ônh kơ đei j^: đoa tơ [ơ\p tơ\ bơ ngai bek plên.

Tang găn: Pơ tâp hơ kâu jăn, ‘ne\ kơ gan sa lơ s^k păng rơ mă.

3. J^ kơ ting bu\k

‘No\h j^ tơ drong tơ jur răh tơ mam pơ jing kơ ting. J^ đei lơ tơ drong tơm pơm ăn, [ơ\t lăp đei yua đơ\ng ư\h kơ măh calci, vitamin D3, yua đơ\ng tơ mơ\t calci ư\h kơ ke\…

Đei [o#h j^:: J^ tôch kơ de#h đơ\ng lơ\m kơ ting, [ônh kơ đei tơ gơ\ kơ ting…

Tang găn: Vei lăng sơ đơ\ng calci lơ\m pham, mă loi ‘no\h j^ vitamin D, hơ to\k loi dơ\ng pơ tâp hơ kâu jăn.

4. J^ rơ ka hlu\ng – klak kră

‘No\h j^ rơ ka tơ\ hơ kar hlu\ng. Tơ drong tơm pơm ăn yua đơ\ng ư\h kơ đei hơ to\ đơ\ng tơ drong tơ le\ch acid hăm tơ drong pơm hơ to\ ‘lơ\ng acid, tơ drong vei lăng đơ\ng hơ kar tơ\ lăm. ‘Ngoăih kơ ‘no\h oei yua đơ\ng tơ drong tơm nai pơm ăn nhen hormone, ư\h kơ hơ to\ đon tơ che\ng.

Đei [o#h j^:: J^, j^ kơ hret tơ\ hơ la kơ tơ\h, j^ le\ch tơ\ ro\ng. Đoa đei [o#h đơ\ng so\ng sa, j^ kiơ\ khei lơ\m 2-3 gie\ng.

Tang găn: Hu\t tơ drô, hơ\t păng dôm kơ loăi pơ gang pơm ăn rơ ka, ‘ne\ kơ le# tơ che\ng lơ đunh năr.

5. J^ klơm siêu vi

Đei 5 kơ loăi virus j^ klơm ‘no\h j^: A, B, C, D, E. ‘Nâu j^ dôm virus pơm ăn ư\h kơ ‘lơ\ng tế bào klơm.

Đei [o#h j^:: Ư|h kơ ‘me\h so\ng sa, rơ mơ\n lap, yu\h, dreng hơ kar, dreng măt.

Tang găn: {et pơ gang vaccin tang găn.

6. J^ bo\ng nôm

Tơ drong tơm pơm ăn: yua đơ\ng pơ rang trong chă hơ yô, tơ mo, pơ plei.

Đei [o#h j^:: Chă hơ yô đei to\ hang, hơ yô lơ, hơ yô le\ch pham, j^ bin.

Tang găn: Ư|h kơ gơ\h e\nh kơ hơ yô đunh de#h hnang. Pơm rơ go\h hơ kâu jăn kơ d^h, nhă lơ đak.

7. Pơ plei tơ pu kon

J^ tơ [ơ\p tơ\ dro\ kăn, ‘no\h j^ pơ lei ‘lơ\ng đei [o#h đơ\ng tơ pu kon. Tơ dăh pơ plei krê hơ mơt ‘no\h krao ‘no\h j^ ung thư tơ pu kon.

Đei [o#h j^:: {o#h hơ băn kư\ kă, j^ tơ\ hơ la klak, chă hơ yô j^, le\ch pham yă ‘no\h, le\ch lơ đak kok.

Tang găn: Hơ nơ\ng hơ len lăng rim khei. Pơm rơ go\h hơ kâu jăn kơ d^h.

8. Pơ lei tơ\ bo\ng

J^ tơ\ dro\ nglo, ‘no\h j^ 1 pơ plei ‘lơ\ng pơm jing tơ drong pơ pông tơ\ an^h tơm păng hơ lam trong kơ tăp, pơm tơ\ tơ ring jum dăr trong chă hơ yô, pơm ư\h kơ ‘lơ\ng ăn bo\ng nôm lơ\m tơ drong tơ le\ch đak hơ yô tơ\ ‘ngoăih. Tơ drong tơm pơm ăn j^ oei tam mă hơ dăh, găh lơ tơ\ 4 gru\p: yua đơ\ng đei bơ ngai lơ\m u\nh đei j^ hơ drol bơ\n tru\h tơ\ bơ ngai đơ\ng ro\ng, yua đơ\ng hormone, yua đơ\ng cham char păng tơ drong ar^h, yua đơ\ng dôm tơ drong j^ tơ po\h đơ\ng ngôi kư\ kă.

Đei [o#h j^:: Hơ yô mơ mat, j^ hnăng, đak hơ yô kơ suơ\l, [ơ\t lăp đei j^ bin mư\h chă hơ yô.

Tang găn: Hơ nơ\ng hơ len lăng pham vă kơ băt j^ hlro#ih.

Thuem tơ blơ\