VOV4.Bahnar - Lơ\m dôm tơ drong j^ đơ\ng trong chă hơ yô ‘no\h tơ mo lơ\m trong chă hơ yô j^ 1 lơ\m dôm tơ drong j^ krê hơ mơt, gô hơ nhăk tru\h dôm tơ drong j^ hư plei le\n, j^ plei le\n, pơm ư\h kơ ‘lơ\ng trong chă hơ yô păng [ơ\t lăp lôch. Dôm tơ drong j^ yua đơ\ng tơ mo lơ\m trong chă hơ yô pơm ăn oei pơm tơ jur tơ drong bơ\ jang păng tơ drong ‘lơ\ng tơ drong ar^h sa đơ\ng bơ ngai j^. Dang ei hlôi đei lơ trong jang pha ra băl hơ met j^ ư\h kơ hiôk âu.  

Trong pơ jing tơ mo lơ\m trong chă hơ yô

Tơ drong pơ jing dôm kơ loăi tơ mo lơ\m trong chă hơ yô đei lơ tơ drong tơm pơm ăn, mă lei 2 tơ drong tơm pơ jing tơ mo trong chă hơ yô ‘no\h j^ yua đơ\ng lơ\m hơ kâu păng yua đơ\ng so\ng sa.

Tơ drong to\k ư\h kơ ê nồng độ canxi lơ\m pham ‘no\h j^ tơ drong tơm g^t kăl hơ nhăk tru\h pơ jing đei tơ mo trong chă hơ yô. To\k canxi pham ro\ lăng yua đơ\ng đei [o#h pơ plei tơ\ tuyến giáp pơm ư\h kơ ‘lơ\ng tơ pl^h canxi. Ku\m ro\ lăng yua đơ\ng kơ ting tơ le\ch hu\t lơ de#h hnang canxi lơ\m pham yua đơ\ng đei tơ gơ\ mơ mat, đei j^ đunh bơ\ih…  Canxi pham to\k lơ pơ dui kiơ\ canxi trong chă hơ yô to\k, jing tơ ‘ngla pơ tru\t kơ plăh pơ jing tơ mo.

Hmă hmă dôm tơ mo đei hach lơ\m đak hơ yô, mă lei mư\h nồng độ kơ jung de#h hnang, đei [o#h dôm tơ drong tơm tơ klep băl, ‘no\h sư roi pơ dơ\h kơ tơ klep, ako\m jing 1 kơ toăl tơ mo.  

Vă tang găn tơ drong tơ klep đơ\ng tơ mo, ‘ngoăih tơ drong pran đơ\ng đak hơ yô tu\n sư le\ch, lơ\m đak hơ yô oei đei kơ chơ\t [lit klep lơ\m tinh thể, tơ jră plơ\ tơ drong tơ klep hơ dai. Mư\h kơ chơ\t [lit âu tơ jur, hmă hmă yua đơ\ng j^, ‘no\h tơ drong tơ klep đơ\ng rim tinh thể to\k he#. Dôm tơ drong tơm lơ\m no\h tơ\ nai pơm hơ to\k pơ jing tơ mo đak hơ yô hiôk ăn tơ drong đei [o#h tinh thể.

Dôm kơ loăi tơ mi đak yô đa tơ [ơ\p ‘no\h j^ tơ mo vô cơ nhen canxi, phosphat, oxalat, tơ mo hữu cơ ‘no\h j^ kơ loăi tơ mo urat, xanthin, hui tơ [ơ\p tơ\ kơ loăi ceptin.

Dôm tơ drong j^ nai đơ\ng tơ mo trong chă hơ yô

Tơ mo trong chă hơ yô đa đei [o#h tơ\ an^h đei lơ đak hơ yô ư\h kơ jăng dăh mă đak hơ yô ie\ de#h hnang dăh mă kơ ch^l. Yua thoi no\h dôm an^h đei tơ mo đa jing plei le\n, bin dăh mă tơ ter bo\ng anôm, yă ‘no\h.

Tơ drong rơ r^ đơ\ng tơ mo, mă loi ‘no\h j^ dôm tơ moi đei jơ la sue\ng, gô tơ ‘ngit, hơ tu\t [ơm lơ\m trong chă hơ yô pơm ăn j^ kơ ie\ng, hơ yô le\ch pham tơ dăh tơ mo tơ\ plei le\n, trong chă hơ yô. Oei tơ mo tơ\ bo\ng ‘nôm, trong chă hơ yô gô pơm ăn hơ yô j^ hnăng, hơ yô mơ mat. Tơ dăh đei đom lơ\m plei le\n, tơ mo gô kơ t^t pơm kơ ch^l đai plei le\n kơ na plei le\n gô pơ yar, roi đunh plei le\n gô pơ yar hơ tăng nhen 1 tơ pu đak.  Mư\h dôm đai plei le\n pơ pông đak hơ yô, gô pơm ăn ư\h kơ ‘lơ\ng lơ\m hoan plei le\n păng kơ đo\h plei le\n pơm ăn j^ toe\nh plei le\n. Mư\h tơ mo đom lơ\m trôm yă ‘no\h dăh mă tơ\ bo\ng ‘nôm gô pơm ăn chă hơ yô mơ mat.

Mư\h tơ mo ‘ngơ ‘ngit lơ\m trong chă hơ yô ‘no\h hơ kar [ônh kơ pơ ‘nge\h, jing tơ drong hiôk ăn pơ rang mơ\t, pơm j^ trong chă hơ yô. Bơ ngai j^ gô [o#h j^ kơ ie\ng, j^ hnăng, hơ yô kơ so\k. Tơ dăh đei [ơm pơ rang ăl gô hơ nhăk tru\h dôm tơ drong răm kơ tang nhen hư plei le\n. Tơ dăh plei le\n đu\h đ^ gô athei kăt hu\t.  

Kơ ch^l trong chă hơ yô pơm tơ\ng đak hơ yô pơm ăn j^ đunh năr gô hơ nhăk tru\h ư\h kơ ‘lơ\ng trong chă hơ yô. Hiong răm đơ\ng pơ plei gô hơ nhăk tru\h tơ jur tơ drong ư\h kơ ‘lơ\ng lơ\m trong chă hơ yô, pơm kơ ch^l trong chă hơ yô,  pơm đak hơ yô ư\h kơ le\ch. ‘Nâu jing 1 tơ drong pơm krê hơ mơt mă tơ mo pơm ăn.

‘Ngoăih kơ ‘no\h, j^ ăl oei pơm ăn ôm đ^ trong chă hơ yô, đei [o#h dôm pơ lo#h le\ch đak tơ\ bo\ng nôm, trong chă hơ yô. Hlôi đei dôm bơ ngai pơ chăh plei le\n păng pơ chăh bo\ng ‘nôm yua đơ\ng tơ mo. Đei [o#h đunh năr đơ\ng tơ mo hơ nhăk tru\h tơ drong ư\h kơ đei đak hơ yô dăh mă tơ jur tơ drong pran đơ\ng plei le\n, mă loi ‘no\h j^ mư\h đei tơ drong hơ dai đơ\ng j^ pơm ăn hư plei le\n.

Trong tang găn păng hơ met tơ mo trong chă hơ yô.

Mă hơ drol kăl athei tơ jur dôm tơ drong hơ mơt pơ jing tơ mo trong chă hơ yô, ‘no\h j^ athei nhă tôm đak (đơ\ng 1,5 - 2 kơ lich đak 1 năr). Dôm bơ ngai athei yua pơ gang trong huch roi kăl athei nhă tôm đak.  

Chă [o#h păng hơ met hro#ih dôm tơ drong tơm pơm ăn nai ( ‘ngoăih kơ tơ mo) pơm ăn j^ trong chă hơ yô păng tơ\ng đak hơ yô. Mư\h [o#h đei j^ hnăng kăl athei năm khăm vă chă [o#h j^ tơ tom.

Hrei ‘nâu hăm ki thuơ\t hơ met ‘nao, j^ tơ moi trong chă hơ yô hlôi đei lơ trong lăp vă hơ met. Mơ\ng kiơ\ kơ loăi tơ mo pha ra băl mă pơ gơ\r hơ met tơ moi hăm yua pơ gang pơm hach tơ mo dăh mă răih nội soi, pơ he\ch tơ mo tơ\ ‘ngoăih hơ kâu.

Lăp dôm bơ ngai tơ mo t^h de#h hnang mă athei răih, mă lei kơ plăh pơm kiơ\ adoi tôch kơ sơ đơ\ng. ‘Ngoăih kơ dôm hnam pơ gang trung ương ‘no\h lơ hnam pơ gang de#h char, pơ lei tơm ku\m gơ\h hơ met ‘lơ\ng tơ drong j^ âu.

Thuem tơ blơ\