VOB4.Bahnar - Tơ mo plei le\n ‘no\h j^ 1 lơ\m dôm tơ drong j^ đa tơ [ơ\p hlo\h lơ\m dôm tơ drong j^ tơ mo trong chă hơ yô păng kon pơ lei ‘no\h đa le# j^ ăl ‘mơ\i mă năm tơ\ hnam pơ gang hơ met, pơm jing dôm tơ drong hiong răm kơ tang...  

M^nh [ar ‘nu bơ ngai đei j^ tơ mo plei le\n đei hơ mơt j^ plei le\n tơ dăh ư\h kơ đei hơ met tom. To mo plei le\n oei đunh de#h hnang lơ\m plei le\n ku\m gô pơm ăn ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h plei le\n.

{o#h hơ dăh mư\h đei tơ mo plei le\n: Dôm tơ drong j^ tơ\ kơ ie\ng mư\h đei tơ mo plei le\n bơ\n lăng ư\h băt hăm dôm tơ drong j^ đơ\ng j^ nai. Yua thoi no\h mư\h đei j^ kơ ie\ng athei năm khăm hloi vă kơ đei [ak si hơ len lăng, tơ dăh jâu đei tơ mo plei le\n ‘no\h kăl kơ đei siêu âm, ph^n X-quang vă gơ\h hơ met tơ tom.

Tơ drong tơm pơm ăn:

- Yua đơ\ng chă hơ yô to\ se\t de#h hnang.

- Tơ drong hơ dai đơ\ng pơ rang mư\h lôch đei tơ le\ch kiơ\ trong hơ yô dăh mă đơ\ng rim kơ chơ\t krăl jăh lơ\m đak hơ yô... pơm jing 1 kơ toăl hơ răng vă kơ rim kơ chơ\t tơ klep băl jing kơ toăl hơ ga.  

- Yua đơ\ng nhă to\ se\t đak, yua đơ\ng ‘năr to\, hiong đak, hiong đak pơ u\h hơ nhăk tru\h pơm tơ jur đak mong lơ\m đak hơ yô.

- Yua đơ\ng trong so\ng sa, yua đơ\ng tơ drong j^, yua đơ\ng yua pơ gang... pơm ăn tơ to\ đơ\ng rim kơ chơ\t nhen canxi, uric, oxalat lơ\m đak hơ yô lơ de#h hnang.

Tang găn păng trong so\ng sa hăm bơ ngai j^ tơ mo plei le\n:

- Nhă lơ đak ( ‘nâu j^ tơ drong g^t kăl hlo\h): Athei nhă dang 2-3 kơ lich đak [lăng 1 năr ( klăih song nhă hơ nơ\ng lơ ‘măng lơ\m năr). Nhă lơ đak tơ gu\m ve\h ver kơ đei tơ mo plei le\n hai tơ gu\m tơ le\ch dôm găr tơ mo ie\ mư\h đei.  

- Sa sap, sa to\ se\t ‘nhe\m xem tơ rong: Sa tơ mam sa đei to\ se\t [o\h, sa to\ se\t dôm kơ loăi ‘nhe\m. Gơ\h sa ka tơ pl^h ăn ‘nhe\m. Hơ dang, hơ reng athei sa păh lăp.

- So\ng sa hơ nơ\ng tơ mam sa đei canxi (nhen: đak to\h, [ơ, phomai…): Minh năr gơ\h huch dang 3 kơ cho\k đak to\h hơ dr^h. Ư|h kơ gơ\h e\nh hlo\h tơ drong dôm tơ mam sa đei canxi, pơm ăn hơ kâu jăn gô đei bu\k kơ ting.

- Tơ jur dôm tơ mam sa đei lơ oxalat nhen: hla che, che\h phe,  chocolate, bơ\n tơ\h, ‘nhot hla kơ noăn… 

- Athei nhă lơ đak kam, đak chanh, đak kro#i hơ dr^h: dôm kơ loăi tơ mam huch âu đei lơ citrat tơ gu\m tơ jră plơ\ tơ drong pơ jing tơ mo plei le\n.

- Athei sa lơ ‘nhot hơ dr^h: tơ gu\m hach hre\nh, tơ jur tơ drong tơ mơ\t dôm kơ chơ\t pơm ăn tơ mo plei le\n.

- ‘Ne\ kơ sa lơ tơ mam sa đei kơ chơ\t purin pơm ăn tơ mo plei le\n nhen: ka kro, ‘nhe\m kro, hơ dang kro, lạp xưởng, dôm kơ loăi măm, klak nhu\ng, klak rơ mo...

Sa lơ de#h hnang rơ mă ‘no\h j^ tơ drong tơm hơ nhăk tru\h j^ tơ mo plei le\n. Yua kơ tơ mam sa đei lơ protit păng kơ chơ\t bek gô pơm hơ to\k thim cholesterol lơ\m đak kơ măt, pơm jing tơ mo.

Kơ l^h thoi no\h, vă ve\h ver tơ drong pơ jing tơ mo plei le\n, kăl kơ ‘ne\ kơ gan sa dôm kơ loăi tơ mam sa đei lơ cholesterol nhen ‘nhe\m rơ mă, klak kon tơ rong, kơ tăp ie\r, ^ch hơ reng..., hơ dai hăm ‘no\h athei sa lơ ‘nhot plei ‘long hơ dr^h păng 1,2 tơ mam sa đei pơm tơ jur to\ se\t cholesterol nhen: toi, hành tây, pơ mâu ja, pơ mâu hla đon kơ đe…

Thuem tơ blơ\