VOV4.Bahnar - Tơ drong tơ blăh tang găn jĭ Covid-19 oei tam mă tôch mưh “jơ̆ hơ buh” oei hơ nơ̆ng tơ pŏh hrĕnh, tôch krê hơ mơt. Yoa thoi nŏh, tơ drong hơ tŏk kơ sư̆k ăn hơ kâu jăn kiơ̆ đơ̆ng dôm tơ mam xa ‘lơ̆ng đei năng jĭ “tơ drong tôch gĭt kăl” gơ̆h tơ gŭm vei lăng kơ dih kâu păng bơ ngai lơ̆m hnam lơ̆m pơ yan đei jĭ.

Kiơ̆ bơ ngai juăt jang, hăm dôm tơ drong jĭ tơ pŏh tôch hơ mơt, mă loi ‘nŏh jĭ Covid-19, kơ sư̆k tang găn jĭ đei năng tôch gĭt kăl. Yoa thoi nŏh, vă vei lăng hơ kâu jăn ling lang pran jăng, rim bơ ngai kăl đei trong sŏng xa đei lơ vitamin păng khoáng chất ăn hơ kâu jăn. Anih tơm vei lăng jang pơ gang tơ tă ăn kon pơ lei jang kiơ̆ trong iŏk yoa lơ kơ chơ̆t bek ‘lơ̆ng lơ̆m năr mă lăp, sŏng xa, huch, et lơ̆m rim jơ sŏng xa hăm lơ tơ mam lăp ‘lơ̆ng, lê̆ ơ̆t, mot dăh mă xa pơ lŭk pơ lăk tơ mam yơ. Đei 1,2 kơ loăi tơ mam xa gơ̆h pơm hơ tŏk kơ sơ̆k tang găn jĭ Covid-19 kăl kơ chăng:

Tơ mam xa rim năr kăl đei lăp ‘lơ̆ng kơ plăh kơ chơ̆t đam đơ̆ng ‘nhĕm păng ‘nhot (‘nhĕm, ka, kơ tăp, đak tŏh, hơ dang, ‘nhot, ƀum, plei ‘long,…). ‘Ngoăih kơ ‘nŏh, athei xa lăp ‘lơ̆ng đak kho đơ̆ng plei ‘long păng rơ mă ‘nhĕm lơ̆m tơ drong sŏng xa. Hơ tŏk tơ drong xa rơ ngâu, rơ nga, ƀum ngô, tơ̆h, ‘nhot păng plei ‘long đum. Xa lăp hrăp, athei sŏng xa lơ ‘măng lơ̆m năr (mơ̆ng kiơ̆ sơ năm, jơ hngâm pran, tơ drong bơ̆ jang).

Hăm dôm tơ mam xa pơ truh protein ăn hơ kâu jăn, athei chă rơih xa bơ̆n ‘nhĕm iĕr bip… đei lơ kơ chơ̆t vitamin B6, ‘nâu jĭ 1 kơ chơ̆t tôch ‘lơ̆ng tơ iung kơ sư̆k tơ jră ăn hơ kâu jăn, tôch kăl vă pơm tơ lĕch tê̆ ƀao hồng cầu ‘nao păng pran jăng, hơ tŏk kơ sư̆k tơ jră jĭ.

Đơ̆ng rŏng kơ ‘nŏh jĭ ka hơ dang, ưh lăp ‘lơ̆ng đĕch mă oei đei lơ kơ chơ̆t kẽm tơ gŭm hơ tŏk kơ sư̆k tơ jră jĭ păng jing tơ mam xa tôch đei yoa ăn jơ hngâm pran đe hơ iŏh păng bơ ngai kră hai. 1,2 kơ loăi ka hơ dang đei lơ kơ chơ̆t kẽm gơ̆h jô̆ truh ‘nŏh: hơ reng, ƀrăng, hơ dang, kơ đĕ…

Dôm kơ loăi găr gơ̆h jô̆ truh ‘nŏh Lơ ve păng găr pơ kao măt ‘năr. Lơ ve jĭ tơ mam xa pơ truh vitamin E tôch ‘lơ̆ng, sư đei lơ kơ chơ̆t bek păng vitamin, ‘lơ̆ng ăn jơ hngâm pran. Dôm bơ ngai juăt jang găh kơ chơ̆t bek akhan, 1 păh tơ mam xa ăn bơ ngai ‘lŏ đei truh 1 puăt kơ chŏk mong 46 găr lơ ve pơ truh 100% vitamin E đei măh mai kơ chơ̆t rim năr.

Lơ̆m găr pơ kao măt ‘năr đei tôm kơ chơ̆t ‘lơ̆ng, đei hloi phốt pho, magie, vitamin B6 păng vitamin E… ‘Ngoăih kơ ‘nŏh, găr pơ kao măt ‘năr kŭm đei tôch lơ selen. Dôm kơ chơ̆t âu hơ nhăk ba lơ tơ drong ‘lơ̆ng ăn hơ kâu jăn, tơ gŭm pơm tơ jur cholesterol kơ nê̆ lơ̆m hơ kâu jăn, pơm tơ jur ƀiơ̆ jơ hngâm đon tơ tăng, tang găn tơ drong ‘mĕh ngôi hơ drô̆ păng vei lăng ‘lơ̆ng ăn kơ sư̆k tang găn jĭ.

Hăm ‘nhot, ‘nŏh gơ̆h xa lơ kơ loăi ‘nhot kiơ̆ pơ yan. 1,2 kơ loăi ‘nhot đơ̆ng rŏng âu tôch ‘lơ̆ng ăn kơ sư̆k pran nhen hơ mrĕ ưh kơ hơ̆, pơ kao ‘nhot hla ƀei, hla ƀei yoa sư đei lơ kơ chơ̆t vitamin C, vitamin A, B, E6, phytochemical păng carotenoid, mă loi ‘nŏh beta carotene (kơ chơ̆t đei hơ drol kơ vitamin A) tôch lơ.

Vitamin C đei năng jĭ chơ khoă vă hơ tŏk kơ sư̆k tang găn jĭ tôch đei yoa. Tơ mât dơ̆ng vitamin athei jô̆ truh dôm kơ loăi plei ‘long hai. Mă loi, dôm kơ loăi plei ‘long kam kuit. Vă rim kơ loăi ‘long plei đei lom nhen: krô̆i, kam, kuit, chănh,… đei lơ vitamin C ngăl. Tơ nĕh, kiwi kŭm jing dôm kơ loăi plei ‘long đei lơ vitamin C ‘lơ̆ng. Vitamin C gơ̆h tơ gŭm ăn hơ kâu jăn ƀônh prăih đơ̆ng gleh, lap đơ̆ng rŏng kơ jĭ pơ lŏ, hơ nơ̆k hơ drap, hiĕn, yuh… kơ na dôm kơ loăi ‘long âu đei lơ bơ ngai xa vă hơ tŏk kơ sơ̆k pran lơ̆m khei '‘năr đei tơ drong jĭ.

Dôm kơ loăi tơ mam ƀou phu nhen toi, rơ ya, kơ mưt ưh lăp tơ mam tăh vă pai xa đĕch mă oei đei pơ tih nhen thoi “pơ gang hai” vang tơ gŭm tang găn dơ̆ng dôm tơ drong jĭ hơ nơ̆k, hơ drap păng jĭ tơ̆ trong dui jơ hngâm, huyêt ap tŏk, pham rơ mă păng gơ̆h hơ tŏk kơ sư̆k ăn hơ kâu jăn hai.

Dơ̆ng: Tơ blơ̆