VOV4.Bahnar - Le\ch pham trong klak ‘no\h tơ drong pham le\ch đơ\ng hoan mơ\t lơ\m trong klak păng tơ le\ch tơ\ ‘ngoăih hăm trong hăk le\ch pham, chă pơ yơ\ng ^ch găm dăh mă ^ch pham [rê. Tơ drong ‘nâu đa tơ [ơ\p tơ\ dôm bơ ngai đei j^ tơ\ hlu\ng nhen rơ ka hlu\ng, ung thư hlu\ng, pơ plei klơm, mă loi ‘no\h đa tơ [ơ\p tơ\ dôm bơ ngai đa huch lơ [ier hơ lăk. Le\ch pham trong klak tơ dăh ư\h kơ kâp kư\u păng hơ met tơ tom gô pơm ăn j^ ư\h kơ măh pham de#h, [ônh kơ hơ nhăk tru\h lôch.

{ok Bế Văn Long oei tơ\ xăh Nam Jong, apu\ng Cư Jut, de#h char Dak Nông đei j^ pơ plei klơm đ^ 10 sơ năm kơ âu. Tơ drong tơm pơm ăn ‘no\h j^ yua đơ\ng sư huch lơ hơ lăk, [ơ\t lăp đei [o#h dư kơ hơ lăk. Đunh kơ âu 2,3 năr, [ok Long đei hăk le\ch lơ pham. Đơ\ng ro\ng kơ [^ch tơ\ hnam pơ gang kâp kư\u păng đei athei tơ\k lăng lơ\m klak, đe [ak si chă [o#h lơ\m hlu\ng sư đei tôch kơ lơ pham, hơ dai hăm ‘no\h hoan pham lơ\m klak đei pơ chăh. Hăm bơ ngai âu, đe [ak si athei pơ gơ\r răih hơ met [ơ\t an^h pơ chăh ‘no\h. Hơ dai hăm ‘no\h, bơ ngai j^ athei [^ch hơ met tơ\ hnam pơ gang đunh na\r vă hơ len lăng j^.

Ku\m jing bơ ngai dư kơ hơ lăk đunh sơ năm, ‘nâu jing ‘măng mă 4 [ok Trần Văn Lanh oei tơ\ xăh Ea BHôk, apu\ng Cư Kuin, de#h char Dak Lak năm tơ\ hnam pơ gang kâp kư\u yua kơ le\ch pham trong klak, hăk le\ch pham đơ\ng ro\ng kơ et tơ drô. Sư đei tơ\k lăng kâp kư\p păng chă [o#h đei pơ yar hoan. Kiơ\ kơ u\nh hnam [ok Lanh, mă đơ\ng băt hơ dăh le\ch pham trong klak yua đơ\ng et tơ drô, mă lei dôm ‘măng hơ met hơ drol ‘no\h, lăp đơ\ng ro\ng 2,3 năr bro\k đơ\ng hnam pơ gang [ok Lanh hơ nơ\ng et tơ drô dơ\ng. Yă Phan Thị Lâm, hơ kăn [ok Lanh tơ roi: Tơ\ hnam sư hăk le\ch pham lơ de#h. ‘Nâu j^ ‘măng mă 4 ba sư năm tơ\ hnam pơ gang kâp kư\u bơ\ih. Sơ năm ‘nâu jơ hngơ\m jăn sư pă jăng kơ rim sơ năm, j^ ku\m de#h hlo\h kơ dôm ‘măng hơ drol. Sư đei tơ drong j^ mă lei oei huch hơ lăk, huch to\ se\t đe\ch ră mă lei năr hơ yơ ku\m huch.

Kiơ\ kơ [ak si chuyên khoa II Phạm Phú Anh- Pho\ khoa nội tổng hợp, hnam pơ gang Đa khoa tơ ring Tây Nguyên, jo# păh lăp 1 năr khoa sơng io\k đơ\ng 3 tru\h 4 ‘nu đei j^ le\ch pham trong klak, mă loi ‘no\h lơ\m dôm năr le#h têt, kơ so# bơ ngai j^ [^ch tơ\ hnam pơ gang lơ hlo\h. Đei lơ tơ drong tơm pơm ăn le\ch pham trong klak mă lei tơ drong tơm pơm ăn hơ drol ‘no\h j^ pơ chăh hoan lơ\m klak yua đơ\ng pơ plei klơm de#h bơ\ih păng j^ rơ ka hlu\ng. Hơ dai hăm ‘no\h, đei lơ bơ ngai yua đơ\ng huch lơ de#h hnang [ier hơ lăk, bơ ngai j^ hmă hmă ‘no\h dro\ nglo. {ak si chuyên khoa II Phạm Phú Anh tơ băt: Bơ ngai huch [ier hơ lăk lơ pơm ăn tơ drong hăk lơ hơ drol ‘no\h, đơ\ng ro\ng ‘no\h bơ ngai j^ hăk le\ch pham. Tơ drong ‘nâu yua đơ\ng an^h tơ [ư\h đơ\ng hlu\ng hăm klak đe hiăh.

Đei [o#h j^ đơ\ng le\ch pham trong klak [ônh kơ lăng băt. Đei [o#h đa tơ [ơ\p hlo\h ‘no\h j^ hăk le\ch pham, dăh mă tơ [ơ\p tơ\ bơ ngai j^ rơ ka hlu\ng. Oei tơ dăh le\ch pham yua đơ\ng hoan klak ‘no\h đa hăk le\ch pham lơ, pham [re, hmă hmă de#h păng lôch lơ. Đei [o#h j^ mă 2 ‘no\h chă pơ yơ\ng ^ch găm dăh mă đei pham ‘no\h ro\ lăng yua đơ\ng pơ chăh hoan dăh mă le\ch pham trong klak. Kiơ\ kơ [ak si Phạm Phú Anh, đei lơ bơ ngai j^ đei le\ch pham trong klak mư\h chă pơ yơ\ng mă lei đe sư ư\h kơ lăng kơ na đunh kho\m kho\m đei ư\h kơ măh pham, [^ch tơ\ hnam pơ gang [ơ\t j^ ăl, hơ ving măt.  

Le\ch pham trong klak tơ dăh ư\h kơ đei hơ met tơ tom gô pơm ăn lơ tơ drong j^ krê hơ mơt nhen ư\h kơ măh pham ăl, gô hơ nhăk tru\h lôch. Tơ drong krê hơ mơt mă 2 ‘no\h j^ hlo#h hlu\ng. Hăm bơ ngai j^ pơ plei klơm, tơ drong le\ch pham đa de#h hlo\h, hơ mơt kơ lôch lơ hlo\h.  

Vă tang găn j^ le\ch pham trong klak kăl kơ lăng kiơ\ lơ\m tơ drong tơm pơm ăn j^. {ak si Phạm Phú Anh pơ tho: Hăm dôm bơ ngai đei pơ plei klơm, tơ drong tang găn hơ drol ‘no\h j^ tôch kơ g^t kăl. Pơ t^h gia tơ\ Việt Nam, pơ plei klơm găh lơ ‘no\h yua đơ\ng huch lơ [ierr hơ lăk dăh mă đei j^ klơm B, C ‘no\h kăl kơ hu\t [ier hơ lăk, ‘no\h j^ trong tang găn j^ đunh đai. Oei hăm bơ ngai j^ klơm B ‘no\h hlôi [et pơ gang vaccine tang găn j^, bơ\n gơ\h tang găn hăm trong [et bơ\ng.

Ngoăih kơ ‘no\h, tơ drong rơ ka hlu\ng đa đei [o#h tơ\ 1,2 ‘nu bơ ngai đei tơ drong joăt yua pơ gang kơ d^h hơ met j^ mă ư\h kơ đei nơ\r pơ tho athei đơ\ng [ak si pơm ăn, mă loi ‘no\h tơ\ bơ ngai j^ đei j^ kơ ting. ‘Nâu jing gru\p pơ gang tôch kơ [ônh pơm ăn rơ ka hlu\ng păng le\ch pham. Kơ l^h thoi no\h, nơ\r pơ tho akhan đơ\ng [ak si ‘no\h ư\h kơ gơ\h yua pơ gang kơ d^h. Mư\h đei j^ kăl kơ năm khăm tơ\ rim hnam pơ gang vă đei kang [o# jang pơ gang pơ tho tơ [o#h păng đei trong hơ met lăp. Lơ\m oei sa rim năr athei ‘ne\ kơ gan huch [ier hơ lăk, ‘ne\ kơ et hơ\t, sa lơ ‘nhot, plei ‘long.

Mỹ Hạnh- Quang Nhật: Ch^h

Thuem: Tơ blơ\